zeventiende jaargang november 2022 # 6 Duurzaam gebouwd Duurzaam bouwen? Delta Electronics geeft ‘t goede voorbeeld Bekabeling Datakabel biedt mogelijkheden Duurzaamheid Slim EV-laadplein in Deventer USP Smart building systemen ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00
Innovatie & kwaliteit sinds 1923 Bezoek onze website www.abl.nl
Double Power Wallbox eMH3 Een Wallbox met twee oplaadpunten – voor alle toepassingen Ontdek alle voordelen vanWallbox eMH3 www.ablmobility.nl Elegant ontwerp 2 oplaadpunten Aansluitklaar vooraf geïnstalleerd Geïntegreerde Temperatuurherkenning Weerbestendig Laag sluipverbruik
#6 november 2022 4 o l u m n C i n ‘Dat had slechter gekund’ De gemiddelde westerling vindt dat we in de provincie achterlopen. Dat is een misvatting: in de provincie loopt men op vrijwel alle gebieden ver voor.Zóver,dat deRandstadelkewillekeurige moderniteit ‘van ons’ pas tientallen jaren later doorheeft en dan omarmt als ‘retro’ (want toegevendat ze niet de eerstenwaren, is het laatste taboe van elke zelfbenoemdemetropolist). Het appeltjesgroene interieur? Nooit weggeweest op het platteland. Cocooning-kleuren als (ribfluweel) bruin,of beige? Blijvend‘hot’opkleigrond en veen. Bloemmotieven? De oma’s van onze oma’s liepen er al in. In de Randstad denkt men nog steeds dat het voorbij Amersfoort gedaan ismet debeschaving. Het dringt bovendienniet tot zedoor datwehier niet allemaal op steenworp afstand van elkaar wonen. Zo schakelen uitgevers uit het westen onze redactie (die is gehuisvest op de Veluwe) regelmatig in voor opdrachten inGroningen, Enschede of Leeuwarden. “Dat is toch bij jullie om dehoek?”Ikzucht danmaarweer eens en leggeduldig uit dat de 135 kilometer naar bijvoorbeeld Heerenveenniet mijn idee is van‘omde hoek’en verder is dan een ritje naar Amsterdam. Toegegeven; in de marketing van noviteiten en innovaties kan de provinciaal nog wel wat leren van z’n grootstedelijke medemens. Als we hier heel enthousiast zijn dan mompelen we iets als dat het slechter had gekund of nog bondiger: ‘Joa’. Zou deze houding afdoende zijn om de energietransitie uit te leggen of, nog concreter, iemand te overtuigen van het belang van een warmtepomp of zonnepanelen? De vraag stellen, is ‘mbeantwoorden. InAmsterdamen verre omstreken slagen ze erin omeen bakmet roestige onderdelen aan te prijzen als hoogtechnologische innovatie.Maar ook wérkelijkbelangwekkendezakenwordengroots gepresenteerd. Dat beginnen ook ‘wij’ te leren, getuige de introductie van een slim laadplein 26 oktober jongstleden in Deventer. Het duurzame en innovatieve project, ontwikkeld door Mennekes eMobility, bestaat uit een design carport, die doormiddel vanzonnepanelenveertien laadstations voorziet van groene stroom. Diverse partners werkten samen in dit project. De opening wasmet veel grandeur endat is terecht.Of,zoals directeur Edwin de Veen het omschrijft: ‘Duurzaamheidmag gezienworden’. Het is in dit blad al vaker beklemtoond: alleen door met elkaar op te trekken en gebruik temakenvanelkaars expertisekunnenwedeenergietransitieenandereuitdagingenvande toekomst tot een succesmaken. Ton Brands Hoofdredacteur Duurzaam- gebouwd Duurzaam bouwen? Delta Electronics geeft ‘t goede voorbeeld Soms gebeurt er iets bijzonders in ‘Elektroland’. Zoals op 19 oktober in Helmond, de officiële opening van het smart building van Delta Electronics. En officieel ging het er zeker aan toe:deTaiwanesemultinational had meerdere topmanagers laten invliegen en ook de burgemeester van Helmond gaf acte de présence. Een traditionele leeuwendans, met oosterse muzikanten, ontbrak niet. De dans brengt immers geluk en voorspoed. Bekabeling Datakabel biedt mogelijkheden Het gebruik van draadloze toepassingen is de laatste jaren flink toegenomen. Toch is wireless nog altijd minder betrouwbaar en stabiel dan bedrading. Databekabeling wint daarnaast terrein als voedingskabel. De juiste berekening van de bedradingsinstallatie is essentieel. Veel installateurs hebben nog te weinig kennis van zaken. 20 14
#6 november 2022 5 n h o u d I o u d h Duurzaamheid Slim EV-laadplein in Deventer Een design carport met PV-panelen is mooi, maar niet heel bijzonder. Veertien laadstations op een bedrijvenpark misschien ook niet direct. En ook het opslaan van de opgewekte energie in een batterij back-up behoort al langer tot de mogelijkheden. Maar dit alles op één plek bij elkaar, zodat er een zelfvoorzienend laadplein ontstaat, is buitengewoon. In Deventer aan de Hanzeweg 20 werd dit innovatieve project op woensdag 26 oktober geopend.t USP Een mogelijk tijdrovende installatie, maar met tijdbesparende mogelijkheden Smart building producten spelen een steeds grotere rol in onze bebouwde omgeving en dat is goed te zien in de Nederlandse installatiesector. Het percentage installateurs dat al bezig is geweest met het installeren van smart building producten is de afgelopen jaren sterk gestegen. Inmiddels installeert negen van de tien Nederlandse installateurs al wel eens smart building producten en doet dat ook steeds frequenter. En verder in dit nummer Eerste deel nieuwe Handboek Bouw& Installatietechniek gepresenteerd 7 DGBC en TVVL introduceren EnergieKompas 7 Van Dorp neemt Pro-Tec Aruba over 8 Partnerschap ABB en Samotics 8 AMPYR Solar Europe lijft SolarEnergyWorks in 9 Samenwerking LuxImprove en DELTA Energie 9 DT Plan wint KNX Innovation Award 2022 11 Nieuw Kleintje Infraroodpanelen 11 Smart building; hou het simpel en ga er slimmee om 29 Column Berry van Egten 39 Productnieuws 43 Colofon 46 Adverteerdersindex 46 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. The software 31% Internet 30% The integration/ compatibility of different products 12% Wall-box 7% Security access control / entry solutions 5% Heat pumps for heating 3% Lighting sensors 3% Movement/ Presence detectors 3% Solar panels 3% hes 3% 3% 3% Producten die problemen opleveren bij installatie van smart building systemen Q: Which products in the smart system/ building cause normally the problems you face? 31% 30% 12% 7% 5% 3% 3% 3% 3% 3% zeventiende jaargang november 2022 # 6 Duurzaam gebouwd Duurzaam bouwen? Delta Electronics geeft ‘t goede voorbeeld Bekabeling Datakabel biedt mogelijkheden Duurzaamheid Slim EV-laadplein in Deventer USP Smart building systemen ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00 Bij de voorpagina 24 30
