zestiende jaargang november 2021 # 6 Beurs Energie Beursvloer vol kennis Fedet ‘Alleen gaan we het niet redden’ USP e-installateurs aan de top van BIM-gebruik in Europa E-mobility ‘Er liggen grote kansen voor installateurs’ ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00
BENELUX.LEDVANCE.COM SCHAKEL OVER OP LEDVANCE ARMATUREN. ARMATUREN VOOR BUITENVERLICHTING: MAAKT VAN EEN DONKERE NACHT EEN HELDERE DAG Duurzaam, krachtig, zeer efficiënt – en zeer eenvoudig te installeren. Ontdek onze nieuwste topproducten voor een betrouwbare verlichting van straten, parkeerterreinen, sportvelden en andere grote buitenruimten: FLOODLIGHT COMPACT, FLOODLIGHT MAX en de uiterst flexibele STREETLIGHT FLEX familie. SLECHT LICHT MAAKT U BOOS?
INSTALLATIE VOLGENS ATTEMA Vernieuwende ideeën voor ’n veranderende wereld. 100% stekerbaar installeren voor elke situatie Beton Woningbouw Utiliteit Meer info? Kijk op www.attema.com Er is behoefte aan geïntegreerde oplossingen die snel en eenvoudig te gebruiken zijn. Want in een vroegtijdig stadium samenwerken, levert schaalvoordelen op. Minder mankracht, sneller werken en lagere faalkosten. Attema biedt de oplossing voor elke situatie: 100% stekerbaar installeren voor de woningbouw, utiliteitsbouw en in betonnen wanden en vloeren. De stekerbare producten en systemen van Attema zijn gemakkelijk te verwerken, betrouwbaar en bewijzen zich al jaren in de markt. Dat is stekerbaar installeren volgens Attema. Sneller en makkelijker Minder faalkosten Duurzaam Gunstige TCO
#6 november 2021 4 o l u m n C i n Samen Zou het de wintertijd zijn? Of het feit dat Sinterklaas en kerst steeds dichterbij komen? Feit is dat ik de laatste tijd een aan nostalgie rakende behoefte voel omoveral waar ik komrond te bazuinen dat je zaken het beste samen kunt oplossen. En nee, dan heb ik hier even het niet over de vraag‘vaccineren of niet-vaccineren?’. Ik heb het over de noodzaak om ook in het elektrotechnische vakgebied zoveel mogelijkmet alle belanghebbende partijen samen tewerken. Ik ben niet naïef. Natuurlijk is er in deze markt behoefte aan gezonde concurrentie. Natuurlijk probeert elk bedrijf demooiste projecten te scorenenprobeert elke fabrikant zoveelmogelijkde eigen producten te leveren. Dat moet ook. Dat is goed. Concurrentie kan ons allemaal scherper en beter maken. Maar toch moet je soms ook even verder kijken dan het korte termijn-eigen belang en kiezen voor samenwerking met andere marktpartijen. Bijvoorbeeld waar het gaat om veiligheid, duurzaamheid en allerlei andere aspecten die in ieders belang zijn. Ik was laatst weer eens deelnemer aan een digitale kennissessie – de zoveelste in dit lange ‘beeldschermjaar’. Er werd gesproken over de noodzaak om een bepaalde norm te harmoniseren. Eén van de problemen die daarbij aan de ordekwamisdat harmonisatie somshapert omdat partijenproberen vooral huneigenbelang in een normof richtlijn onder te brengen. In zekere zin is dat begrijpelijk. Want de eigen belegde boterhammag natuurlijk niet in gevaar komen. Toch zijn er soms zaken die belangrijker zijn dan de directe commerciële doelen van de eigen organisatie. In deze donkere tijden zou ik willen dat we allemaal eenswat vaker over de schotten van de eigen organisatie – en zelfs van het eigen vakgebied – heen kijken. Hoe verhogen we veiligheid en duurzaamheid van elektrotechnische installaties? Hoe kunnen we elkaar versterken ten opzichte van andere sectoren/partijen die het belang voor onze sector niet voldoendeophet netvlies hebben?Waar schiet onze huidige kennis tekort op het gebied van veiligheid, duurzaamheid, Internet of Things? Vragen te over. En zoals gezegd: ik denk dat een deel van het antwoord ligt in een grotere focus op gezamenlijkheid. Misschien is het inderdaadgewoondenaderendeSinterklaas- en kersttijd… Henk-Jan Hoekjen Hoofdredacteur Beurs Energie Beursvloer vol kennis Het was bijzonder om van 12 tot en met 14 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch te zijn. Daar werd namelijk eindelijk weer eens een ‘echte’ beurs gehouden. De Vakbeurs Energie profileert zich als het grootste zakelijke evenement in het kader van duurzame opwekking en besparing van energie in Nederland. Ook voor de elektrotechnische installatiesector waren er belangrijke trends te bekijken en te bespreken. Sleutelwoord: ambitie. Fedet ‘Alleen gaan we het niet redden’ Anne-Jaap Deinum (40) is de nieuwe directeur van Fedet. Verbinding is, zoals hij het noemt, ‘cruciaal’. “De maatschappij staat voor enorme uitdagingen en ik denk dat de elektrotechnische branche voor een groot aantal van die uitdagingen de oplossing in huis heeft. Maar we kunnen het niet alleen. We moeten het samen doen, ketenbreed, inclusief het onderwijs en de overheid.” 18 14
