ACHTTIENDE JAARGANG OKTOBER 2023 # 5 Energietransitie De energietransitie: kans of business as usual? Energienetwerk Hip Hotel is Energy Hub Meterkast Ouderwetse stoppenkast is gevaarlijk USP Arbeidstekort in de Nederlandse installatiesector ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00
PROFESSIONELE LED LAMPEN NU ONDER MERKNAAM LEDVANCE Meer dan 100 jaar van traditie. 7 jaar LEDVANCE. LED IS LEDVANCE Voortgekomen uit de algemene verlichtingsdivisie van OSRAM, heeft LEDVANCE zich in slechts zeven jaar gevestigd als een toonaangevende naam in innovatieve LED oplossingen. We zetten nu de volgende logische stap door ons professionele LED lampen assortiment aan te bieden onder onze eigen naam. Dankzij onze knowhow, gebaseerd op meer dan 100 jaar ervaring, zijn onze nieuwe LEDVANCE LED lampen indrukwekkender dan ooit. Maar het beste is dat u nu ons volledige professionele portfolio onder één merk vindt - van LED lampen, strips, drivers en armaturen tot lichtmanagementsystemen en human centric lighting. Dit maakt onze ondersteuning voor u eenvoudiger, uitgebreider en gerichter dan ooit. LED IS LEDVANCE. U kunt op ons rekenen. Wij zetten ons in voor duurzaamheid. Ontdek meer op: benelux.ledvance.com/duurzaamheid
Scan de QR code of ga naar www.bals.nl voor meer informatie Als je contact maakt, doe het dan goed Wim | Installateur Ik voelde direct een klik met Bals Kies voor duurzame verbindingen met INNOLINQ, recyclebaar en loodvrij
#5 oktober 2023 4 o l u m n C i n Werkgeluk Wie op zoek is naar werkgeluk, zou moeten kiezen voor een carrière in de techniek. Dat meldt Techniek Nederland. In de sector techniek zijn bijna alle werknemers buitengewoon blij met hun baan, aldus de brancheorganisatie. Deze werknemers vinden dat hun werk ertoe doet, ze werken met plezier en ze zijn trots op hun vak. Dat blijkt uit ‘Werken in de techniek’, een marktonderzoek dat Techniek Nederland liet uitvoeren. De resultaten vormen welkome brandstof voor Techniek Nederland, dat zich sterk maakt voor een grotere instroom van werknemers. De uitkomsten vormden tegelijkertijd het startpunt voor een langlopende campagne die de kansen laat zien om in deze sector carrière te maken. Laat de ‘promopraat’ maar aan voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland over, die niet verbaasd is over de onderzoeksresultaten. “Als technische vakman of vakvrouw voel je dat je onmisbaar bent. Je doet belangrijk werk, waarmee we grote maatschappelijke vraagstukken kunnen oplossen. De energietransitie bijvoorbeeld, die krijgen we zonder techniek niet voor elkaar. Technici zijn de makers van morgen. Dat besef dringt steeds meer door.” Techniek Nederland richt zicht met de campagne op jongeren die voor de keuze staan welke opleiding ze gaan doen. Daarnaast wil de brancheorganisatie mensen bereiken die nu nog in een andere branche werken, maar toe zijn aan een carrièreswitch. Terpstra: “Steeds meer zij-instromers vinden de weg naar de techniek. Dat is logisch, want de kansen liggen voor het oprapen. Gedreven, enthousiaste mensen die affiniteit hebben met techniek zijn in onze sector van harte welkom. Werkgevers ontvangen ze met open armen.” De campagne #jekuntzoveelmeerindetechniek zal een aantal jaren gaan lopen. In de uitingen ligt de nadruk op de veelzijdigheid van de sector. De superhelden (‘Geniuses’) zijn de blikvangers van de campagne. Ze vertegenwoordigen de diverse deelmarkten in de techniek. Een belangrijk onderdeel van de campagne is een test, waarmee je kunt checken of de sector ook jou iets te bieden heeft. Terpstra: “Een flink percentage van de werknemers in ons land vindt van zichzelf dat ze een baan hebben die niets bijdraagt aan de maatschappij, een zogenaamde bullshit job. Waar wacht je dan nog op? Doe de test en kies nú voor een carrière in de techniek!” De branche kan de steun goed gebruiken, want bijna alle bedrijven die we spreken in de markt hebben nog steeds een schreeuwend gebrek aan goede werknemers. Ton Brands Hoofdredacteur Energietransitie De energietransitie: kans of business as usual? De warmtepompen, thuisbatterijen en slimme domotica zijn niet aan te slepen. Voor kleinere installateurs lonkt er een gouden toekomst. Tenminste, dat is de indruk die gewekt wordt. Maar klopt het ook? ElektroPraktijk vroeg het aan diverse installateurs. Energienetwerk Hip Hotel is Energy Hub Bedrijven in heel Europa stappen over naar elektriciteit om hun CO2-uitstoot terug te dringen. Daarbij lopen ze steeds vaker tegen de beperkingen van het elektriciteitsnet aan. Dus zijn andere oplossingen noodzakelijk. Met Buildings as a Grid, de oplossing van powermanagementbedrijf Eaton, heeft de Nederlandse ondernemer Tony Chu het ontbreken van een adequate netaansluiting zelfs in een voordeel weten om te zetten voor zijn hotel vlakbij Schiphol. “Wij waren op zoek naar een probleemoplosser. Ik wist niet eens dat dit een innovatie was.” 18 14
#5 oktober 2023 5 n h o u d I o u d h Meterkast Ouderwetse stoppenkast is gevaarlijk Honderdduizenden woningen in Nederland hebben een verouderde meterkast. De ouderwetse elektrische stoppenkasten met zekeringen, ook wel bekend als groepenkast of verdeelkast, kan verschillende veiligheidsrisico’s met zich meebrengen. Ze moeten, volgens Techniek Nederland, op grote schaal plaats maken voor moderne groepenkasten met automatische zekeringen. Gebeurt dat niet, dan loopt de energietransitie vertraging op. USP Arbeidstekort in de Nederlandse installatiesector Er staat flink wat druk op de installatiesector. Door trends als de energietransitie, elektrificatie en het aanhoudend woningtekort is er enorm veel vraag naar installatiewerk. Ondertussen worden nieuwe gebouwen en hun systemen steeds complexer, waardoor ook het installatiewerk complexer wordt. Daardoor is er druk en rijst de vraag of de installatiesector wel genoeg handjes en hoofdjes heeft om dat allemaal te regelen. Oftewel, zijn er genoeg installateurs en hebben die genoeg ervaring om het installatiewerk te doen? En verder in dit nummer Online platform voor techniek- en bouwsector 7 Prestatieverschillen tussen installatiebedrijven nemen toe 7 Technische Unie breidt wagenpark uit met elektrische vrachtwagens 8 Toepassing duurzame energie in gebouwen 9 Subsidies energie-innovatie 9 Meer dan een half miljoen laadpunten 11 Vitens vervangt monteursbussen 11 Modernisering Zweeds elektriciteitsnet 13 Onderdelen stelsel Energieprestatie Gebouwen geactualiseerd 13 Column Nico van Leeuwen 25 Column Berry van Egten 31 Column Anne-Jaap Deinum 35 Productnieuws 36 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. © GeoNames, Microsoft, TomTom Powered by Bing 44% 43% Polen Duitsland enigd Koninkrijk Frankrijk s dat momenteel te maken heeft met arbeidstekort urs dat verwacht de komende vijf jaar n hebben van arbeidstekort ort in de installatiesector in Europa België 56% 47% 45% 47% Nederland 61% 58% 55% 59% 62% 61% ACHTTIENDE JAARGANG OKTOBER 2023 # 5 Energietransitie De energietransitie: kans of business as usual? Energienetwerk Hip Hotel is Energy Hub Meterkast Ouderwetse stoppenkast is gevaarlijk USP Arbeidstekort in de Nederlandse installatiesector ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00 Bij de voorpagina 22 26
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 van AtotZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...? Kijk voor onze vacatures www.geyer.nl of scan de QR-code.