KNX RUIMTECONTROLLER LS TOUCH IN 4320S ORANGE VIF Intuïtieve bediening met een swipe of een touch: de nieuwe KNX Ruimtecontroller LS TOUCH van JUNG stuurt op elegante wijze de functies in de kamer. Verkrijgbaar in de programma‘s LS 990 en LS ZERO en in de 63 kleuren van Les Couleurs® Le Corbusier. Vertegenwoordiging voor Nederland: Hateha Elektrotechnische Handelsonderneming B.V. HATEHA.NL · JUNG.NL
7 #6 november 2022 a M r k t n i e u w s Eerste deel nieuwe Handboek Bouw & Installatietechniek gepresenteerd Foto ISSO DGBC en TVVL introduceren EnergieKompas Foto TVVL ISSO publiceert Deel 1: Basis van het nieuwe Handboek Bouw- & Installatietechniek. De uitgave markeert de eerste module van het nieuwe handboek dat uiteindelijk negen delen omvat.Daarmee vervangt dit omvangrijke naslagwerk op den duur het ‘oude’Handboek Installatietechniek. De eerste module die nu beschikbaar is, bevat de grondbeginselen van de techniek, technische inzichten en ontwerpuitgangspunten. Daarom komen in Deel 1 zaken aan de orde als eenheden en symbolen, vloeistoffen, gassen en vochtige lucht, thermodynamica, stromingsleer, warmteoverdracht, vochttransport en condensatie. Vervolgens gaat de kennis in Deel 1 verder met de uitgangspunten voor geluid, trillingen, licht en verlichting, binnen- en buitenklimaat.Na de behandeling van deze basiskennis volgen de basistechnieken, zoals verbrandingstechniek, regeltechniek, meettechniek, het uitvoeren vanmetingen, elektriciteitsleer enmaterialenkennis. Tot slot vindt de lezer in deze uitgave nog diverse hoofdstukkenmet kennis over installatie-ontwerp en componenten inwatervoerende en luchtvoerende installaties. Brug Met deze uitgave voor de bouw- en installatiewereld wil ISSO een broodnodig brug slaan tussen kennis die voor het bouwen en installeren onmisbaar is. Vaklieden vinden straks alle basiskennis over de meest uiteenlopende onderwerpen van bouw- en installatietechniek in één uitgave bij elkaar. Het nieuwe handboek komt zowel als online handboek maar ook als gedrukte uitgave beschikbaar. Dat geldt eveneens voor dit eerste deel. Meer informatie: www.isso.nl. Wat is de meest effectieve route om gebouwen te verduurzamen tot een ‘Paris Proof’ niveau? Veel bestaande wetten, regels en instrumenten geven hier geen duidelijk antwoord op. Het EnergieKompas, ontwikkelddoorTVVLenDGBC,biedt hulp. Het EnergieKompas is een procesmatige en methodische innovatie, maar bovenal een handig hulpmiddel. Het combineert diverse instrumenten tot een beeld waarin de onderlinge verbanden en samenhang snel inzichtelijk zijn. Het EnergieKompas bundelt de krachten van het energielabel en de WEii-indicator. Het energielabel toont hoeveel energie een gebouw in theorie verbruikt, de WEii-score geeft inzicht in het werkelijke energiegebruik van het gebouw. Het EnergieKompas combineert deze data op een slimme manier en geeft in één oogopslag inzicht in de verduurzamingsroute van het gebouw. Navigatiefunctie Effectiviteit is van groot belang om volgens de overheidsvoorschriften in 2050 energie neutrale gebouwen te realiseren. Dat is wat het EnergieKompas biedt; snel en eenvoudig inzicht, waardoor je adviestrajecten kunt versnellen. De methodiek bepaalt op basis van ingevoerde data de meest effectieve route naar een Paris Proof of Werkelijk EnergieNeutraal Gebouw (WENG). Het EnergieKompas is gratis beschikbaar via www.weii.nl/energiekompas.
8 #6 november 2022 a M r k t n i e u w s Van Dorp neemt Pro-Tec Aruba over Foto Pro-Tec Partnerschap ABB en Samotics Foto ABB VanDorp heeft overeenstemming bereikt over de overname van de aandelen van Pro-TecMechanical Contractors ArubaNV. Pro-Tec is in 1995 opgericht en richt zich als werktuigbouwkundig installatiebedrijf op het beheer en de installatie van energiezuinige klimaatinstallaties op Aruba. Het bedrijf levert hun diensten aan horecabedrijven, hotels, het bedrijfsleven en particuliere huiseigenaren. Pro-Tec heeft honderd medewerkers in dienst en realiseert een omzet van circa 7,5 miljoen euro. Pro-Tec wordt onderdeel van de Van Dorp Groep, maar blijft de werkzaamheden onder de huidige bedrijfsnaam en leiding uitvoeren. Henk Willem van Dorp is trots op de samenwerking: “Als maatschappelijk betrokken technisch dienstverlener, hebbenwij een rol te spelen in de energietransitie. Dit doen wij al in Nederland, maar ook in Caribisch Nederland liggen er nog veel kansen om te verduurzamen. Door nu onze bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van Pro-Tec binnen de Van Dorp-familie, kunnen wij hier nu mee starten.” Kansen Ook het management van Pro-Tec kijkt uit naar de toekomst. Fred Steeghs, algemeen directeur:“Van Dorp is een gezond familiebedrijf dat zich in Nederland al heeft bewezen als betrokken partij voor het installeren, beheren en verduurzamen van gebouwinstallaties. We verwelkomen de verandering en kijken uit naar het volgende hoofdstuk in de ontwikkeling van ons bedrijf.We zijn ook blij met de nieuwe kansen op het gebied van automatisering, inkoop en opleidingen voor onze medewerkers.” ABB en Samotics zijn een strategisch partnerschap aangegaan om ABB’s services op het gebied van predictive maintenance uit te breiden naar apparatuur die zich op moeilijk bereikbare plaatsen bevindt. ABB neemt een belang van 10 procent in Samotics, dat actief is op het gebied van electrical signature analysis (ESA), een technologie voor het monitoren van motor-aangedreven industriële applicaties. De gezamenlijke ambitie is om conditiemonitoring naar een nieuw niveau te brengen door co-ontwikkeling van geavanceerde digitale diensten gericht op energie-efficiëntie en operationele beschikbaarheid. Als eerste stap integreert ABB de bestaande plug-and-play monitoringsoplossing van Samotics in het digitale portfolio. Meerwaarde Adrian Guggisberg, voorzitter van ABB Motion Services vertelt: “Met Samotics delen we de ambitie om digitale diensten te ontwikkelen die meer inzicht kunnen bieden in een groot aantal verschi l lende toepassingen, zodat onze klanten betere beslissingen kunnen maken. De samenwerking zorgt er ook voor dat we meerwaarde creëren vanuit onze digitale serviceoplossingen en daarmee de jaarlijks terugkerende omzet uit diensten laten stijgen.” Jasper Hoogeweegen, CEO van Samotics:“Het aangaan van een strategische samenwerking met ABB opent wereldwijd deuren voor potentiële klanten en helpt ons bedrijf verder te groeien. Tegelijkertijd delen we dezelfde ambitie als het gaat om het aanpakken van uitdagingen op het gebied van operationele beschikbaarheid en energieefficiëntie.”