#6 november 2021 5 n h o u d I o u d h USP Nederlandse e-installateurs aan de top van BIMgebruik in Europa In de digitaliseringstrend die gericht is op het efficiënter maken van bouwprocessen in de bouwsector neemt Building InformationModeling (BIM) een belangrijke plaats in. Het afgelopen decennium hebben we het gebruik van BIM flink zien stijgen. Onder Nederlandse architecten is BIM-gebruik bijvoorbeeld gestegen van 17% in 2009 naar maar liefst 79% in 2021, en ook onder aannemers is het gebruik van BIM flink toegenomen. E-mobility ‘Er liggen grote kansen voor installateurs’ Op de campus van de TU Delft is onlangs een nieuwgebouwverrezen. Het betreft het ABB E-mobility Innovation Lab voor EV-charging. De vooraanstaande fabrikant van (onder veel meer) EVchargingproducten heeft Delft gekozen als wereldwijd hoofdkwartier voor het ontwikkelen van de laatste innovaties op het gebied van het laden van elektrische voertui-gen. Bart Valk, Sales Specialist EV Charging bij ABB, geeft tekst en uitleg over de snelle ontwikkelingen, die ook relevant zijn voor elektrotechnisch installateurs. En verder in dit nummer Draka en Technische Unie openen logistieke jacht op haspels 7 Norm over rookmelders voor woonfuncties herzien 7 Toenemende interesse in thuisbatterij 9 KNX presenteert nieuwe ETS-versie 9 Actieve kennispartners TVVL 11 Groeiende vraag naar goed opgeleide ICT’ers 11 Binnenklimaattechniek officieel van start 13 Normalisatieagenda: de kracht van verbinding 13 Nieuwe CFO Koninklijke Oosterberg 13 Schrijven met een vork 25 Productnieuws 37 Colofon 46 Adverteerdersindex 46 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. ding 4 wareness and usage over time 60% 70% 17% 24% 26% 28% 34% 2018 2021 2022 2024 2026 BIM awareness BIM usage Expected percentage of BIM users zestiende jaargang november 2021 # 6 Beurs Beursvloer vol kennis Fedet ‘Alleen gaan we het niet redden’ USP e-installateurs aan de top van BIM-gebruik in Europa e-Vervoer ‘Er liggen grote kansen voor installateurs’ ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00 Bij de voorpagina 20 32
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 v an At o tZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...?
7 #6 november 2021 a M r k t n i e u w s Draka en Technische Unie openen logistieke jacht op haspels Foto Technische Unie Norm over rookmelders voor woonfuncties herzien Draka en Technische Unie gaan samen hun transporten van haspels volgen en beheren. Vanaf eind 2021 registeren beide bedrijven onderling via een digitaal beheersysteem op basis van blockchain-technologie hun zendingen en ontvangsten van haspels. De pilot, een primeur voor de bouw- en installatiebranche, moet instrumenten opleveren om haspels effectiever en duurzamer in te zetten. Slechts een klein deel van de duizenden haspels die Draka elk jaar in omloop brengt, komt retour.Waar blijven de haspels? Hoe vaak worden ze gebruikt? Dit soort vragen houdt Draka en Technische Unie actief bezig. Kabelhaspels zijn geen primaire goederenstroom en worden momenteel ook niet apart geadministreerd noch gemonitord. Dat gaat veranderen. Kostenbesparing Het ontbreken van een registratie van de emballagestroom kost geld. Tot op heden brengt Draka afnemers geen emballagekosten in rekening. Indien de retourpercentages niet drastisch groeien, moet Draka die kosten wel doorbelasten, zegt business manager wholesale Frank Oberink.“Door het retourproces te verbeteren, kunnenwedekostprijs inbalanshouden.” Verduurzaming Ook duurzaamheid is een grote drijfveer om de verspilling van haspels af te remmen. Haspels zijn ‘herbruikbare ladingdragers’ met een grote restwaarde. Dat veel haspels (waarschijnlijk) voortijdig bij het afval belanden, past niet bij het nastreven van een circulaire economie. DaaromzettenDraka enTechnische Unie, dat ook participeert in de Haspel Retour Service die Draka vorig jaar introduceerde, nu een volgende stap,met behulp van blockchain-technologie. In eerste instantie beperkt de pilot zich tot de blauwe, recyclebare haspels die tussen Draka en Technische Unie (distributiecentrum en enkele overslagcentra) pendelen. Zodra de medewerkers met het systeem vertrouwd zijn en deze logistieke bewegingen inzichtelijk zijn, kunnen de deelnemers maatregelen treffen en de toepassing uitbreiden. Bijvoorbeeld door haspels individueel te traceren (met QR-codes), geldstromen toe te voegen, andere soorten haspels op te nemen of meer logistieke partners toe te laten. NEN en Federatie veilig Nederland hebben samengewerkt aan de herziening van NEN 2555 ‘Brandveiligheid van gebouwen - Rookmelders voor woonfuncties’. De herziening is gepubliceerd. Het Bouwbesluit wijst NEN 2555 aan voor het correct toepassen van rookmelders in woonfuncties. Vanaf 1 juli 2022 is het verplicht om in iedere woning in Nederland rookmelders op te hangen. Deze verplichting bestaat al langer voor nieuwbouwhuizen, maar de regelgeving gaat ook voor bestaande bouw gelden, naast het technisch actualiseren ervan een extra reden om de norm te herzien. Aanpassingen De aanpassingen binnen NEN 2555 gaan ondermeer over: verbreding van de eisen naar bestaande bouw, meer nadruk op het koppelen van rookmelders in lijnmet onderzoek en aanbevelingen van het Instituut voor Fysieke Veiligheid (IFV) en vereenvoudiging en verduidelijking van de projecteringseisen. Ook zijn veiligheidsaspecten toegevoegd, net als voorschriften voor onderhoud en vervanging. Belanghebbende partijen kunnen tot 1 januari 2022 commentaar op dit ontwerp indienen via normontwerpen.nen.nl.