7 #5 oktober 2023 a M r k t n i e u w s Online platform voor techniek- en bouwsector Foto: Nick Hendriks, NSN Service Prestatieverschillen tussen installatiebedrijven nemen toe Foto: Susan Q Yin KUBR is de nieuwe online community waar professionals in de gebouwde omgeving (technische) kennis en ervaringen uitwisselen. Deelnemers kunnen het platform kosteloos gebruiken. De KUBR community is ontwikkeld door TVVL in samenwerking met Techniek Nederland, Bouwend Nederland en De Bouwcampus. Doel van platform KUBR is de samenwerking en kennisuitwisseling tussen professionals met een interesse in de gebouwde omgeving bevorderen. De KUBR community borduurt voort op het succes van het TVVL Connect platform, dat na 4 jaar bijna 2.500 gebruikers en 450.000 views telde. De kracht van het platform zit hem in de kwaliteit van de informatie die deelnemers delen over actuele thema’s zoals de energietransitie, circulariteit, klimaatadaptatie, installatietechniek, veiligheid en opdrachtgeverschap. Uitdagingen “We staan voor grote maatschappelijke én technische uitdagingen. Samenwerking tussen de ontwerp-, bouw- en technieksector is tegenwoordig noodzakelijk om projecten te laten slagen. KUBR biedt professionals een uitgelezen kans om hun kennis te verbreden en verdiepen en elkaar online te ontmoeten”, aldus algemeen directeur Fries Heinis van Bouwend Nederland. Algemeen directeur Erik van Engelen van Techniek Nederland: “De ontwikkelingen in de gebouwde omgeving gaan razendsnel. Met KUBR wordt het voor professionals een stuk eenvoudiger om bij te blijven. Bovendien wordt integraal werken steeds belangrijker. Dat doe je samen met je collega’s bij partnerbedrijven in de keten.” Uit het Economisch Dashboard Installatiebranche van Techniek Nederland blijkt dat de werkvoorraad in aantal maanden stabiel blijft, maar de verschillen tussen installatiebedrijven worden groter. De ontwikkelingen in de woningbouw zijn bekend. Zo verschuift het zwaartepunt van eengezinswoningen naar meergezinswoningen. Daarnaast zien we in de cijfers van het CBS dat in het tweede kwartaal van 2023, op jaarbasis, meer vergunningen afgegeven zijn voor huurwoningen dan voor koopwoningen. Ondanks dat de piek in aanvragen voor energiebesparende maatregelen, waaronder PV-panelen en warmtepompen, achter ons ligt, blijven vraag en werkvoorraad in de woningrenovatie hoog. Aan de kant van de utiliteitsbouw is een voorlopige piek in de vergunningverlening voor zowel nieuwbouw als renovatie bereikt. De komende anderhalf jaar blijft de productie echter hoog. Gevolgen Het verschil in de dynamiek van deze segmenten werkt door in de activiteit van verschillende bedrijven. Over het algemeen blijft de orderportefeuille in het derde kwartaal van 2023, uitgedrukt in maanden werkvoorraad, vrijwel gelijk aan die van vorige kwartaal. Op het gebied van het scoren van nieuwe opdrachten en de winstverwachting nemen de verschillen tussen de bedrijven echter toe. Zo stijgt het aandeel bedrijven dat een forse winst verwacht tegelijk met het aandeel bedrijven dat een verlies verwacht. Ook het binnenhalen van nieuwe klussen wordt voor een deel van de bedrijven lastiger, terwijl het deel dat meer dan 70 procent van de offertes omgezet ziet worden in opdrachten eveneens toeneemt.
8 #5 oktober 2023 a M r k t n i e u w s Technische Unie breidt wagenpark uit met elektrische vrachtwagens Het wagenpark elektrische vrachtwagens van Technische Unie bestond al uit vier exemplaren maar wordt nog dit jaar verder uitgebreid met veertien nieuwe elektrische vrachtwagens. De eerste twee van het merk BYD zijn al geleverd en worden ingezet in de regio’s Amsterdam en Utrecht. De overige twaalf exemplaren worden later dit jaar afgeleverd waarmee de teller uitkomt op achttien elektrische vrachtwagens aan het eind van 2023. Henk Tol is manager distributie bij Technische Unie en geeft aan: “De veertien nieuwe elektrische vrachtwagens worden ingezet voor levering in de centra van grote en middelgrote steden, net als onze vier huidige elektrische vrachtwagens. Met achttien elektrische vrachtwagens extra kunnen wij straks emissievrij leveren in alle belangrijkste stadscentra.” wagens gezocht naar duurzaamheidsmaatregelen. Waar mogelijk wordt bijvoorbeeld gekozen voor de biobrandstof HVO100 die minder CO2-uitstoot veroorzaakt. Verder zijn er pilots gedaan met elektrische cargobikes en Light Electric Vehicles én wordt er gekeken naar manieren om orders met kleine artikelen uit de goederenstroom te filteren zodat deze met een kleiner en meer duurzaam transportmiddel zijn te leveren CO2-reductie sinds 2012 Het streven naar CO2-reductie in transport is overigens niet nieuw voor Technische Unie. Henk Tol: “Reeds in 2012 zijn wij begonnen met aanpassingen zoals zuinig rijden, de juiste bandenspanning en bijvoorbeeld het rijden van slimme routes. Dat heeft inmiddels al geleid tot een aanzienlijke CO2-reductie en ons Lean & Green-certificaat. Iets waar we de komende jaren natuurlijk actief mee doorgaan.” www.technischeunie.nl Om het transport nog verder te vergroenen, wordt ook voor de reguliere vracht-