9 #6 november 2022 a M r k t n i e u w s AMPYR Solar Europe lijft SolarEnergyWorks in Samenwerking LuxImprove en DELTA Energie Foto LuxImprove AMPYR Solar Europe heeft SolarEnergyWorks overgenomen. Dat meldde de energieproducent en ontwikkelaar van zonne-energie op 31 oktober. Na deze overname heeft AMPYR Solar Europe in Nederland een zonne-energie projectportefeuille van meer dan 1 GWp. De totale portefeuille van het bedrijf, inclusief de zonne-energie in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, bedraagt ruim 6 GWp. Daarmee komt AMPYR Solar Europe een stap dichterbij het doel een toonaangevende, onafhankelijke producent van zonne-energie in Europa te zijn. Aanvulling “SolarEnergyWorks heeft met succes een portfolio van hoogwaardige zonne-energieprojecten in heel Nederland opgebouwd”, aldus Alexander Koeman,AlgemeenDirecteur AMPYR Solar Europe divisie Nederland. “De overname van SolarEnergyWorks vormt een goede aanvulling op onze bestaande Nederlandse activiteiten en zal onze lange-termijnplannen op het gebied van portfoliogroei, teamuitbreiding, lokale aanwezigheid en de transitie naar hernieuwbare energie in het algemeen helpen versnellen.” Cruciaal Eric van der Gun, medeopr i chter van SolarEnergyWorks: “Het vinden van een koper met de juiste filosofie en houding was net zo’n cruciaal onderdeel van onze selectie als de financiële kracht. Ik heb er alle vertrouwen in dat het nieuwe bedrijf een kwalitatief hoogstaande en uitgebreide portfolio van Nederlandse zonne-energieprojecten tot stand zal brengen.” Marc vanVelzen, eveneensmedeoprichter,merkt op dat“de samenwerking met AMPYR Solar Europe verdere groei van SolarEnergyWorks binnen de groep zal verzekeren door technische en financiële sterke punten toe te voegen.” Na deze overname heef AMPYR Solar Europe een team van 22 mensen in Nederland. In totaal heeft het bedrijf nu zestig mensen in dienst in het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Duitsland. De Zeeuwse lichtspecialist LuxImprove is door Energieleverancier DELTA Energie geselecteerd om hun klanten in het midden- en kleinbedrijf te helpen met de transitie naar duurzame (licht)oplossingen. Deelnemende klanten krijgen inzicht in de maatregelen die zij kunnen treffen om hun onderneming te verduurzamen. Jordi van de Vrie, Directeur bij LuxImprovemotiveert:“Als Zeeuwse lichtspecialist zijn wij trots op de samenwerking met DELTA Energie. De transitie naar klimaatneutraliteit vraagt om grote inspanningen van bedrijven en instellingen om ons heen. Door onze krachten te bundelen, leveren wij een positieve bijdrage in het waarborgen van een duurzame toekomst. De inzet van onze (licht)expertise zorgt uiteindelijk niet alleen voor een lager energieverbruik, maar ook voor een verbetering van de prestaties en de totaalbeleving.” Urgentie Roel Meijerink, CEO bij DELTA Energie, licht de samenwerking toe: “Hoewel verduurzaming een belangrijk thema blijft, zien we nu dat door de hoge energieprijzen energiebesparing een enorme urgentie heeft gekregen. Onze energieadviseurs zien tijdens hun bedrijfsbezoeken dat er vaak fors bespaard kan op verlichting. Omdat wij onze klanten direct concrete oplossingen willen bieden, hebben we de samenwerking met Luximprove gezocht: een gerenommeerde landelijke speler uit Zeeland. Zij zijn in staat om onze zakelijke klanten in de breedste zin te adviseren op lichtgebied.” Foto Andreas Gücklhorn
10 #6 november 2022 Aansluitzuilen buitenkast.nl
11 a M r k t n i e u w s #6 november 2022 DT Plan wint KNX Innovation Award 2022 Foto KNX Nieuw Kleintje Infraroodpanelen Foto ISSO DT Plan won op donderdag 27 oktober de KNX Innovation Award 2022. Hun project was, samen met drie andere genomineerde KNX-projecten, in de running voor deze prestigieuze prijs. KNX België doet jaarlijks onder haar KNX Professionals een oproep om innovatieve projecten voor deze prijs aan te melden. De uitreiking vond plaats tijdens het KNX Netwerkevent bij deThomas More Hogeschool in St. Katelijne-Waver. Bij het evenement waren circa 150 installateurs, systeem-integratoren en KNX-fabrikanten aanwezig. Thema’s tijdens dit seminar waren: energiemanagement, het capaciteitstarief en hoe jemet slimme automatisering de verbruikspieken kunt ‘shaven’. Integratieproject DT Plan won de KNX Innovation Award voor een integratieproject van een uitgebreide KNX-installatie in het 18e-eeuwse Kasteel Blauwhuis en Orangerie. Op de foto staan drie system integrators van DT Plan met de KNX Innovation Award 2022, van links naar rechts: Robin Carlier, Arne De Moerloose en Joran Beyls. Het kasteel deed vroeger dienst als familiehuis,maar tegenwoordig worden er verschillende evenementen georganiseerd en kantoren verhuurd.Ook de naastgelegen orangerie doet dienst als eventlocatie en restaurant. DT plan heeft in het gehele kasteel en in de orangerie vrijwel alle installatietechniek binnen één KNX-installatie geïntegreerd. Naast DT Plan waren ook de KNX Professionals IoT Domotica Solutions, VerBinnen Smart Home Concepts en Prelude genomineerd. Het nieuwe‘ISSOKleintje Infraroodpanelen, elektrische stralingsverwarming’ vult een kennisbehoefte in de installatiesector. Elektrische stralingsverwarming is in opkomst. Dit nieuwe‘Kleintje’biedt de vakman actuele kennis over de toepassing van infraroodpanelen en elektrische stralingsverwarming. Soms wordt deze verwarming ingezet als alternatief voor centrale verwarming met watergevoede systemen, zoals radiatoren en vloerverwarming. In de moderne woningbouw is all-electric steeds vaker het uitgangspunt. Dat wil zeggen dat de klimaatinstallatie uitsluitend met elektriciteit wordt gevoed. Om die reden kijkt men steeds kritischer naar het klimaatsysteem en overweegt de ontwerper omweinig gebruikte ruimtes niet meer op een centraal verwarmingssysteem aan te sluiten. In dat geval kiest hij of zij voor lokale verwarming en niet zelden zijn dit elektrische infraroodpanelen. Hulpmiddel “In de basis een slimme keuze”, zegt Dennis van der Kooij, “maar er zijn wel veel randvoorwaarden die bij de keuze en installatie komen kijken. Kortom, er is behoefte, zo blijkt ook uit onderzoek, aan goede richtlijnen voor toepassing, het benodigde vermogen en hoe dit vermogen over de ruimte(n) te verdelen. Met dit ISSO Kleintje helpen we de markt bij het maken van dergelijke keuzes en geven we handvatten voor het kiezen van de juiste plek en het installeren van de IR-panelen.” Dit ISSO Kleintje behandelt de toepassing van elektrische IR-panelen in woningen, kantoren en vergelijkbare situaties. De kennis is niet bedoeld voor industriële toepassingen. Ook hogetemperatuurstralers, zoals terrasverwarmers, vallen buiten de scope van deze uitgave. Het Kleintje is beschikbaar via https://open.isso.nl.
Hét platform voor onafhankelijke inspecteurs Meer informatie: Email: info@ikeur.nl Telefoon 088 04 00 300 Elektrotechnisch inspectie- en adviesbureau
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 v an At o tZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...?