8 #6 november 2021 PA-1124-03 www.niko.eu/nikohomecontrol Een energiezuinig huis met Niko Home Control Huisautomatisering is zoveel meer dan je klanten extra comfort en veiligheid geven. Met Niko Home Control hoeven ze geen moeite meer te doen om energie te besparen. Ze hebben dag en nacht zicht op hoeveel energie ze verbruiken en zelf opwekken. Met verschillende energiebesparende functies halen ze gemakkelijk hun energieverbruik naar beneden: • optimaal verbruik van eigen zonne-energie • beheer het verbruik van elk toestel in huis • alles uit met één druk op de knop • slim ventileren en verwarmen • gemakkelijke koppeling met verschillende HVAC systemen van o.a. Mitsubishi Electric, Vaillant, Nibe, Daikin en Danfoss. PA-1124-03 Elektropraktijk Energiezuinig met NHC_185×132.indd 1 29/10/2021 09:32 VOOR ELKE TOEPASSING EEN GESCHIKTE LED DIMMER Kijk voor meer informatie op klemko.nl
9 #6 november 2021 a M r k t n i e u w s Toenemende interesse in thuisbatterij Foto Zonnefabriek KNX presenteert nieuwe ETS-versie Foto KNX Doordat we steeds meer energie op een duurzame manier opwekken, moeten we in de toekomst op een anderemanier leren omgaanmet vraag en aanbod van stroom.Nederlandersmet zonnepanelen zien een grote rol weggelegd voor de thuisbatterij.David van der Burg, algemeen directeur Zonnefabriek, beaamt dit:“De vraag naar de thuisbatterij krijgen wij steeds vaker.” Van der Burg: “Zonne-energie is een mooi en duurzaam alternatief, maar de drukte op het stroomnet neemt toe. Naast netverzwaring zijn er ook innovatieve oplossingen nodig om te zorgen dat vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd kunnen worden.” Financieel interessant Ookwijzigt demanier waarop teruglevering wordt vergoed. Door de afbouw van de salderingsregeling wordt het financieel interessanter om zelf opgewekte stroom direct in huis te gebruiken, of op te slaan voor later gebruik. Een oplossing hiervoor is de thuisbatterij. Dat hier veel interesse in is, blijkt uit het zoekgedrag van Nederlanders. Zo is er een stijging van 60 procent naar zoekwoorden omtrent thuisbatterij en de interesse naar ‘thuisbatterij zonnepanelen’ is ten opzichte van vorig jaar verzevenvoudigd. Tegelijkertijd blijkt dat de thuisbatterij slechts mondjesmaat wordt verkocht. Van der Burg: “Op dit moment zijn het echt de innovators die het leuk vinden om een batterij te hebben, ondanks het gebrek aan economisch nut. Maar de huidige vraag toont aan dat de markt voor thuisbatterijen er zeker zal zijn zodra dit financieel ook voordelig is.” Totaaloplossing Van der Burg: “Ik geloof dat in de toekomst batterijen en zonnepanelen steeds vaker samen als een totaaloplossing zullen worden gezien waarmee je je eigen stroom opwekt en kunt gebruiken wanneer je dat nodig hebt.” Volgens de directeur is dat niet alleen financieel interessant, de totaaloplossing zorgt er ook voor dat aanbod en verbruik van zonne-energie beter op elkaar kan worden afgestemd. “Je zelf opgewekte zonnestroom wordt in de toekomst minder waard op momenten dat er veel aanbod van zonne-energie is, en dus meer als je het dan even kunt opslaan omhet op een later moment zelf te gebruiken of aan het net te leveren”, aldus Van der Burg. De verwachting is dan ook dat de thuisbatterij een belangrijke rol gaat spelen in de toekomst. KNX introduceerde op 28 september de nieuwste generatie van de Engineering Tool Software (ETS) tijdens het online event KNXperience 2021. De product- en fabrikantonafhankelijke ETS combineert alle belangrijke functies voor het plannen, configureren, inbedrijfstellen en besturen van slimme gebouwen in één tool. De software ondersteunt de integratie vanmeer dan achtduizend slimmewoning- en gebouwcomponenten van ruim vijfhonderd fabrikanten. KNX Association is de oprichter en eigenaar van de KNX-technologie, dewereldwijde standaard voor woning- en gebouwenautomatisering. Dit omvat het sturen van gebouwfuncties van onder andere verlichting, zonwering, verwarming, ventilatie, airconditioning, beveiliging, persoonlijke alarmering, watercontrole, energiebeheer en slimme energiemeters, telecommunicatie en consumentenelektronica. Meer informatie: www.ets6.org.