9 #5 oktober 2023 a M r k t n i e u w s Toepassing duurzame energie in gebouwen Subsidies energie-innovatie Foto: PIRO4D Het nieuwe Deel 8 ‘Duurzame Energietechniek’ van het ISSO Handboek Bouw- en Installatietechniek behandelt de toepassing van duurzame energie in gebouwen. Wie duurzame gebouwen wil realiseren, kan niet meer om de toepassing van duurzame energiebronnen heen. Of het nu om nieuwbouw, renovatie of vervanging gaat, vrijwel altijd worden nieuwe opwekkingstechnieken toegepast die gebruik maken van hernieuwbare energie. Deze duurzame energietechnieken geven invulling aan stap 2 van de drie-stappen-strategie voor energiebewust ontwerpen (volgens het ‘Energievademecum Energiebewust ontwerpen van nieuwbouwwoningen’). Deze strategie, ook wel Trias Energetica genoemd, bestaat uit de volgende drie stappen: 1.Beperk zoveel mogelijk de energievraag en voorkom onnodig energiegebruik. 2. Gebruik duurzame energiebronnen. 3. Pas eindige energiebronnen zo efficiënt mogelijk toe. Voor stap 1 en 3 is de kennis uit een groot aantal andere ISSOpublicaties van toepassing. Inhoud van Deel 8 Deel 8 ‘Duurzame Energietechniek’ van het handboek behandelt vooral alle kennis die nodig is bij de uitvoering van de tweede stap in de Trias Energetica. De warmtepomp, de met biomassa gestookte cv-ketel en de brandstofcel komen uitgebreid aan bod. Ook is er aandacht voor toepassing van zonne- en windenergie. Omdat in de praktijk meestal een tijdverschil optreedt tussen de opwekking en het gebruik van duurzame energie, komt hier steeds vaker ook een vorm van opslag bij kijken. Daarom is ook (kleinschalige) energieopslag een onderwerp dat in deze module aan de orde komt. Als de serie compleet is, dan is alle basiskennis over de meest uiteenlopende onderwerpen van bouw- en installatietechniek bij elkaar in één uitgave te vinden. Het nieuwe Handboek Bouw- & Installatietechniek is op dat moment beschikbaar als online handboek, maar ook als gedrukte uitgave verkrijgbaar. Wie het handboek wil inzien en/of gebruiken, kan terecht op ISSO Open. De overheid geeft subsidie voor (combinaties van) industrieel onderzoek, experimentele ontwikkeling en demonstratieprojecten. Deze subsidies zijn bedoeld voor ondernemers, wetenschappers en onderzoeksinstellingen. Op de RVO-site staat een beknopt overzicht. Enkele voorbeelden van subsidies zijn: DEI+, HER+, VEKI, TSE industrie en TSE gebouwde omgeving, KIA CE, Clean Energy Transition Partnership en RNES Aardwarmte. Via de link www.rvo.nl/onderwerpen/subsidies-energie-innovatie is uitleg te vinden over al deze regelingen. Deze innovatiesubsidies zijn onderdeel van de Topsector Energie. Subsidie is mogelijk voor innovaties op de onderwerpen: Duurzame energieproductie. Energiebesparing. Flexibilisering van het energiesysteem, bijvoorbeeld waterstof. CO2-vermindering in de industrie. Circulaire economie. Aardgasloze woningen, wijken en gebouwen.
JUNG.NL/JUNGHOME Conventioneel ontworpen en geïnstalleerd, veilig verbonden via Bluetooth Mesh: met JUNG HOME wordt elke woning eenvoudig smart. JUNG HOME – de digitale infrastructuur voor elke woning JUNG HOME APP EN WANDCONTACT- DOOS MET RANDAARDE ENERGY
11 #5 oktober 2023 a M r k t n i e u w s Meer dan een half miljoen laadpunten Foto: Ernest Ojeh Vitens vervangt monteursbussen Foto: Vitens De grens van 500.000 laadpunten in Nederland is gepasseerd, zo rapporteert de NAL (Nationale Agenda Laadinfrastructuur) in een voortgangsrapportage die onlangs aan de Tweede Kamer is aangeboden. Het gaat om private, (semi-) publieke en snellaadpunten. De NAL heeft als opgave voldoende laadinfrastructuur te realiseren, zodat een snelle transitie naar elektrisch vervoer mogelijk wordt gemaakt. Uitgangspunt is dat het laden van een elektrisch voertuig net zo gemakkelijk is als het laden van een mobiele telefoon: eenvoudig, slim en overal. Verschillen per regio Per eind april 2023 zijn er 518.000 laadpunten in Nederland, dit is inclusief het geschatte aantal private laadpunten (384.200). De verhouding tussen publiek en privaat laden verschilt sterk per regio, zo blijkt uit de gepresenteerde cijfers in de rapportage. Dit komt doordat inwoners in bepaalde regio’s vaker over een eigen oprit of eigen parkeerplaats beschikken. In de stedelijke gebieden is dit minder het geval, waardoor het aantal private laadpunten in verhouding lager is en men meer op de publieke laadinfrastructuur aangewezen is. Monteurs van drinkwaterbedrijf Vitens rijden sinds deze maand in een elektrische werkbus. Vrijdag 18 augustus nam Vitens de eerste drie elektrische werkbussen in ontvangst. “Dit is echt een mijlpaal, die goed past binnen onze ambitie: elke druppel duurzaam in 2030”, aldus Vitens-directeur Jelle Hannema. Terwijl de middagzon de tientallen zonnepanelen op Vitens-locatie het Engelse Werk in Zwolle aan het werk zet, krijgen drie monteurs de sleutels van hun nieuwe werkbus. Zij draaien mee in een pilot. Snel zullen nog enkele tientallen monteurs een bus geleverd krijgen. Hun ervaringen worden meegenomen in nieuwe bestellingen. De eerste indruk is positief. De monteurs zijn zichtbaar gecharmeerd van hun nieuwe, moderne, werkplek. Opladen moet ook geen probleem zijn; monteurs krijgen een laadpaal thuis, of er staat er één in de directe omgeving van hun woning. Ook op Vitens-steunpunten, de thuisbasis van monteurs, worden laadpalen geïnstalleerd. Hannema: “Vitens heeft een uitdagende strategie: elke druppel duurzaam. We willen het water duurzaam winnen, maken en leveren”. Met de aanschaf van elektrische voertuigen geeft Vitens niet alleen invulling aan haar duurzaamheidsdoelstellingen, het drinkwaterbedrijf is zo ook voorbereid op de toekomst. In steeds meer steden gelden milieuzones. De elektrische bussen van Vitens kunnen zo iedere klant bereiken, milieuzone of niet. Wagenpark elektrificeren Vanwege de duurzame ambitie van Vitens wordt intern al jaren gesproken over een elektrische bus. Bovendien heeft het drinkwaterbedrijf zich voorgenomen om in 2030 de CO2-uitstoot van het wagenpark minimaal te halveren. Voor personenauto’s is deze uitdaging een stuk gemakkelijker dan voor de, zwaardere, monteursbussen. De nieuwe bussen zijn voorzien van alle gemakken die de huidige, op fossiele brandstof rijdende, werkbussen ook hebben. Voor monteurs is het dus een compleet ingerichte werkplek, mét alle benodigde gereedschappen en hulpmiddelen.