#6 november 2022 14 u D u r z a a m g e b o u w d Duurzaam bouwen? Delta Electronics geeft ‘t goede voorbeeld Tekst: Martin Bongers Foto’s: Delta Electronics elta’s nieuwe gebouw voldoet helemaal aan de consensus die er inmiddels bestaat over de definitie van een slim gebouw. Een smart building is – het woord zegt het al – een gebouw dat min of meer zelf na kan denken. Dat kan ‘communiceren’ met de aanwezigen in of rond het gebouw. Dit klinkt futuristisch, zeker voor EuroSoms gebeurt er iets bijzonders in ‘Elektroland’. Zoals op 19 oktober in Helmond, de officiële opening van het smart building van Delta Electronics. En officieel ging het er zeker aan toe: de Taiwanese multinational had meerdere topmanagers laten invliegen en ook de burgemeester van Helmond gaf acte de présence. Een traditionele leeuwendans,met oosterse muzikanten, ontbrak niet. De dans brengt immers geluk en voorspoed. D
#6 november 2022 r t i k e l n a a m 15 peanen. Maar in de VS en Taiwan zijn smart buildings al gangbaar en Delta Electronics – één van ‘s werelds grootste smart building solutions providers – ziet het als haar missie om haar technologie ook voor Europese architecten, installateurs en facility managers toegankelijk te maken. Regelapparatuur Een slim gebouw, zoals dat van Delta in Helmond, zit vol met meet- en regelapparatuur waardoor op elke werkplek, op elkmoment, demeest optimale omstandigheden gewaarborgdworden. Een slim gebouw heeft één algemene IP-netwerkinfrastructuur. Daardoor kan de fysieke bekabeling beperkt en overzichtelijk blijven. Tegelijkertijd: hoe meer technologie en apparatuur aangesloten is op hetzelfde netwerk, hoe meer nieuwe data dat oplevert om het gebouw nog slimmer te maken. Een voorbeeld: wie de centrale ontvangsthal betreedt, wordt geregistreerd door een camera en andere meetsensoren. Vervolgens wordt de reis ‘door het gebouw heen’ vastgelegd, elke verplaatsing. De cumulatieve data van alle aanwezige personen wordt permanent doorgerekend en omgezet in optimale werkplekomstandigheden qua zonlicht, temperatuur of luchtvochtigheid. Interessante gedachte is dan natuurlijk dat indien mensen zich langdurig verplaatsen naar een andere werkkamer, dat de In Helmond was op 19 oktober de officiële opening van het smart building van Delta Electronics. Delta’s nieuwe gebouw voldoet helemaal aan de consensus die er inmiddels bestaat over de definitie van een slim gebouw.
INSTALLATIE VOLGENS ATTEMA Vernieuwende ideeën voor ’n veranderende wereld. De BENG-totaaloplossing • Maatwerk groepenkast met geïntegreerd energiemanagementsysteem • Geschikt voor nieuwbouw- en renovatiewoningen • Plug & play • Overzichtelijke dashboards; meten is weten! • Inzicht in preventief onderhoud • Veilig, flexibel en geschikt voor alle huidige en toekomstige prestatienormen BENG installeren: eenvoudig én aantoonbaar De praktische alles-in-één oplossing van Attema en O-Nexus Plug & play Lage Total Cost of Ownership Onafhankelijk en open platform Meer info? Kijk op www.attema.com Scan de QR-code om de animatie ‘BENG’ te bekijken
#6 november 2022 r t i k e l n a a m 17 lege kamer dan niet onnodig van energie voorzien wordt. Een smart building kan ook op individueel niveau meedenken. Om een idee te geven: aankomen bij je flexwerkplek (een management-app vertelt je welke plek dat is) en zie: je bureau staat al automatisch op de juiste werkhoogte. Nadenken, meedenken, communiceren, maar het belangrijkste is misschien wel dat zo’n slim gebouw ook leert. Dus anticipeert. In theorie kan het dan gaan omelk soort input, zoals aanwezigheidsdata. Die resulteren dan in een forecast van het aantal te verwachten personen op enig moment. Of weerservaringen, omgezet in een perfecte klimatologische inregeling. Afgeleide toepassingen zullen in Europa snel werkelijkheid gaan worden. Denk aan een winkelcentrum, dat bij calamiteiten heel snel moet weten hoeveel personen zich waar bevinden. Denk aan een uitgaanscentrum, waar de muzieksterkte zich aanpast aan het aantal personen – zelfs op een specifieke plek in de zaal. De mogelijkheden zijn eindeloos. Smart inverters Delta Electronics ontwikkelt geavanceerde building automation technologie. Als het om energiemanagement gaat, spelen Delta’s omvormers een belangrijke rol.Michiel Klees, salesmanager Benelux: “Onze oplossingen zijn onderscheidend in gebruikersvriendelijkheid. Neem nu de inverters, de zonnepaneel-omvormers. Die hele range hebbenwe niet voor niets ‘Flex’ genoemd. Ze zijn namelijk zo ontworpen dat ze supergemakkelijk geïnstalleerd kunnen worden en in alle omstandigheden op hun taak berekend zijn.” Volgens Klees kan zo’n omvormer zonder problemen binnen en buiten functioneren. Door de speciale constructie kan er geen vocht naar binnen, terwijl de koeling toch optimaal blijft. De omvormer mag je daardoor overal plaatsen: aan de buitenwand, op een vloer. “Sterk punt is dat de kabelaansluiting aan zijkant zit. Bij onze concullega’s vind je’ m vooral aan de onderkant.” Een kleine innovatie met grote gevolgen, want onderhoud en inspecties kosten hierdoor nauwelijks tijd, lees: geld. Wat betreft het elektrische aspect: er zijn zes ingangen die apart te regelen zijn (viaMPP-trackers).“Dit geeft een installateur alle vrijheid ommeerdere zonnepanelen aan te sluiten op één omvormer.” Het functioneren van de zonnepanelen en inverters is remote te volgen via My Delta Solar Cloud, een online management tool. Michiel: “Daarmee kan de opbrengst van alle dakdelen onderling gemonitord worden. Dit betekent dat je niet meteen een dure monteur het dak op hoeft te sturen. Op afstand kun je alvast analyseren wat er aan de hand is.” In combinatiemet demanagement tools en de overige devices in het gebouw (een smart building is een concept) mag je de Delta Electronics ontwikkelt building automation technologie. Bij energiemanagement spelen Delta’s omvormers een belangrijke rol, benadrukt Michiel Klees, sales manager Benelux.