10 #6 november 2021 Aansluitklemmen serie HLAK HORA eTec • Geschikt van 25 mm² – 70 mm² • Compacte en robuuste constructie • Aanrakingsveilig conform DIN EN 50274 • Geschikt voor spanning tot 1000 V AC/DC • Modulair systeem, eenvoudig te koppelen • Snellere installatie; vereenvoudigde schroefmontage • Zowel horizontale- als verticale installatie mogelijk • Smalle bouwvorm Calpe.nl | 0342 - 45 15 44 | Barneveld OPVOORRAAD LEVERING BINNEN 24 UUR www.elektropraktijk.nl Bekijk ons assortiment LED verlichting op www.tronixlighting.com Dé vervanger voor alle Ø50 mm GU10 lichtbronnen • 5W, 2700K • Stabiel en flikkervrij • 230V met trekontlasting • Slechts 26 mm hoog • Perfect te dimmen Ø50 mm Spot Wit | Art.nr. 175-550 Ø50 mm Spot Zwart | Art.nr. 175-570 Vraag nu een gratis display aan! BUITENVERLICHTING Sinds 1981 WWW.EMILUX.NL 0570 592786 info@emilux.nl OOK STERK IN:
11 #6 november 2021 a M r k t n i e u w s Actieve kennispartners TVVL Foto TVVL Groeiende vraag naar goed opgeleide ICT’ers Foto CA-ICT Wijzigingen aan het ‘kennisfront’ bij TVVL. De belangenorganisatiemaakt melding van een nieuwe kennispartner: INNAX. Bovendien heeft TVVL de overeenkomst met kennispartner Alklima met 3 jaar verlengd. Alklima is al ruim 100 jaar actief op het gebied van koelen, verwarmen en ventileren en verbond zich 3 jaar geleden als kennispartner aan TVVL. Dat contract is nu verlengd. De kennispartners van TVVL delen hun expertise. Samen werken zij aan uitdagingen en ontwikkeling van kennis die van waarde is voor de branche. De nieuwste partner is gebouwverduurzamer INNAX. Vernieuwen en samenwerken “Het succes van het realiseren van een duurzaam Nederland is voor een belangrijk deel ons werk en onze expertise”, vertelt John Lens, algemeen directeur TVVL. “De uitdagingen waar we als branche voor staan, dwingen ons tot vernieuwen en samenwerken. Als TVVL Kennispartners willen we elkaar inspireren, ondersteunen en waar mogelijk versterken door kennis te delen en ik ben dan ook verheugd dat INNAX deze samenwerking met de ondertekening van de Kennispartnerovereenkomst nu naar een hoger niveau tilt.” Philip Blaauw, oprichter van INNAX en duurzaam ondernemer: “TVVL is een prachtige club met grote potentie om Nederland te helpen verduurzamen. Samen hebbenwe een plan gepresenteerd om het aantal kennispartners sterk te gaan uitbreiden en deze op directieniveau actief te maken. Het netwerk moet een goede afspiegeling worden van de leden, van het hele speelveld dus van leveranciers, adviseurs en installateurs.” De digitale infrastructuur ontwikkelt zich in hoog tempo.Hierdoor zijn de afgelopen jarenmeer ICT-banen ontstaan dan voor de pandemie. Inmiddels bedraagt het aantal ICT’ers 540.000, waarvan 100.000 vrouwen. Nog altijd is sprake van veel openstaande vacatures. Voor ICT is de vacaturegraad het hoogste inNederland: 77 per duizend banen (bron CBS Q2 2021). Ter vergelijking: dit is in de bouw 62 per duizend banen (zorgsector 32/1000 banen, onderwijs 21/1000). ICT is samen met Techniek, Onderwijs en Zorg door het UWV aangewezen als één van de meest kansrijke sectoren om een baan in te vinden. Er ligt dan ook een kans om werkloosheidcijfers na de gezondheidscrisis laag te houden en het tekort aan ICT’ers (gedeeltelijk) op te lossen. Naast instromers vanuit de schoolbanken moet ook worden gekeken naar transities van werknemers tussen sectoren. Omscholing Er zijn diverse (regionale) initiatieven die zich inzetten voor het omscholen van mensen richting ICT. De Human Capital Agenda ICT heeft, samen met haar partners, een plan gemaakt om gedurende 4 jaar ruim 36.000mensen op te leiden en om te scholen en daarbij ruim 12.000 bedrijven te betrekken. Om het arbeidsmarktprobleem en de overstapmogelijkheden goed in kaart te brengen, is door CentERdata het Arbeidsmarktonderzoek ICT met topsectoren 2021 uitgevoerd. Het onderzoeksrapport is dinsdag 28 september tijdens de HCA ICT Dag 2021 door Louis Spaninks, directeur CA-ICT, overhandigd aan Lotte de Bruijn, directeur NLdigital en ambassadeur Human Capital Agenda ICT. Kijk voor het volledige onderzoeksrapport op www.caict.nl/.