12 #5 oktober 2023 Eenvoudige aanpassing in bestaande situaties De slimme inbouwoplossing met draadloze actoren Met de nieuwe draadloze actoren volgens de KNX standaard biedt Theben een praktische manier om afzonderlijke ruimten of zelfs hele gebouwen zonder al te veel moeite te renoveren. A Snel en eenvoudig geïnstalleerd A Latere uitbereidingen eenvoudige geïntegreerd A Bedrade en RF componenten gemakkelijk verbinden A Aansturing van max. 30 DALI deelnemers in broadcast Ook verkrijgbaar in LUXORliving. Meer informatie: www.theben-nederland.nl DU 1 DALI KNX DU 1 DALI S RF KNX ADV_185x132_4c_DU 1 DALI KNX plus RF KNX_nl-NL_2023-09.indd 1 22.09.2023 15:30:21 SAFETY TO SOLAR CONDUCT OP DE BEURS Solar Solutions International Düsseldorf 29 & 30 november 2023 | stand D5
13 #5 oktober 2023 a M r k t n i e u w s Modernisering Zweeds elektriciteitsnet Foto: Anna W Thorbjörnsson Onderdelen stelsel Energieprestatie Gebouwen geactualiseerd Foto: Marc Kleen Svenska kraftnät is een Zweeds staatsbedrijf dat door de overheid de opdracht heeft gekregen om het Zweedse nationale elektriciteitsnet te onderhouden en te ontwikkelen. Svenska kraftnät heeft Sweco de opdracht gegeven een uitgebreide evaluatie en upgrade van het elektriciteitstransmissiesysteem in heel Zweden uit te voeren. Met de opdracht, die loopt tot 2031, is een bedrag van 50 miljoen Zweedse kronen (ruim 4 miljoen euro) gemoeid. Belangrijk onderdeel is dat de betrouwbaarheid moet worden gewaarborgd van de 16.000 kilometer aan bovengrondse lijnen die de ruggengraat van de Zweedse elektriciteitsvoorziening vormen. Een stabiel en modern elektriciteitsnet in heel Zweden is een voorwaarde voor de voortdurende elektrificatie van de samenleving, waarin individuen en bedrijven steeds meer elektriciteit nodig hebben om de groene transitie te kunnen beheren. Het elektriciteitstransmissiesysteem van Svenska kraftnät bestaat voornamelijk uit bovengrondse lijnen die proactief onderhoud vereisen om optimaal te kunnen functioneren. “Svenska kraftnät doet nu uitgebreide toekomstige investeringen in het elektriciteitsnet en Sweco is er trots op te kunnen assisteren met multidisciplinaire expertise. Wij ondersteunen Svenska kraftnät in haar langetermijninspanningen om de betrouwbaarheid te ontwikkelen en veilig te stellen van een robuust nationaal elektriciteitsnet dat de elektriciteitsvoorziening veiligstelt en bijdraagt aan een veerkrachtiger samenleving”, zegt AnnLouise Lökholm Klasson, president van Sweco Zweden. Vanaf begin 2023 zijn verschillende geactualiseerde onderdelen van het stelsel Energieprestatie van gebouwen (EPG) beschikbaar gesteld. Deze zijn per 1 juli 2023 wettelijk in werking getreden. EP-adviseurs zijn verplicht om zich bij te scholen. Daarnaast kan iedere EP-adviseur de opleiding tot EP-maatwerkadviseur volgen. De ontwikkelingen op het gebied van verduurzaming van de gebouwde omgeving volgen elkaar snel op. NEN, ISSO, INSTALLQ en RVO spelen hierop in door jaarlijks kleine aanpassingen, verbeteringen en verduidelijkingen te verwerken. In samenwerking met het ministerie van BZK zijn daarom nieuwe versies of wijzigings- en interpretatiedocumenten gepubliceerd van NTA 8800, de opnameprotocollen en de BRL’en. Het nieuwe maatwerkadvies EP-adviseurs zijn verplicht een bijscholing te volgen om hun vakbekwaamheid te behouden. Dat kan bij hiervoor geaccrediteerde opleiders. Per 1 juli 2023 trad het nieuwe gecertificeerde maatwerkadvies onder NTA 8800 voor utiliteitsbouw en woningbouw in werking. Deze methode voorziet in de mogelijkheid om de energieprestatie van gebouwen te berekenen. Diverse regelingen zijn aangepast en daarvoor is een reeks (ISSO)-publicaties ontwikkeld Opleiding Tot 1 januari 2024 geldt een overgangsregeling, sinds 1 april 2023 is het mogelijk om de opleiding tot EP-maatwerkadviseur te volgen. Een overzicht van opleiders is te vinden op centraalregistertechniek.nl. De opleiding is toegankelijk voor iedere EP-adviseur. De bijbehorende software maakt het mogelijk om met deze nieuwe methodiek nu daadwerkelijk maatwerk te leveren bij de energietransitie van de bestaande bouw in Nederland. Meer informatie: Anna Romani, consultant, telefoon: 015 - 269 03 24, e-mail: bouw@nen.nl.
#5 oktober 2023 14 n E e r g i e t r a n s i t i De energietransitie: kans of business as usual? De warmtepompen, thuisbatterijen en slimme domotica zijn niet aan te slepen. Voor kleinere installateurs lonkt er een gouden toekomst. Tenminste, dat is de indruk die gewekt wordt. Maar klopt het ook? ElektroPraktijk vroeg het aan diverse installateurs. Tekst: Martin Bongers Foto’s: Nick Hendriks, NSN Service, Zwaanshoek nder hen NSN Service, in Zwaanshoek. Op hun site valt te lezen: ‘Onze specialiteit is het ontwerpen en vervangen van verouderde en energieverslindende installaties’. Nick Hendriks, namens NSN: “Wij doen vooral utiliteitsbouw. Het klopt zeker dat als gevolg van de transitie het vervangen van bijvoorbeeld een oude CV eerder op de agenda komt, dat ervaren wij ook zo. Maar om nou te zeggen dat de wereld er voor ons totaal anders uitziet, nee.” Adviseursrol NSN is een familiebedrijf, dat ooit gestart is met advies en projectmanagement. Van lieverlee is NSN in de loop van de jaren onderaannemer en vervolgens hoofdaannemer geworden – een ontwikkeling die veel installateurs zullen herkennen. “Wij kiezen ervoor om onze vaste klanten te bedienen, extra ad hoc werk besteden we uit of geven we weg. En onze klanten zitten sowieso niet te wachten op alweer een nieuw apparaat. Het feit dat in de utiliteit strak gebudgetteerd wordt, geeft ons juist de kans om in onze rol van adviseur te kruipen.” Daar zit volgens Hendriks dus vooral de kans: niet onnodig ‘spullen schuiven’, maar weloverwogen, op basis van een planmatige meerjarenaanpak, de klant precies dat geven wat hij nodig heeft. “Op die manier groeit mijn klant niet sneller dan ik qua kennis of personeel aankan Een scherm van NSN’s onderhoudsprogramma. Per installatieonderdeel kan een vervangingsplanning gemaakt worden. O e