#6 november 2022 18 inverters zeker ‘slim’ noemen. Ze helpen een installateur om ervoor te zorgen dat de panelen goed aangesloten worden, waardoor bijvoorbeeld netwerkcongestie zoveel mogelijk voorkomen wordt . Slimme omvormers dragen dus bij aan de match tussen vraag en aanbod, waardoor waardevolle energie niet verloren raakt. Smart parking Het nieuwe gebouw is sales-ondersteunend voor de EMEAregio (Europe, Middle East & Africa), maar bovenal fungeert het als demonstratie- en testlocatie voor toepassingen op het gebied van gebouwautomatisering en energiemanagement. Het gebouw is daarmee een indrukwekkende ‘etalage’ van de oplossingen die Delta Electronics te bieden heeft. En wat Helmond betreft: niet voor niets is de Automotive Campus als locatie gekozen, want in de filosofie van Delta behoort een faciliteit voor het opladen van elektrische voertuigen standaard tot een gebouwontwerp. Andy Joseph werkt in Helmond als facility engineer mee aan die filosofie. “Als je er goed over nadenkt, leidt een smart building vanzelf tot een slimme parkeerplaats. Gebouw en parkeerfaciliteit, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.” Als voorbeeld schetst Joseph de volgende situatie:“Stel dat je onswilt bezoeken. Jemeldt je aan,waardoor jij en je auto bij aankomst op de parkeerplaats al herkend worden. Het managementsysteem weet welk type auto je hebt (elektrisch of niet) en je wordt meteen naar de goede, op dat moment vrije parkeerplek geleid. Enmocht je van een laadpaal gebruik maken, dan wordt uiteraard voor je bijgehouden wat de laadstatus is – dat zou je dan op je telefoon kunnen zien, terwijl je aan dat bureau zit dat al automatisch voor je op de goede hoogte was gezet.” Joseph vervolgt:“Net zoals in het gebouw zelf, is ook de parkeerplaats uitgerust met slimme camera’s en meetsensoren. Ze zijn op het zelfde netwerk aangesloten. Het is onmogelijk dat wel bekend is dat er een auto staat, maar niet of de chauffeur en zijn passagiers nog in het gebouw zijn.” De samenwerking tussen parkeerplaats en gebouw kan nog veel verder gaan. Stel dat het gaat om een parkeerplaats met honderd laadpalen. En het managementsysteem weet dat een aantal van die auto’s die daar staan te ‘tanken’ niet alle energie per se nodig hebben. Dan kan het systeem een balans zoeken tussen de belangen van chauffeurs en gebouw: wie heeft hoeveel nodig? En dan kan het zo maar zijn dat sommige auto’s aan het gebouw gaan leveren. “Of juist omgekeerd”, vult Andy Joseph aan.“Zonnepanelen verdelen hun energie zodanig over de laadpalen, dat zowel gebouw als auto’s evenredig aan bod komen.Het zou zelfs zover kunnen gaan dat een chauffeur onderweg meldt dat hij dringend stroom nodig heeft, dit wordt dan door het managementsysteemmeegenomen in de prioritering.” De afgeleide toepassingsmogelijkheden liggen voor de hand. Het brandgevaar van elektrische auto's is bijvoorbeeld een enorme zorg voor Verenigingen van Eigenaren. Middels het permanent monitoren van auto’s en hun laadstatus, in combinatie met een check op de aanwezigheid van de chauffeurs, kan er misschien veel ellende voorkomen worden. Helmond en LEAD Even terug naar de opening, en naar Helmond. Vanwaar die feestelijke, sprookjesachtige setting? Dat werd niet alleen maar georganiseerd om te vieren dat er weer een nieuwe vestiging bijgekomen Nadenken, meedenken, communiceren, maar het belangrijkste is misschien wel dat een slim gebouw ook leert. Dus anticipeert.
#6 november 2022 19 was. Het ging vooral om het feit dat juist dit gebouw ook een green building genoemd mag worden, en dat daarvoor de prestigieuze LEAD Gold-certificering uitgereikt werd. De gold-certificering was van meet af aan het doel. Als we ons realiseren dat planning en bouwmidden in de coronaperiode opgestart èn afgerond werden, dan zegt dat iets over de goede samenwerking tussen alle stakeholders, de gemeente Helmond niet uitgezonderd. Jack Gordon, de verantwoordelijke architect:“De opdracht was echt: ontwerp het most sustainable gebouw.Met aandacht voor mens en omgeving. Ons doel was het, om een gebouw te creëren dat ‘well’ is, dat gezond is. Waar je graag wilt zijn. Work, meet, learn and share: daar moet zo’n gebouw toe uitdagen en dat moet je ‘vanzelf’willen bijdragen als je er bent.” De burgemeester was dan ook een trotse vrouw: “De activiteiten van Delta in automotive power electronics en hun toonaangevende laadtechnologie voor elektrisch vervoer zijn een aanwinst voor de verdere ontwikkeling van de hele Campus.” En: “Delta’s gebouw is voor ons een voorbeeld van innovatie, van de sustainability ambitie die we met ons allen hebben. Wat je hier ziet is de toekomst: low impact op het environment.” Op de Campus zitten diverse automotive bedrijven. Dat stimuleert samenwerking en dus innovatie. Toevallig of niet, precies aan de overkant zit een vestiging van Fontys Hogelschool. Nico van der Aa, docent electrical and electronic engineering: “Ja, dat kan niet uitblijven. Ik voorspel dat onze studenten hier kind aan huis worden en omgekeerd, dat wij benaderd worden voor allerlei onderzoeksvragen. Voor ons is de komst van een bedrijf als Delta superbelangrijk. Het leert onze studenten kennis te nemen van een internationale cultuur.” Of zoals Dalip Sharma, Delta’s president for the EMEA region, al bij een eerdere gelegenheid zei: “Being a part of the Automotive Campus community will benefit Delta and its customers, by accelerating the pace at which it can quickly convert innovative ideas into solutions, while nurturing talent, exchanging knowledge and developing know-how.” Verankering Uit het boek Building green with Delta, uitgegeven door de Delta Electronics Foundation, wordt duidelijk dat duurzaambouwen voor Delta geenmodegrill of greenwashing is. De ideeën worden binnen de organisatie breed gedragen. En voor die ideeën is goed gekeken is naar oeroude Chinese bouwmethoden, uit een tijd dat het nog de normaalste zaak van de wereld was om slim te bouwen. Kunstmatige verwarming of koeling bestond immers nog niet. Ping Chen, CEO vanDelta Electronics zegt hierover: “Delta benut haar kerncompetentie op het gebied van hoogefficiënte vermogenselektronica om daarmee de ontwikkeling van duurzame steden te stimuleren.” Deze commercie-overstijgende attitude is zelfs voor een bezoeker overal voelbaar. Een bedrijf met eenmissie.Michiel Klees: “Ik werk hier nog niet zo lang, maar ik merkte het meteen. Delta is eigenlijk één grote familie die echt ergens voor gaat. Wat mijn businessunit betreft: voor een schonere wereld dankzij energie-intelligente omzettingsproducten.” Tim Lee, EMEA Business Director, verwoordde het als volgt tijdens de opening: “East and west, we are on the same planet. Of je nu in Taiwan woont en werkt of aan de deze kant van de wereld, het is nog steeds diezelfde aardbol waar we samen verantwoordelijk voor zijn. Y Gebouwen afficheren zich maar al te graag als duurzaam. Green sells. Maar wat is dat dan, duurzaam? Hoe beoordeel je dat en hoe vergelijk je gebouwen met elkaar? LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) is een internationale keurmerk dat gebouwen langs een objectieve ecologische meetlat legt om te checken in hoeverre zij daadwerkelijk ‘green’ en ‘sustainable’ zijn. Gebouwen die de certificering eenmaal hebben, gaan dus aantoonbaar efficiënt om met grondstoffen en materialen. Ze gebruiken minder water en minder energie, de CO2footprint is minimaal. Daardoor zijn die gebouwen uiteindelijk kostenefficiënter. Gevolg: een blije facility manager en nog blijere boekhouder. Tijdens de certificering wordt niet alleenhet ontwerp- enhet bouwproces bekeken,maar ook het beheer. En dat is precies waar Delta sterk in is: via technologie zorgen dat zo’n gebouw in elke situatie energiearm blijft. Een smart building zorgt niet alleen maar voor een lage energienota, het zorgt vooral voor medewerkers die zich er prettig voelen en er graag in willen werken r t i k e l n a a m