12 #6 november 2021 Snelle eenmansmontage. Lichtgewicht kunststof. Eenvoudig aan te passen. Energie en data daar waar de klant het nodig heeft. Dat is zo gepiept met tehalit.BRN65. Door het lichtgewicht materiaal en de snelmontagehulpstukken verloopt installatie e ciënt en eenvoudig. Jij kan zo door naar het volgende project. Meer weten? hg.news/nl/BRN65-EP tehalit.BRN65 Wandgootinstallatie? Zo gepiept. HagerNL-BRN65-advertentie 132x185 mm.indd 1 1-11-2021 11:42:22 Elektrosystemen www.fraenkische.nl Eenvoudige montage n Deel de buis, leg de kabels in de binnenbuis, druk de buitenbuis er over en klaar! Veilig en duurzaam n Bescherming van (voorgemonteerde) kabels bij PV-installaties, machines, etc. n Bestand tegen knaagdieren en weersinvloeden n Duurzaam stevige verbinding en goede buigwisselsterkte Efficiënt n De ideale oplossing voor snelle bescherming van kabels achteraf voor vele toepassingsgebieden. Hersluitbaar voor installatie achteraf. Co-flex en PV-Coor Deelbare flexibele buizen info.elektro@fraenkische.nl
13 a M r k t n i e u w s #6 november 2021 Binnenklimaattechniek officieel van start Voor de stichting Binnenklimaattechniek was vrijdag 24 september een heugelijke datum. Op die dag ging de stichting officieel van start en markeerde daarmee een nieuwe stap in de samenwerking die eerder dit jaar door Binnenklimaat Nederland en TVVL is opgezet. Normalisatieagenda: de kracht van verbinding Foto Gerd Altmann Nieuwe CFO Koninklijke Oosterberg Pieter-Matthijs Fegel is woensdag 1 september gestart als nieuwe CFO van Koninklijke Oosterberg. Met deze benoeming is het directieteam van de elektrotechnische groothandel naar eigen zeggen klaar om“op volle sterkte de verdere groeiambities van de organisatie te realiseren.” Pieter-Matthijs Fegel heeft jarenlange ervaring als CFO en adviseur bij diverse bedrijven in de maakindustrie en handel. Als registercontroller werkte hij meer dan 20 jaar in complexe en (inter) nationale omgevingen. Daarnaast heeft hij veel ervaring op het gebied van strategie, acquisities, fusies, prestatiemanagement en organisatieverandering en is de techniekwereld hem zeer vertrouwd. “De afgelopen weken heb ik Koninklijke Oosterberg leren kennen als een open, ambitieuze en zeer klantvriendelijke organisatie”, aldus Fegel. “Ik ben erg enthousiast over de groeipotentie van de onderneming en kijk ernaar uit om het bedrijf vanuit mijn verantwoordelijkheid te helpen bij de verdere groei en professionalisering.” Foto Oosterberg Binnenklimaattechniek is opgericht om de gefragmenteerde technische kennis en informatie die nodig is voor het realiseren van een gezond binnenklimaat online te bundelen. Toegetreden tot het bestuur van de stichting zijn Remi Hompe, directeur Binnenklimaat Nederland (links op de foto) en John Lens, directeur TVVL (midden). Met de toetreding van het derde en laatste bestuurslid Wietse Walinga, directeur Smart Workplace (rechts), is vanaf nu ook kennisplatform Smart Workplace verbonden aan deze samenwerking. www.binnenklimaattechniek.nl. Nederland staat voor grotemaatschappelijke uitdagingen. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, is samenwerking noodzakelijk. Daarom lanceert NEN voor enmet stakeholders uit verschillende sectoren, de Normalisatieagenda. ‘Nederland kan alleen vooruit als we onderling goede afspraken maken en bereid zijn kennis en kunde te delen om zo het gemeenschappelijk belang te dienen. Normen zijn de sleutel tot internationale handel, veiligheid, betrouwbaarheid, efficiency, gezondheid en welzijn’, aldus NEN. NEN wil met de Normalisatieagenda alle stakeholders rondom de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken aan tafel krijgen. Met een helder en ambitieus doel: consensus bereiken en forse stappen vooruitzetten. In de komende maanden wordt de Normalisatieagenda verder uitgewerkt. Thema’s Hoofdthema’s van de Normalisatieagenda zijn: Digitale Transformatie, Klimaat & Duurzaamheid, Leef- & Werkomgeving, Mobiliteit en Sleuteltechnologieën (met een uitwerking van geïntegreerde fotonica). Nederland is internationaal topspeler in geïntegreerde fotonica, de lichttechnologie die razendsnelle en superzuinige chips mogelijk maakt. Deze techniek is zó nieuw dat er nog nauwelijks normen voor zijn. Meer informatie: www.nen.nl/normalisatieagenda. Foto TVVL