#5 oktober 2023 r t i k e l n a a m 15 en tegelijkertijd zorg ik er dan voor dat de klant keurig binnen zijn jaarbudget blijft.” Specialisatie Wat ook bijdraagt aan de marktpositie van NSN, is het kiezen van een niche. Hendriks: “Wij doen vooral veel scholen, in de hele regio. Het voordeel daarvan is, voor ons en voor hen, dat we steeds meer begrijpen van hun problematiek. Bijvoorbeeld als het gaat om CO2-ventilatie (zie ook de afbeelding over CO2-ventilatie in een school, red.). We hebben dan de oplossing al voordat de klant er om vraagt. En we begrijpen hoe hun budgettering werkt, daardoor kun je zelfs een groot project haalbaar maken door het in jaarlijkse stukjes te knippen.” Sinds corona is een gezond binnenklimaat in scholen een actueel thema. “In oudere scholen met eenvoudige verwarmingskringen vervangen we niet de hele installatie, dat is te duur om in één keer te doen. We plaatsen WTW-units met een geïntegreerde CO2-technologie. Vóór de frisse lucht het gebouw instroomt wordt deze gefilterd en aangepast aan de gewenste binnentemperatuur.” De crux is dat de units automatisch aangestuurd worden. “Onze jongens kijken remote mee. Mocht er een storing zijn, dan staan we al voor de deur nog voor de gebruikers het zelf gemerkt hebben.” Specialisatie levert dus kansen op. In het geval van NSN gaat het vooral om scholen, maar het kunnen ook voetbalverenigingen zijn, winkels of kerken. Gelijksoortige kanten, met gelijksoortige problemen en oplossingen. Dat is efficiënt. NSN heeft er zelfs speciale cloudsoftware voor ontwikkeld (Zie foto 1, red.) Hiermee maakt het bedrijf, samen met de klant, een inventarisatie van de infrastructuur. Van elk installatieonderdeel zijn er foto’s en wordt de status geactualiseerd. Hendriks: “Hieraan hangen we dan een vervangingsplanning. Hartstikke inzichtelijk voor de klant.” Maar minstens zo belangrijk: de software draagt dankzij de onderhoudsrapportages die het genereert, bij aan een duurzame relatie. “De klant legt zijn beheer met meer vertrouwen in handen van de installateur.” Personeelstekort Dus ja, de transitie levert kansen op, maar wat de meeste kleinere installateurs betreft niet omdat er dan plotseling veel meer werk voor hen is. Het extra werk is er wel, maar vooral het tekort aan goed(!) personeel weerhoudt hen ervan om klussen aan te nemen, vooral als het gaat om installaties met de nieuwste snufjes. De hardware wordt steeds meer high tech, maar de mensen die daarmee om kunnen gaan zijn er niet, of nog niet opgeleid. Hendriks: “Ik kom regelmatig op een vmbo. Voor werk, maar ook houd ik af en toe een spreekbeurt. Het is dan behoorlijk moeilijk om de aandacht van die jongelui vast te houden.” Toch konden we onlangs lezen dat het aantal loodgieters dat zich bij de KvK inschrijft, plotseling weer enorm toeneemt. Techniek Nederland is uiteraard enthousiast. Of is het een dode mus? Het zijn namelijk bijna allemaal ZZP’ers en inschrijven als loodgieter kan zonder diploma. Het is dus de logische weg om snel een zonnepaneelbedrijfje te beginnen. Maar de installatiemarkt vraagt niet om ongediplomeerde loodgieters; wel om mensen die aan moderne gastoestellen mogen werken. Om gekwalificeerd personeel en om gecertificeerde bedrijven. Hendriks: “Tja, je kan alle spouwmuren en kruipruimten met PUR volplempen, maar als daar dan weer vochtproblemen uit voortkomen… Niet iedereen heeft verstand van zaken merken we, en de klant al helemaal niet. Die kan het kaf niet van het koren scheiden.” Hendriks vervolgt: “We constateren ook dat in het vmbo steeds meer leerlingen kiezen voor een technische opleiding”, laat Techniek Nederland nog optimistisch optekenen. Maar een recent Duits onderzoek is ook op dit punt niet hoopgevend. Al tijdens de opleidingen daar, blijkt er ontzettend veel uitval te zijn: Vaak kunnen de leerlingen het niveau en het tempo van alle innovaties niet aan.” Energielabel “Kantoren met een energielabel lager dan C zijn tot bijna 20 procent minder waard”, liet de Universiteit Maastricht weten. “Panden met energielabel G, leveren zelfs 40 procent minder op bij verkoop of verhuur.” Ligt hier niet een megakans voor de installateur? Hendriks moet er een beetje om lachen: “Ik weet dat het Zichtwerk van NSN. ‘Er is geen personeel. En als er personeel is, is er geen materiaal’
16 #5 oktober 2023 energielabel sinds januari wettelijk vereist is, voor kantoren van minstens 100 vierkante meter. Maar ga jij dat maar eens aan zo’n Amerikaanse belegger vertellen.” Verschuiving Ook volgens Paul van Es, van AM Installatie te Noordwijkerhout, biedt de energietransitie niet zo heel veel extra kansen. “Daarmee bedoel ik dus echt extra werk, puur als gevolg van de wens tot energiebesparing.” Van Es zit in de particuliere markt. Wat er volgens hem wel gebeurt, is dat het werk verschuift. Hij doelt hiermee op het feit dat er nu vaker specialistische werkzaamheden zijn die naar collega’s doorschuiven en andersom. Van Es: “De transitie zorgt er namelijk voor dat de aanvragen iets minder met gas te maken hebben en iets meer met elektriek.” Ook Van Es ziet dat er voortdurend nieuwe producten op de markt verschijnen en daarbij ligt het zwaartepunt op elektrotechnische innovaties. “Dat is allemaal steeds meer high tech en minder recht toe recht aan mechanisch. Water blijft gelukkig redelijk constant, qua werkhoeveelheid en problematiek”, voegt Van Es toe. De kleinere all round installateurs hebben een vaste klantenkring en daar zit weinig groei in. Van Es: “Maar dat ligt vooral aan onszelf, iedereen heeft z’n handen al vol.” De meeste installateurs beamen dat: je kunt wel extra werk aan gaan nemen – de telefoon gaat bij iedereen voortdurend over – maar dan gaat dat ten koste van de vaste clientèle. Van Es: “Er is geen personeel. En als er personeel is, is er geen materiaal.” En dus wordt, zodra de telefoon gaat, een afweging gemaakt: is het corebusiness? Wat is de marge? Heb ik genoeg knowhow, genoeg personeel? Als het antwoord te vaak ‘Nee’ is, wordt het werk elders ondergebracht. “Dat bedoel ik met: het werk verschuift”, zegt Van Es. Je brengt het onder bij een collega, vooral als het om iets gaat wat niet tot je corebusiness hoort.” In het geval van Van Es: PV-installaties, full elektrische warmtepompen en isolatie. “Maar dat is dus in het belang van onze vaste klanten, die ik alle aandacht wil blijven geven. Maar ook in het belang van die eventuele nieuwe klant. Die moet geholpen worden door een bedrijf dat echt tijd voor ‘m heeft. En op de een of andere manier komt een deel van dat werk later dan toch bij mij terug.” Samenwerking In samenwerking zit dus een verdienkans. In sommige plaatsen heeft men er Slimme CO2-ventilatie in een school. ‘Verduurzamen is een budgetkwestie’