Het gebruik van draadloze toepassingen is de laatste jaren flink toegenomen. Toch is wireless nog altijdminder betrouwbaar en stabiel dan bedrading. Databekabeling wint daarnaast terrein als voedingskabel. De juiste berekening van de bedradingsinstallatie is essentieel. Veel installateurs hebben nog te weinig kennis van zaken. 20 Datakabel biedt mogelijkheden e k a b e l i n g B Afbeelding 1: Jan Zeeman, telematicadistributeur bij Rexcom: “De installateur moet begrijpen dat het niet om een simpele datakabel gaat.” Foto: REXCOM #6 november 2020
21 geeft waarbij de voordelen vandatakabel duidelijk worden.“Neemeen slimme CVketel.Die leert zichzelfmet behulp van de informatie die hij krijgt vanuit de diverse sensoren, die bijvoorbeeld zijn aangebracht in een verlichtingsarmatuur via de intelligente databekabeling. Zo kan de CV-ketel heel gericht op bepaaldemomenten warmte leveren. Dat scheelt behoorlijk veel energie. Zoiets is alleen met datakabel mogelijk.” Veiligheid Maar richting toekomst zien we dat de behoefte aan het versturen van dataverkeer steeds groter wordt. Daar waar rond de eeuwwisseling 10 Mb toereikend was, zittenwe nu al op 100Mb en zijnwe over een aantal jaren, zo voorspelt Zeeman, op 1000Mb.“En dat betekent dat er ook een gegarandeerde veiligheid en zekerheid moet zijn. Kijk naar de zorg. Die komt steeds meer op afstand. In de toekomst hoef je voor bepaalde vragen niet meer naar het ziekenhuis of de dokter. In het aansturen vanuit het ziekenhuis van medische apparatuur die in de huiskamer staat wil je geen haperingen. Daar moet gegarandeerd voldoende bandbreedte beschikbaar zijn”, zegt Zeeman, die verder wijst op een ander punt van veiligheid. “Databekabeling heeft nog een groot voordeel. Bij installatie heb je minder kennis nodig, omdat het een stuk veiliger is. Op het moment dat je een databekabeling doorknipt is er niet zoveel aan de hand. Ik hoef niet uit te leggen dat je dat met bedrading waar 230 Volt op staat niet hoeft te doen.” l n a a m TEKST: GERRIT TENKINK an Zeeman is werkzaam bij telematicadistributeur Rexcom en lid van de NEN normcommissie ‘Smart Buildings’. “Steeds meer apparaten kunnen gebruikmaken van universele databekabeling. Het komt steeds vaker voor dat we bijvoorbeeld bij verlichtingsarmaturen, met name in smart buildings (waar algauw tot 175 kilometer bekabeling ligt), gebruikmaken van databekabeling, niet alleen om slimme informatie uit te wisselen, maar ook voor de voeding (4-pair power over ethernet). “Datakabel neemt een steeds belangrijker plek in ter vervanging van de traditionele 230 Volt voedingskabel. Apparaten die voorheenwerden gevoed door kabels die 2500Watt leverden en een hele groep nodig hadden, hebben nu genoeg aan een datakabel van 90 Watt. Een koffieautomaat bijvoorbeeld draait maar een beperkt aantal minuten per uur. De rest van de tijd kun je gebruiken om de batterij of de accu te laden. Ook dat is een slimme toepassing van databekabeling”, aldus Zeeman, die een tweede voorbeeld Waar moet je op letten bij de werkvoorbereiding? Waar moet de installateur op letten in de werkvoorbereiding bij het aanleggen van datakabel in verband met warmteontwikkeling? Verzamel informatie en weet welk type kabel je gaat toepassen. Bereken de warmteontwikkeling van het aantal kabels dat wordt aangelegd. Als voorbeeld: * Punt A, 6 kabels in buis * Punt B, 72 kabels in dichte kabelgoot * Punt C, 144 kabels in draadgoot * Punt D, 216 kabels in draadgoot Hoe je dewarmteontwikkeling kunt berekenen?Met gebruik van de PoE calculator (hyper link: PoE Calculator (commscope.com) op de Commscope website. Sla de berekeningen van elk punt op! Afbeelding 2: Datakabel neemt een steeds belangrijker plek in ter vervanging van de traditionele 230 Volt voedingskabel. Foto: STEFAN SWEIHOFER J #6 november 2020
22 #6 november 2022 WAGO GELBOX SNELLE EN VEILIGE BESCHERMING VAN INSTALLATIEKLEMMEN CONFORM IPX8 VOORDELEN: • direct gebruiksklaar • onbeperkt houdbaar • eenvoudig in gebruik • siliconenvrije gel • ipX8 certificaat aanwezig IPX8
23 #6 november 2022 r t i k e l n a a m Ontwerpen Bij het ontwerpen van kantoorpanden, die zich later mogelijk ook smart buildings mogen noemen, wordt volgens Zeeman in de praktijk nog te weinig nagedacht over de toekomst. “In bestekken wordt te weinig vooruitgekeken en de installateur maakt wat op dat moment voldoende is. Maar vaak wil een volgende huurder meer capaciteit en heeft hij meer bandbreedte nodig of meer access points. Als de bekabeling dan niet volgens de normen is aangelegd, is er kans op bijvoorbeeld oververhitting of een trage dataoverdracht. Zorg dus altijd dat er genoeg bandbreedte is en denk aan power over ethernet op het moment dat de bekabeling wordt aangelegd. Dat is ook de meerwaarde van standaardisatie. De installateur, maar zeker ook de ontwerper, moet zich er veel beter van bewust zijn dat naast elektra enwater universeel gestructureerde bekabeling de derde utiliteit in een gebouw gaat worden.” Installeren Het berekenen van de capaciteit van de datakabel is belangrijk, maar net zo belangrijk is de wijze van installeren. NEN-EN 50173-1 ‘Generic cabling systems - Part 1: General Requirements’ en NENEN 50174 ‘Cabling installation – Part 1: Installation specification and quality assurance’ zijn bij het berekenen en installeren van databekabeling leidend. “Je kunt een pakket datakabel niet zo maar in een willekeurige kabelgoot leggen. Ook het wegwerken van datakabel in isolatie is niet verstandig in verband met warmteontwikkeling. Bij meer vermogen ontstaat er meer weerstand en dus warmteontwikkeling. De channellengte in de CENELEC EN50173-serie is gebaseerd op een bedrijfstemperatuur van 20 graden Celsius. Een verhoogde omgevingstemperatuur en verwarming van remote power dwingen een kortere lengte af. Dat vraagt om een zorgvuldige berekening hoeveel data of voeding je over een kabel gaat sturen. De NEN-EN 50174 ‘Cabling installation – Part 1: Installation specification and quality assurance’ is daarbij leidend.Weinig installateurs hebben daar voldoende kennis van. Die weten in het meest gunstige geval wat er inNEN 1010 vermeldwordt over de aanleg van kabel in kabelgoten, maar de kennis uit NEN 1010 is niet voldoende. De rekensom over de hoeveelheid data die je over een kabel verstuurt in relatie met de warmteontwikkeling is niet moeilijk, maar hij moet wel gemaakt worden, wil je tot een veilige installatie komen.” (Zie ook kadertekst). Gele sticker Voorlichting over het gebruik en de aanleg van datakabel is volgens Zeeman ook een verantwoording van de fabrikant en distributeur. “Wij moeten de installateur vertellen wat hij moet doen en hoe hij moet installeren. Veiligheid staat daarbij voorop. We werken bijvoorbeeld met gele stickers op de patchkast, zodat duidelijk is dat de installatie is geïnstalleerd voor ondersteuning van remote Powering class 1 of Remote Powering class 2 conform EN50174-1:2018. Ook de naam van de installateur en diens contactgegevens staan duidelijk vermeld op de sticker.” (Zie afbeelding 4). Y Samenvattend Samenvattend komt Zeeman met een zestal tips. 1. Wat zijn de uitgangspunten voor de Remote Powering Classs? 2. Wat is de temperatuur in de diverse ruimten waar de kabels worden aangebracht? 3. Welk type kabeldraagsysteem wordt toegepast? (met voorkeur voor draadgoot of ladderbaan). 4. Zorg voor voldoende ventilatie van de kabelbundels. 5. Maak berekeningen en sla ze op. 6. Zorg voor de juiste labels op de patchkast. Afbeelding 3: Veiligheid: op het moment dat je een databekabeling doorknipt is er, anders dan bij bedrading waar 230 Volt op staat, niet zo veel aan de hand. foto: BRUNO Afbeelding 4: De gele sticker op de patchkast bevat een duidelijke waarschuwing en daarnaast informatie over de betrokken installateur. Foto: REXCOM Universeel gestructureerde bekabeling gaat, naast elektra en water, de derde utiliteit in een gebouw worden