#6 november 2021 14 e B u r s E n e r g i e te kennen zeer blij te zijnmet het fysieke evenement. Alom werd met blijdschap gemeld dat het ‘eindelijk’ weer kan. “Je kunt op een beurs veel makkelijker vragen stellen over aspecten die je specifiek interesseren dan via het beeldscherm”, aldus een beursbezoeker. En ook onder exposanten overheerste de blijdschap over de mogelijkheid de markt weer eens werkelijk te ontmoeten. “We zijn blij dat we hier zijn”, zei bijvoorbeeld een woordvoerder van Bender, fabrikant van Het was bijzonder omvan 12 tot enmet 14 oktober in de Brabanthallen inDen Bosch te zijn.Daar werd namelijk eindelijk weer eens een ‘echte’ beurs gehouden. De Vakbeurs Energie profileert zich als het grootste zakelijke evenement in het kader van duurzame opwekking en besparing van energie in Nederland. Ook voor de elektrotechnische installatiesector waren er belangrijke trends te bekijken en te bespreken. Sleutelwoord: ambitie. Auteur: dr. Henk-Jan Hoekjen. Foto’s: Henk-Jan Hoekjen, Egan. aarom worden er anno 2021 nog steeds beurzen gehouden? Het is toch uitstekend mogelijk om je over de laatste trends te informeren via het beeldscherm? De Vakbeurs Energie – en de parallel-evenementen PREFAB, Zero Emission/Ecomobiel en Industrial Heat &Power – gavenmedio oktober een helder antwoord op deze vraag: beurzen blijven belangrijk omdat het leggen en onderhouden van contacten veel beter gaat in een inspirerende fysieke setting. Ambitieuze doelstellingen op het gebied van bijvoorbeeld energie kunnen veel sneller behaald worden wanneer mensen ‘in het echt’ met elkaar van gedachten kunnen wisselen. Het parkeerterrein van de Brabanthallen was tijdens de drie beursdagen dan ook opvallend vol. Bezoekers en exposanten gaven desgevraagd zonder uitzondering De Vakbeurs Energie werd – samen met de parallel-evenementen – gehouden van 12 tot enmet 14 oktober in Den Bosch. Technische sector heeft sleutelrol bij behalen ambitieuze energiedoelstellingen Beursvloer vol kennis W
#6 november 2021 r t i k e l n a a m 15 producten en systemen om wereldwijd processen, mensen en installaties te beschermen. “We treffen hier eindelijk weer onze relaties en ontmoeten potentiële nieuwe klanten.” Kansen Het was dus uiterst aangenaam om de beurs te bezoeken. Bovendienwas het op de keper beschouwd erg belangrijk. We staan – het is genoegzaam bekend – op het gebied van energie gezamenlijk namelijk voor nogal een opgave. Binnen 10 jaar moet de Nederlandse CO2-reductie met minimaal 49 procent gedaald zijn ten opzichte van 1990. En in 2050 moet ons land nagenoeg klimaatneutraal zijn. Dat zijn harde doelstellingen die kostbare ingrepen met zich meebrengen. Maar dit brengt ook allerlei kansen met zich mee, zo bleek tijdens de openingskeynote door Diederik Samson (namens de Europese Commissie) en de daaropvolgende paneldiscussie met onder meer Maxime Verhagen (namens Bouwend Nederland) en Doekle Terpstra (namens Techniek Nederland). Laatstgenoemde stelde onder meer vast dat technische bedrijven een sleutelrol kunnen spelen bij het halen van de energiedoelen. Zij fungeren volgens Terpstra als aanjagers en vernieuwers. Bedrijven die zich nu informeren over de laatste trends en mogelijkheden, creëren een kennispositie die tijdens de komende jaren een belangrijke voorsprong kan inhouden ten opzichte van meer afwachtende concurrenten. En dat geldt dus zeker ook voor de elektrotechnische sector. “De ‘instalNieuwe ontwikkelingen hebben repercussies voor de dagelijkse installatiepraktijk. Eén van de vele stormachtige ontwikkelingen die aandacht kreeg op de beurs: de snelle opkomst van elektrisch vervoer. lateurs van morgen’ zouden weleens de ‘adviseurs in duurzaamheid’ kunnen zijn. Meegaan met de veranderingen in de maatschappij hoort bij een professionele opstelling.” Voor leergierige ET-installateurs was er het nodige interessants aan te treffen op de beurs. Op de stand van HMS Networks Benelux bijvoorbeeld. HMS staat voor ‘Hardware Meets Software’. “Onze producten en oplossingen stellen apparatuur en gebouwen in staat om te communiceren en informatie te delen met software en systemen”, legt Anton de Koning namens het bedrijf uit. “Dit is de basis voor het realiseren van het ‘Industrial Internet of Things’. Ook voor de Building Automation-markt levert HMS Networks VPN- en netwerkoplossingen.” Daarbij voert het bedrijf diverse merken, waaronder Intesis, Ewon, Anybus, Ixxat en Webfactory. De Koning wijst onder meer op de producten vanhet HMS-merk Intesis. “We leveren protocol-translators, die geschikt zijn voor bijvoorbeeld ASCII, KNX, DALI, BACNet, M-Bus en Modbus”, legt hij uit.“Deze translators zijn noodzakelijk omsystemen te kunnen beheersen vanuit een geïntegreerd gebouwbeheersysteem. Voor de elektrotechnische sector is dit ook belangrijk; hier wordt veelvuldig gewerkt met bijvoorbeeld KNX en DALI.”De Koning geeft aan dat HMSmeedoet aan de beurs om in gesprek te raken met allerlei groepen, waaronder zeker ook ET-installateurs, die in de praktijk werken met het integreren van gebouwbeheersystemen. “In de industrie zijn we al jaren een grote naam. Maar in de wereld van de gebouwautomatisering is dat op dit moment nog niet zo. Op deze beurs willen we vooral de nadruk leggen op onze competenties op dit gebied.”