#5 oktober 2023 r t i k e l n a a m 17 zelfs een structuur voor bedacht. Zoals in Epe (Gelderland), daar werken verschillende bedrijven samen onder één noemer: ‘Duurzaam wonen in Epe’. Behalve een aantal installateurs maken ook een glaszetter, bouwbedrijven en een makelaar deel uit van de samenwerking. Er is een speciale site voor gemaakt. “De gedachte is: via welk ‘loket’ je ook binnenkomt, minimaal één van ons profiteert en kan het werk verdelen”, licht een deelnemer toe. Randvoorwaarden “Nog even over dat extra werk, dat volgens veel deskundigen als een tsunami over on heen zou spoelen”, vult Van Es aan. “Dat valt in de particuliere markt, dus bij de gewone woningen, heel erg mee. Dan heb ik het even niet over de zonnepanelen, maar over verduurzaming binnenshuis. Verduurzamen is een budgetkwestie. Je kunt wel roepen: ‘We gaan minimaal hybride’, maar als de mensen er geen geld voor hebben houdt het op.” En eigenlijk is dat maar goed ook. Er wordt door ‘de deskundigen’ namelijk wel erg gemakkelijk gedacht over de transitie. Van Es: “Is het netwerk er klaar voor dan? Hebben we genoeg stroom? Als de hele straat om 6 uur ’s avonds de auto aan de laadpaal zet en elektrisch gaat koken, dan weet ik wel wat er gebeurt.” Niet alleen het gebrek aan geld speelt een rol, ook het feit dat veel oudere huizen nog lang niet ‘klaar’ zijn voor de transitie staat de echte kansen in de weg. Van Es: “Als de ketel er toch uit moet, zou je een mooi besparingsplannetje kunnen maken. Maar dat is theorie. In de praktijk zijn die oudere huizen totaal ongeschikt voor de meeste innovaties. Eerst moet zo’n huis geïsoleerd worden, anders blijft het stoken met het raam open.” Van Es beperkt zich daarom tot hybride systemen, een warmtepomp in combinatie met een cv-ketel. “Full elektrisch is eigenlijk alleen geschikt voor goed geïsoleerde nieuwbouw. Want als je 10 of 12 kilowatt nodig hebt, dan heb je in een oud huis wel een supergrote pomp nodig. Met energiebesparing heeft dat dan niets meer te maken.” Kans Ook Hendriks van NSN ziet dat zo. “Overal lees je over prachtige, duurzame innovatie: in de meet- en regeltechniek, in de ventilatie- en CV-techniek, maar zijn klanten zitten er (nog) niet op te wachten. “Er hangt een te groot prijskaartje aan. Zelfs in de utiliteit denkt men wel twee keer na over een investering. Maar voor ons als installateurs is dat niet per se ongunstig, het is juist een kans.” Hendriks bedoelt ermee dat de kleinere installateur z’n knopen moet tellen, zich niet gek moet laten maken. De grootste valkuil is het, om ‘Ja’ te zeggen tegen elke nieuwe klant. Dan loop je als installateur gauw tegen je grenzen aan. Lees: het gebrek aan goed personeel of actuele knowhow. Specialisatie, samenwerking met collega’s en vooral de klant (en jezelf) behoeden voor onnodige uitgaven is dan de remedie. En de kans op duurzame, rendabele klantrelaties. x Het team van NSN.
18 #5 oktober 2023 n e r g i e n e t w e r k E Lokaal energienetwerk als oplossing voor netcongestie Hip Hotel is Energy Hub Bedrijven in heel Europa stappen over naar elektriciteit om hun CO2-uitstoot terug te dringen. Daarbij lopen ze steeds vaker tegen de beperkingen van het elektriciteitsnet aan. Dus zijn andere oplossingen noodzakelijk. Met Buildings as a Grid, de oplossing van powermanagementbedrijf Eaton, heeft de Nederlandse ondernemer Tony Chu het ontbreken van een adequate netaansluiting zelfs in een voordeel weten om te zetten voor zijn hotel vlakbij Schiphol. “Wij waren op zoek naar een probleemoplosser. Ik wist niet eens dat dit een innovatie was.” Tekst: Gerrit Tenkink Foto’s: Eaton en Uitgeverij Gelderland Het Florian Hotel in Hoofddorp ligt in een gebied waar de energievoorziening door de netbeheerder onder druk staat.
19 #5 oktober 2023 l n a a m et elektriciteitsnet is verouderd en vaak vol en dat betekent dat netbeheerders hun klanten soms geen netaansluiting meer kunnen bieden. Dat geldt vooral voor commerciële en industriële toepassingen en voor woongebouwen. In verschillende delen van Europa, met name in Duitsland, Italië, Polen, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, Ierland én in Nederland, zetten de beperkingen van het net al een rem op verdere elektrificatie. Grip De eigenaar van hotel The Florian in Hoofddorp, Tony Chu, liep tegen de grenzen van het net aan en ging een samenwerking aan met internationaal powermanagementbedrijf Eaton om ervoor te zorgen dat zijn hotel altijd voldoende elektriciteit heeft, tegen lage kosten en met een kleine CO2-footprint. Door te kiezen voor Buildings as a Grid, de oplossing van Eaton voor de energietransitie, kon Chu ondanks de capaciteitsproblemen van het elektriciteitsnet een voormalig kantoorgebouw bij Schiphol transformeren tot een levendig en hip hotel waar volop gebruik wordt gemaakt van hernieuwbare energie. “In een hotel is energie een belangrijke kostenpost. Maar er is een aantal factoren waar je maar beperkt grip op hebt. We zitten hier in een deel van het land waar de stabiliteit in het energienetwerk, zeker richting de toekomst, lang niet altijd zeker is. Ook de prijs van elektriciteit biedt allerminst zekerheid en stabiliteit. Met dit systeem krijgen we in alle opzichten meer stabiliteit”, aldus Chu, die het verhaal van de kleinere footprint ook graag gebruikt om zich te onderscheiden. “We zitten hier vlakbij Schiphol en er zijn hier veel grote hotelketens. Op deze manier onderscheiden we ons van de ander hotels. Als hotel willen we ook onze gasten inspireren.” Peak-shaving Eaton heeft voor The Florian een energiestrategie ontwikkeld, met een zonnepaneleninstallatie op het dak (30kWp) en het Eaton xStorage accu-energieopslagsysteem (40 kW vermogen en 50kWh capaciteit), waarmee een optimale mix wordt gecreëerd van opgewekte zonne-energie en de elektriciteit die beschikbaar is binnen de netaansluiting. “Een systeem voor ‘peak shaving’ zorgt ervoor dat de energie van de batterijen wordt gebruikt tijdens de piektijden in de elektriciteitsvraag in het hotel. Daardoor blijft het totale elektriciteitsgebruik op deze momenten keurig binnen de limieten die met de energieleverancier zijn afgesproken en het bespaart tegelijkertijd flink op de kosten”, legt Richard ter Horst, Product Manager De zonnepaneleninstallatie op het dak is goed voor 30kWp. H Wij waren op zoek naar een probleemoplosser. Ik wist niet eens dat dit een innovatie was