#6 november 2022 24 u D u r z a a m h e i d Slim EV-laadplein in Deventer Een design carport met PV-panelen is mooi, maar niet heel bijzonder. Veertien laadstations op een bedrijvenpark misschien ook niet direct. En ook het opslaan van de opgewekte energie in een batterij back-up behoort al langer tot de mogelijkheden. Maar dit alles op één plek bij elkaar, zodat er een zelfvoorzienend laadplein ontstaat, is buitengewoon. In Deventer aan de Hanzeweg 20 werd dit innovatieve project op woensdag 26 oktober geopend. Tekst: Gerrit Tenkink en Ton Brands Foto’s: Gerrit Tenkink en Grietje Mesman nitiatiefnemers en eigenaren van het EV-laadplein zijn de vastgoedeigenaren van Sligro, Office Center, Bouwmaat en Würth. MENNEKES eMobility Nederland, eveneens gevestigd op dit park, leverde de slimme EV-laadstations. Het gehele project werd gerealiseerd in samenwerking met AmperaPark (ontwerper en plaatser van de zonnne-carport) en Siers (aanleg bekabeling, plaatsing en installatie en inbedrijfname). Het project bestaat uit een design carport, veertien laadstations en een batterij-opslag. Deventer duurzaamheidswethouder Thomas Walder verrichtte de opening. “Het is frustrerend dat ondernemers Duurzaamheidswethouder Thomas Walder verricht de opening van het nieuwe laadplein in Deventer. I
#6 november 2022 25 r t i k e l n a a m met ‘groene bedoelingen’ niet altijd de mogelijkheid krijgen om EV-laadpalen bij hun bedrijf te plaatsen, omdat er onvoldoende capaciteit op het net is, of omdat de bekabeling niet op korte termijn kan worden aangepast. Ik ben blij met het integrale aspect,want dat is wat het spannend maakt”, zo liet de wethouder weten voordat hij inplugde en met een pasje het laden in gang zette. Hoe lang een aanvraag kan duren, weten ze bijvoorbeeld bij een nabijgelegen bedrijvenpark inDeventer,waarvan de ontwikkeling grote vertraging heeft opgelopen als gevolg van het uitblijven van een versterkte netwerkcapaciteit. Duurzaam parkeren De vastgoedeigenaren van de locatie aan de Hanzeweg wilden gaan verduurzamen. Behalve de MENNEKES laadstations was dewens omook zonnepanelenophet dak van Sligro en Office Center te plaatsen. Maar er waren enige beperkingen, zoals dat vaker voorkomt in de praktijk: zo bleekdedakconstructieniet geschikt voor plaatsing vandepanelen.Walter Stoutenburg, salesmanager bij MENNEKES eMobility:“Daarnaast was de hoeveelheid van veertien laadpunten te ‘zwaar’ voor de bestaande meterkast (hoofdverdeler) en bleek de uitbreidingscapaciteit beperkt. Netwerkbedrijf Enexis kon op korte termijn geen nieuwe aansluiting realiseren. Wij hebben toen voorgesteld om de zonnepanelen te plaatsen op de parkeerplaats op een zonne-carport.” Voor de energieoptimalisatie bij het project aan de Hanzeweg is het laadstation gekoppeldaaneenstationairebatterij.Een lithium-ion accu zorgt ervoor dat de duurzaam opgewekte zonne-energie wordt opgeslagen en gebruikt kan worden als er vraag is. Dit betekent dat de netaansluiting niet verzwaard hoefde teworden. Het vermogen van de batterij is 30 kWh en is uit te breiden tot 60 kWh.“Deze 30 kWh is voldoendeom autobatterijenoptimaal bij te laden met hun volle laadvermogen (in de regel 11 kW). In de praktijk levert deze batterij-opslag dus energie voormeerdere auto’s”, aldus Stoutenburg. Laadmanagement Wat is er zo ‘slim’ aan dit laadplein? Om alle energie in samenwerking met de processen in de aangrenzende gebouwen in goede banen te leiden, is een Feest bij MENNEKES eMobility Nederland, waar op op 26 oktober een innovatief laadplein werd geopend.
ECO-DIM.01 0-300W ECO-DIM.03 0-500W ECO-DIM.05 DUO 2x0-100W ECO-DIM.07/.10 Zigbee/Z-Wave/WiFi ECO-DIM.11 Wisseldimmer 0-250W Universele led dimmers met KRACHTIGE specificaties! PARTNER GLN: 8719332901511 www.ecodim.nl | info@ecodim.nl | 0314-728014 certified product certified product
27 #6 november 2022 p o t l i g h t a m slim energiemanagement-systeem bedacht. Met het MENNEKES energiemanagement kan iedereen het elektrische voertuig bijladen op het juiste moment. Het systeem zorgt voor peak shaving. Dit betekent dat een energiepiek wordt ‘afgevlakt’. Afhankelijk van het verbruik van de bedrijven en gebouwen kun je langzamer of sneller laden. Dit wordt automatisch ‘gestuurd’ door het energiemanagement-systeem. De met de PVpanelen opgewekte zonne-energie gaat eerst naar de auto’s om die van stroom te voorzien. Als er geen auto’s op het plein staan, wordt vervolgens de batterij back-up geladen. Als deze vol is, gaat de beschikbare energie naar de aangesloten omliggende kantoren en bedrijven. Pas als die ook geen energie vragen, kan de stroom terug naar ‘het net’, maar dat zal in praktijk niet of nauwelijks gebeuren. Dat alles gebeurt op een dusdanige wijze dat de netaansluiting (meterkast) niet wordt overbelast en je op ‘gratis’ opgewekte zonne-energie kunt laden.” Er zijn meer innovaties toegepast. Zo fungeert één van de laadstations tevens als ‘snuffelpaal’ en meet de luchtkwaliteit: temperatuur en luchtvochtigheid, maar ook CO2 en fijnstof. Volgens Stoutenburg moet dat gezien worden als een extraatje. MENNEKES is ontwikkelaar, producent en leverancier van innovatieve high performance oplossingen in de sectoren industrieel contactmateriaal, elektromobiliteit en automotive. Sinds 2014 is het contactmateriaal ‘Type 2’ via EU-wetgeving als de standaard gekozen voor elektrische voertuigen in heel Europa. Het familiebedrijf heeft de hoofdvestiging in Duitsland en distribueert naar meer dan negentig landen via een netwerk van dochterondernemingen en verkoopkantoren. Het concern heeft ruim 1.400 medewerkers in dienst. Edwin de Veen, directeur MENNEKES eMobility:“De data en laadbewegingen die beschikbaar komen bij dit project zijn interessant voor ons om te analyseren, zodat we het geheel verder kunnen optimaliseren. Daarnaast gebruiken we de data voor toekomstige projecten.” DeMENNEKES-directeur is zichtbaar trots op het project.“Wat ikmooi vind is dat de techniek niet is weggestopt. De technologie vanhet slimme laadpleinende design carport zijn indrukwekkend,maar het ziet er simpelweg ook fraai uit. Duurzaamheidmag ook gezienworden.” Y “Duurzaamheid mag gezien worden.” Het is frustrerend dat ondernemers met ‘groene bedoelingen’ niet altijd de mogelijkheid krijgen om EV-laadstations bij hun bedrijf te plaatsen Eén van de laadstation fungeert tevens als ‘snuffelpaal’ en meet de luchtkwaliteit: temperatuur en luchtvochtigheid, maar ook CO2 en fijnstof.