IK ZIE ALLES. De 18.41 bewegingsmelder van Finder. 3 0 x 4 m e t e r z i c h t
#6 november 2021 r t i k e l n a a m 17 Bottleneck De verslimming van gebouwen kwamop diverse beursstands aan de orde. Begrijpelijk: omde belangrijke eisen op het gebied van energiezuinigheid te voldoen, is inzicht in energieverbruik cruciaal. Slimme systemen bieden (onder meer) precies dat. “Als je niet precies weet wat je verbruikt, is het eigenlijk onmogelijk om gericht energie te besparen”, aldus een woordvoerder van Siemens, dat overigens met meerdere stands op de beurs vertegenwoordigd was. Gemene deler: het slim managen van energieverbruik. “De mogelijkheden op dit gebied gaan al heel ver.We zijn met Siemens bijvoorbeeld ook bezig met het realiseren van ‘smart grids’, waarbij we meerdere gebouwen kunnen koppelen.Opdat terrein liggen veel mogelijkheden.” De woordvoerdermoet tegelijkertijd erkennen dat die mogelijkheden in de dagelijkse praktijk nog lang niet ten volle benut worden. “Er is wat dat betreft nog veel te winnen. Daarvoor is het bijvoorbeeld belangrijk dat betrokken partijen op de hoogte zijn van de mogelijkheden en mee willen doen. Daar ligt op dit moment denk ik de grootste bottleneck.” Ook voor elektrotechnische installateurs? “Zeker.” Behalve energiebesparing en verslimming was er op de beurs ook aandacht voor de veiligheid van systemen en processen. “Veiligheid is uiteindelijk het belangrijkste criterium”, zegt de woordvoerder van het reeds eerder genoemde Duitse bedrijf Bender klip en klaar.“Want wanneer een systeemniet veilig is, kun je het niet toepassen en kun je dus ook niet de voordelen behalen die het systeem belooft.” Precies op dit terrein beweegt Bender zich: het Duitse familiebedrijf is al sinds jaar en dag gespecialiseerd in het leveren van allerhande bewakingssystemen voor kritische processen. “Daarbij richten we ons ook bijvoorbeeld op veilige laadinfrastructuur voor electric vehicles (EV)”, vatte de woordvoerder een actueel thema bij de hoorns. “Op dit vlak liggen er wat ons betreft nog diverse uitdagingen.” De verwijzing naar dit specifieke thema was niet vreemd, want één van de parallel-evenementen in de Brabanthallen was medio oktober geheel gericht op emobility. Op het evenement Zero Emission/Ecomobiel werden tal van oplossingen getoond. Dit ging van laadpalen tot grote elektrische voertuigen en van studentenproject tot overheidsinformatie. Bovendien was er op dit beursdeel – evenals in alle overige zalen van de verschillende parallelbeurzen – een kennisplein ingericht waar allerhande lezingen gehouden werden over de laatste ontwikkelingen. Op Zero Emission/Ecomobiel werd onder (veel) meer een kennissessie verzorgd door ELaad, dat de ruim toegestroomde toehoorders in een interactieve sessie onder meer inlichtte over de grote ontwikkelingen die momenteel staan te gebeuren op het gebied van elektrisch rijden. “We stellen voortdurend scenario’s op voor de ontwikkeling van EV in ons land”, stelde DaanHammer tijdens de bijeenkomst ‘De Toekomst van de Laadinfrastructuur’. “Daarbij zien we dat de ontwikkelingen zo snel gaan, dat we onze scenario’s telkens weer moeten bijstellen.” Fit for 55 Tijdens deze en tal van andere presentaties werd van 12 tot en met 14 oktober duidelijk dat de gehele technische sector momenteel voor een interessante uitdaging staat. En die uitdaging is misschien nog groter dan de eerder genoemde 49 procent CO2-reductie per 2030. Want in zijn openingsspeech benadrukte Diederik Samson namens de Europese Commissie dat er in Nederland in feite nog wel een tandje bij kan. Hij presenteerde het Europese plan ‘Fit for 55’, dat inhoudt dat de CO2-uitstoot in 2030moet zijn teruggebracht met 55 procent. Bovendien, zo maakte Samson duidelijk, gaat het pakket van maatregelen van ‘Fit for 55’ bindende afspraken omvatten. Deze Europese ambitie werd door de panelleden tijdens de openingssessie van de beurs met instemming begroet. Begrijpelijk. Want ondernemers in de technische wereld die nú aanhaken, kunnen een belangrijke rol spelen in het realiseren van deze ambitie. Mits de hele technische sector – en dus ook de elektrotechnische installatiebranche – bereid is tot samenwerking over branchegrenzen heen. “Uit onze silo’s dus”, vatte Doekle Terpstra de gezamenlijke opdracht samen. Y V - C s t a t i o n s De parkeerplaats van de Brabanthallen was vol tijdens de beursdagen. Met ditmaal nog vooral benzine-auto’s, maar dat gaat veranderen. ‘Technische bedrijven zijn aanjagers’