De elektrische auto’s van de hotelgasten worden opgeladen op het moment dat de energie daarvoor beschikbaar is. Met het Eaton xStorage accu-energieopslagsysteem is het mogelijk om een mix te creëren van opgewekte zonne-energie en de elektriciteit die beschikbaar is binnen de netaansluiting. Buildings as a Grid van Eaton uit. Peakshaving en een zelfregulerend systeem was ook voor Chu van belang: “We wilden continuïteit en zekerheid voor wat betreft de energievoorziening, maar ook een zelfdenkend systeem.” BEMS De Buildings as a Grid-oplossing is schaalbaar. In de parkeergarage van het hotel is een uitbreidbaar systeem van EVopladers geïnstalleerd en geïntegreerd in het energiemanagementsysteem via de door Eaton zelf ontwikkelde Buildings Energy Management Software (BEMS). Dankzij geavanceerde algoritmes in de software wordt vermogen direct beschikbaar gemaakt op de plekken waar dat het meest nodig is voor het opladen van elektrische voertuigen en andere elektrische toepassingen in het hotel. Tegelijkertijd wordt de xStorage batterij opgeladen gehouden om energie van het net te vervangen als dat nodig is. Ter Horst: “Als je kijkt naar het energieverbruik van een hotelomgeving, dan weet je dat de pieken in de ochtenduren en ’s avonds tussen pakweg 17.00 en 21.00 uur liggen. De gasten zijn dan in huis en daarnaast verbruikt de keuken en het restaurant in deze uren een belangrijk deel van je elektriciteitscapaciteit. Buiten die uren is er dus meer ruimte om je elektrische auto’s op te laadvertentie
21 #5 oktober 2023 r t i k e l n a a m den. Zo creëer je door de dag heen een zo gelijkmatig mogelijk energievraag. De BEMS regelt dat dus zelf in.” Voorspellingen BEMS analyseert continu de trends in huidig en eerder energiegebruik van het hotel. Maar er is meer mogelijk, zo legt Ter horst uit. “BEMS monitort zelfs de weersvoorspellingen om er zo voor te zorgen dat steeds de goedkopere en duurzamere energie van de zonnepanelen maximaal wordt ingezet om zowel de energierekening als de CO2-footprint van het hotel te verkleinen. En omdat weersvoorspellingen steeds nauwkeuriger worden, kunnen we dit systeem richting de toekomst nog verder optimaliseren. Op dit punt kunnen we nog veel vooruitgang boeken.” Binnen de grenzen Hoteleigenaar Chu is enthousiast over het resultaat. “Onze Buildings as a Gridaanpak bij The Florian behaalt uitstekende resultaten. In 2022 hebben we onze energiekosten onder controle kunnen houden, ondanks de enorme prijsstijgingen van de energie. Tegelijk hebben we onze CO2-uitstoot met ruim 15 ton kunnen beperken. En, erg belangrijk, we zijn binnen de grenzen van onze netaansluiting gebleven. Als dat niet was gelukt, hadden we mogelijk moeten sluiten of waren we mogelijk geconfronteerd met boets van de netbeheerder.” Ter Horst: “De toepassing van Eatons Buildings as a Grid-concept bij hotel The Florian laat zien dat het voor ondernemers loont om te kijken naar andere oplossingen dan zwaardere aansluitingen op het bestaande energienet. Wij dragen op die manier graag bij aan de energietransitie en kunnen nog veel meer ondernemers ondersteunen met deze duurzame oplossing”, aldus Ter Horst, die eraan toevoegt dat Eaton later dit jaar op nog eens drie locaties een soortgelijke Energy Hub gaat installeren. x Buildings Energy Management Software (BEMS), met geavanceerde algoritmes in de software, maakt vermogen direct beschikbaar op de plekken waar dat het meest nodig is. Richard ter Horst, Product Manager Buildings as a Grid van Eaton, geeft uitleg. Het Eaton xStorage accu-energieopslagsysteem (40 kW vermogen en 50kWh capaciteit) in de kelder van het gebouw met onderin vijf battery packs. advertentie
#5 oktober 2023 22 e M t e r k a s t Ouderwetse stoppenkast is gevaarlijk Honderdduizenden woningen in Nederland hebben een verouderde meterkast. De ouderwetse elektrische stoppenkasten met zekeringen, ook wel bekend als groepenkast of verdeelkast, kan verschillende veiligheidsrisico’s met zich meebrengen. Ze moeten, volgens Techniek Nederland, op grote schaal plaats maken voor moderne groepenkasten met automatische zekeringen. Gebeurt dat niet, dan loopt de energietransitie vertraging op. Tekst: Techniek Nederland en Ton Brands Foto: Techniek Nederland ude stoppenkasten zijn mogelijk niet ontworpen om de elektrische belasting te verwerken die moderne huishoudens en apparaten vereisen. Dit kan leiden tot oververhitting en brandgevaar. Wanneer een elektrotechnische installatie bijvoorbeeld wordt uitgebreid met zonnepanelen, een inductiekookplaat, een warmtepomp en een oplaadpunt voor de elektrische auto, is een traditionele stoppenkast in veel gevallen niet meer toereikend. Ook energieopslag met thuisbatterijen is in combinatie met een gedateerde installatie niet mogelijk. Verouderde installaties zijn vooral te vinden in oude stadswijken. Risico’s “Oude stoppenkasten maken vaak gebruik van smeltzekeringen in plaats van moderne zekeringen of automatische zekeringen. Smeltzekeringen kunnen gevaarlijk zijn omdat ze handmatig moeten worden vervangen, wat het risico op elektrische schokken vergroot als ze verkeerd worden behandeld”, aldus Henk Altena van het gelijknamige installatiebedrijf uit Amsterdam. Altena wijst op een ander gevaar van de oude meterkasten: “Oude stoppenkasten hebben meestal geen aardlekschakelaars. Deze schakelaars zijn essentieel voor het detecteren van lekstroom en het voorkomen van elektrocutie. Moderne elektrische installaties vereisen doorgaans aardlekschakelaars voor extra veiligheid.” Altena noemt nog een risico: verouderde bedrading die niet voldoet aan de huidige elektrische normen. Hij pleit ervoor om in geen geval zelf te gaan ‘rommelen’ in de meterkast. “Dat is echt onverantwoord. Raadpleeg een professionele elektricien en laat indien nodig een oude stoppenkast vervangen door een modernere groepenkast met automatische zekeringen, aardlekschakelaars en andere veiligheidsvoorzieningen.” Hans Koning uit Rotterdam heeft een eigen ET-installatiebedrijf. De ZZP’er ziet ‘toch wel elke week’ een stoppenkast die direct of indirect gevaar oplevert. Maar ook na vervanging van een oude groepenkast voor een moderne variant ben je er nog niet volgens Koning: “Periodieke elektrische inspecties zijn eveneens belangrijk. Op die manier blijft de elektrische installatie up-to-date en veilig.” Méér elektrische apparatuur Meterkasten met daarin ‘stoppen’ (losse zekeringen van porselein) dateren van vóór 1990. Sindsdien zijn we in onze woningen steeds meer elektrische apparaten met een hogere energievraag gaan gebruiken. De laatste jaren zijn daar in en om veel woningen nog warmtepompen en oplaadpunten voor een elektrische auto bij gekomen. Inmiddels wekken veel huishoudens bovendien duurzame energie op met zonnepanelen. Elektrotechnisch specialist John van Vugt van brancheorganisatie Techniek Nederland constateert dat de stoppenkast op die toenemende elektrificatie niet berekend is. “De meterkast is een belangrijke ruimte in elke woning. Wanneer daar iets misHonderdduizenden woningen in Nederland hebben een O