28 #6 november 2022 HELUKABEL, VOOR ALLE KABELS DIE JIJ NODIG HEBT Als internationaal leidende kabelfabrikant en leverancier van kabel, snoer en kabelaccessoires zijn wij een betrouwbare partner voor jouw bedrijf. Met meer dan 33.000 producten op voorraad zijn we in staat om snel je bestelling af te leveren. HELUKABEL® B.V. • Randweg Zuid 19 • 6021 PT • Budel • tel 0495 - 499 049 • info@helukabel.nl • helukabel.nl Sinds 1981 Madrid armaturen 60x60 en 120x30 ruim voorradig Maatwerk (bandraster) snel leverbaar UGR<16 Lange levensduur Hoge lumen watt verhouding Plug and play aanlevering Revit/BIM ready LED en driver verwisselbaar Milieuvriendelijk Opties: In vrijwel iedere afmeting DALI | 1-10V | Casambi Noodmodules Opbouw/pendel Luchtsleuven T: 0570-592786 WWW.EMILUX.nl NOODSTROOM VOOR UTILITEIT, DATACENTERS EN ZIEKENHUIZEN brinkmann-niemeijer.nl info@bnmotoren.nl - T. 0571-27 69 00 Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello Leverancier van complete noodstroomoplossingen bestaande uit noodstroomaggregaten of DRUPS; advies, ontwerp, installatie, keuringen en nazorg. Kijk op www.brinkmann-niemeijer.nl voor meer informatie. Gebruiksvriendelijk, robuust en duurzaam b&n_adv_noodstroom_0029(2).indd 1 24-02-20 14:40
#6 november 2022 29 0 C l u m n a m Smart building; hou het simpel en ga er slimmee om Smart Building. Het is een containerbegrip en te pas en te onpas gebruiken we dat woord. In de onderwijswereld is het een nieuwe hit. Inmijn tijd- en ik ben al best wel oud- stapte ik na de MAVO over naar de MTS elektronica. Eenmooi vakwaarbij we naast elektrotechniek ook dewereld van transistoren en thyristors inwerden getrokkenmaar ook zeker algemene vakken kregen als werktuigbouw. Ik weet nog de moeite die ik had om ruimtelijk te denken met werktuigbouwkundige tekeningen. Ik zag het gewoon niet, hoezeer mijn docent zijn best ook deed. In de jaren erna- en na mijn verdere studies- ging ik werken in de wereld van de elektronica. Transistoren waren inmiddels microprocessoren geworden en ik had me bekwaam in het programmeren in assembly met een nauwe relatie met de echte hardware. Ik kreeg temakenmet stagiaires vanMTS-en, later ROC’s. En ikmerkte dat elke paar jaar de opleidingen andere namen kregen. Elektrotechniek- elektronica werden al gecombineerdmet ICT en de opleidingen kregen steedsmooiere en populaire namen met een gemeenschappelijk punt als het ging om inhoud: die werd steeds breder, oppervlakkiger en dus minder. Mijn gedachten flitsten terug naar die tijd nu steeds meer mbo- opleidingen de kreet Smart Building mee krijgen. En dat gekoppeld aan mijn ervaring met een Smart Building. Ik werk bij de technische opleider ROVC en wij hebben in 2020 een nieuw TechCenter gebouwd in Ede.Wij bedachten dat we ons gebouw 100% wilden voorbereiden op de kreet Smart Building. Het betekende dat wij onze installateur verplichtte om veel meer data beschikbaar te stellen dan normaal het geval was.Wat we er precies mee wilden, dat wisten we niet behalve dan dat wij zo snel mogelijk een echt Smart Building wilden hebben. Het nieuweTechCenter is er gekomen precies volgens onze droom. Zeven verschillende klimaatconcepten, bereikbaar voor de cursist en daarmee hadden we ons eigen Living Lab. Maar toen mocht ik aan de slag met het fenomeen Smart Building. Ik heb een veelheid aan deskundigen geraadpleegd. Wat ik vooral merkte is dat die deskundigen vooral hardop aan het dromen waren. De meest fantastische mogelijkheden werdenmij voorgehoudenmaar bij 80% dacht ik: wat moeten we daarmee??? Ik presenteerde in ons MT mijn bevindingen en ook daar zag ik vanaf de eerste sheets vanmijn presentatie dat ik de aandacht niet kreeg. Te ver van mijn bed, al die mooie kansen en mogelijkheden. Ik geloofde wel dat ons gebouw ons een veelvoud kon opleveren aan data rondom energiegebruik. Maar ook daar merkte ik dat dit nauwelijks leefde in ons MT. Energieverbruik is een feit, dat voelde je gewoon. En toch….mijn werk bestaat uit het in de gaten houden van trends en ontwikkelingen en wat we daar als grootste technische opleider mee moeten voor onze cursisten en vooral wanneer we daar iets mee moeten. Het fenomeen Smart Building zal echt serieuze kost worden. Net als de daarvoor benodigde meet- en regeltechniek en het vervagen van de discussie of iets nuW of E is. We gaan er niet omheen komen als installatiebranche. Neem de Europese wetgeving rondom GACS. Deze gaat per 1-1- 2026 in werking. Het betekent kort gezegd dat je als gebouweigenaar verplicht jouw energiegebruik permanent moet controleren, bijhouden en analyseren en indien nodig- en ga er maar van uit: het is nodig !!!! – bijsturen. Zie hier een hele concrete toepassing van een Smart Building. Geen containerbegripmeermaar een echte, reële toepassing. Energiebeheersing. En noemhet dan ook zo, zonder franjes enmooie droomtoepassingen voor het fenomeen Smart Building. Keep it simple, be smart. Nico van Leeuwen ROVC
www.elektropraktijk.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=