#5 oktober 2023 23 r t i k e l n a a m gaat dan kan dat tot gevaarlijke situaties leiden, van stroomuitval tot brand. De bedrading van oude stoppenkasten is niet geschikt voor het aansluiten van apparaten met grotere vermogens. Door overbelasting ontstaat oververhitting waardoor onderdelen kunnen uitvallen, kabels kunnen doorbranden en er kan uiteindelijk zelfs brand ontstaan in de meterkast.” Moderne groepenkast Als een woning zonnepanelen, een oplaadpunt voor de elektrische auto en/of een warmtepomp krijgt, is het volgens Van Vugt belangrijk dat de eigenaar zich goed laat adviseren. Een erkend installateur die lid is van Techniek Nederland kan vaststellen of vervanging van de stoppenkast door een groepenkast met automatische zekeringen nodig is. Een moderne groepenkast is geschikt voor apparaten die stroom opwekken, opslaan en terugleveren aan het elektriciteitsnet. Ook zijn ze geschikt voor de toepassing van moderne energiemanagementsystemen die het energieverbruik in een woning of wijk optimaliseren. Een moderne groepenkast schakelt automatisch op basis van de energievraag en schakelt uit bij overbelasting. Recyclen Oude stoppenkasten moeten niet zomaar in de container verdwijnen. Vaak zijn er nog waardevolle materialen zoals koper en kunststof die kunnen worden hergebruikt. Een erkende installateur zorgt voor het verantwoord afvoeren van alle materialen waardoor de waardevolle materialen een tweede leven kunnen krijgen. Ook Techniek Nederland vindt dat een periodieke inspectie van de meterkast verplicht zou moeten zijn wanneer een apparaat met veel vermogen wordt geïnstalleerd of een installatie die duurzame energie opwekt. Van Vugt: “Zo’n inspectie van de meterkast voorkomt schade, ongevallen en letsel ten gevolge van gebreken in de meterkast. Zo houden we de energietransitie op koers.” De meterkastkeuring is onderdeel van een APK voor alle technische installaties in woningen. Techniek Nederland is groot voorstander van zo’n APK voor woningen. x verouderde meterkast. Dit kan veiligheidsrisico’s met zich meebrengen. Het vertraagt bovendien de energietransitie. ‘Ga in geen geval zelf ‘rommelen’ in de meterkast. Dat is echt onverantwoord. Raadpleeg een professional’
Hét platform voor onafhankelijke inspecteurs Meer informatie: Email: info@ikeur.nl Telefoon 088 04 00 300 Elektrotechnisch inspectie- en adviesbureau
#5 oktober 2023 25 0 C l u m n a m Wanneer begin jij met een deltaplan voor jouw kantoor of gebouw? Besparen van energie is de afgelopen jaren door de energiecrisis een nationale sport geworden. Zeker voor huishoudens. Maar ook in kantoren en gebouwen. Hoewel. Daar mag wel een tandje bij. En wees gerust, dat gaat ook gebeuren. Europese wetgeving is aanstaande. Het simpele, weinig zeggende energielabel C is nog maar een pril begin. Nederland heeft met zichzelf afgesproken dat we in 2040 de gebouwde omgeving Paris Proof wil maken. Dit is een gevolg van het in 2015 gesloten klimaatverdrag tussen alle wereldleiders, in Parijs. Weet je nog? Wij gebruiken met onze gebouwen 36% van alle energie. Die 36% is 610 PJ oftewel 610000000000000000 Joules. Dat moet in 2040 met twee-derde zijn afgenomen tot 220 PJ. Daarom is men in Nederland achter de schermen bezig met een deltaplan gebouwde omgeving. Mijn werk bestaat uit het nadenken over wanneer het voor ons als technische opleider tijd wordt om een bepaalde training te ontwikkelen. Ik voorzie veel vraag naar trainingen vanuit dit deltaplan. Eén van de instrumenten waarmee men daarin bezig is, is de WEII. Onthoud die kreet. De Werkelijke Energie Intensiteit Indicator. Ik stond gelijk aan. Dat wil ik ook voor ons supermoderne TechCenter in Ede waar wij een gebouw hebben gerealiseerd dat heel veel data ophoest. Speciaal voor onze klimaattrainingen. Wij hebben een energielabel A+++ ontvangen bij de opening in 2021. Maar klopt dat wel? Wat gebruiken we met 20.000 cursisten, 130 man/vrouw personeel en veel bezoekers aan ons Living Lab nu echt? (Zaken) Vriend en expert van Smartbuilding, Bram Schats van Avelution, leeft van data in gebouwen. Hij bood hulp om uit te zoeken wat onze WEII nu eigenlijk is. De WEII is een instrument dat is ontwikkeld om de energie-efficiëntie te meten op basis van het werkelijke, gemeten energieverbruik en de oppervlakte van het gebouw. Een ontwikkeld EnergieKompas combineert de beschikbare middelen en methoden en biedt in één oogopslag inzicht in de duurzaamheidsroute van het pand. Dit instrument stelde ons in staat om het energieverbruik van verschillende gebruiksfuncties binnen het gebouw nauwkeurig te monitoren en te analyseren. Hoewel het instrument eenvoudig te implementeren is, waren de uitdagingen groot. We kwamen er bijvoorbeeld vrij snel achter dat het aantal kubieke meters oppervlakte niet correspondeerde met de inhoud waar het energielabel mee rekende. Hoe dan ???? Ook bleek al snel dat tijdelijke ingebouwde kWh- meters in bepaalde delen van het gebouw, andere waarden aangaven dan de GBS. Hoe dan? We ontdekten in de reis de reden waarom we al vier keer over onze piekbelasting heen gingen en een penalty kregen van onze energieleverancier. Een lucht- water warmtepomp in combinatie met een verkeerd ingeregeld watermanagement systeem, zorgde voor die pieken. Maar: al die zaken konden we dankzij deze WEII actie, oplossen. Het spannende moment kwam dat we alle getalletjes bij elkaar op gingen tellen. Bram roffelde met zijn vingers om de spanning op te voeren. De calculator kwam met het eindoordeel: wij zijn met ons gebouw vet Paris Prooved. Echt gaaf en….. we hebben er veel van geleerd. Mooie case in onze toekomstige trainingen over WEII. Nico van Leeuwen ROVC
www.elektropraktijk.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=