18 #6 november 2021 Nieuwe Fedet-directeur Anne-Jaap Deinum: ‘Alleen gaan we het e d e t F Anne-Jaap Deinum (40) is de nieuwe directeur van Fedet. Verbinding is, zoals hij het noemt, ‘cruciaal’. “De maatschappij staat voor enorme uitdagingen en ik denk dat de elektrotechnische branche voor een groot aantal van die uitdagingen de oplossing in huis heeft. Maar we kunnen het niet alleen.We moeten het samen doen, ketenbreed, inclusief het onderwijs en de overheid.” Zonneweides kunnen een oplossing vormen, mits de regelgeving op orde is. de vorm van een ‘gouden’ spanningzoeker. Hij is dus nog maar kort in functie, maar voelt zich nu al als een vis in het water. Dat komt waarschijnlijk ook door zijn vorige werkomgevingen: zo werkte hij bij Hollander Techniek en de laatste jaren was hij werkzaam als directeur bij Nevat en de Nederlandse Verwarmingsindustrie. Hij heeft daardoor kennis van de sector en de nodige ervaring als directeur en weet hoe de hazen lopen in de sector. Uitdagingen “We staan voor enorme uitdagingen. Niet alleen in Nederland, maar Europabreed. De berichten over klimaatcrisis, Auteur: Gerrit Tenkink. Foto’s: Fedet, Sebastian Ganso. edet staat voor Federatie Elektrotechniek. De branche-organisatie telt honderdvijftig leden, allemaal werkzaam als fabrikant of groothandel in de elektrotechniek, de verwarming en het sanitair, zeg maar de W- en E-installatietechniek. Anne-Jaap Deinum, opvolger van Marcel den Haan, ontving op 1 oktober de directiehamer in Elektrotechniek is een deel van de oplossing F
19 #6 november 2021 van bestemming kan worden gebracht. We weten dat het wél kan, als we ons energienetwerk slimmer inrichten,maar dat kost tijd. Het is onze taak om aan de beleidsmakers duidelijk te maken dat we de huidige netten slimmer moeten gebruiken.” Bedreigingen Er zijn kansen, maar tegelijkertijd ook bedreigingen. Volgens Deinum is een van de grootste bedreigingen het gevaar dat we alle ontwikkelingen niet meer kunnen bijbenen. “Er komen ontzettend veel nieuwe technieken en ontwikkelingen de markt op, maar zijn ze allemaal even veilig? Denk aan digitalisering, maar ook aan allerlei nieuwe producten. De veiligheid van producten die binnen Europa worden gemaakt, is redelijk op orde, maar hoe zit het met producten uit Azië? Die zijn lang niet allemaal even veilig, maar vaak wel een stuk goedkoper. Als professionals moet je samen afspreken dat je dit soort producten, waar geen veiligheidsgarantie voor wordt afgegeven, niet meer wilt gebruiken.Maar daarbij hebben we hulp van de overheid nodig. Die moet daar op handhaven. Ik begrijp dat dat lastig is, maar we zullen toch moeten komen tot een vorm van handhaving. Ikwil me als Fedet hardmaken voor de kwaliteit van producten die ons land binnenkomen.” De oplossingen voor de klimaatcrisis, de weg naar volledige circulariteit, de energietransitie; het zijn allemaal langetermijndoelen, terwijl de tijd dringt. Past dat wel bij een jonge ambitieuze directeur die gewend is aan snelle successen? “Ik denk het wel. Het is inderdaad een kwestie van de lange adem,maar je kunt je doel ook bereiken door kleine stappen te zetten. Ik ben ervan overtuigd dat wij met Fedet een belangrijke verbindende rol moeten spelen, want één ding is zeker; willen we de grotere maatschappelijke uitdagingen realiseren, dan zullen we dat samen moeten doen: fabrikant, groothandel, installateur, onderwijs en overheid. Als we allemaal op ons eilandje blijven zitten en alleen onze eigen belangen blijven behartigen, dan gaan we het niet redden.” Y m niet redden’ Anne-Jaap Deinum is vanaf 1 oktober de nieuwe directeur van Fedet. brikant, of moet nog ontwikkeldworden. Neem bijvoorbeeld zonnepanelen. We plaatsen ze nu in grote aantallen, maar weten nog steeds niet hoe we ze optimaal kunnen recyclen. Het vergaren van dat soort kennis, daar moeten we vol op inzetten.” En daarmee komt ook direct een tweede grote groep Fedet-leden in beeld: de groothandel. “Voor de groothandel voorzie ik ook een belangrijke logistieke rol: het terughalen van de te hergebruiken producten en materialen, om ze daarna ook weer in de markt af te zetten”, aldus Deinum. De uitdagingen waar we voor staan, zijn groot, maar Deinum is van mening dat veel bestaande technieken nog niet volledig zijn uitontwikkeld. En daarbij hebben branche-organisaties zoals Fedet een belangrijke taak om onderwijs te stimuleren, maar ook om beleidsmakers te overtuigen en te enthousiasmeren. “Neem de berichtgeving onlangs dat in de provincie Utrecht het aantal vierkante meters zonneweides niet verder mag worden uitgebreid, omdat de opgewerkt energie niet direct op de plek materialenschaarste, verduurzaming en de overbelasting van het energienet komen dagelijks voorbij, maar ik mis in de discussie steeds één belangrijke stem: die van de fabrikant. En dat terwijl die volgens mij de sleutel in handen heeft. De keten moet het namelijk doen en die keten begint bij de fabrikant. Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan nieuwe materialen, maar ook aan circulariteit en het hergebruik van materialen”, aldus Deinum, die erop wijst dat fabrikanten zich terdege bewust zijn van de eindigheid van grondstoffen. “Maar voor het hergebruik van de materialen is ook kennis nodig. Die zit voor een groot deel weer aan het begin van de keten: de fa-
#6 november 2021 20 S U P k t r o t e c h n i e k Nederlandse e-installateurs aan de top van BIM-gebruik in Europa In de digitaliseringstrend die gericht is op het efficiënter maken van bouwprocessen in de bouwsector neemt Building Information Modeling (BIM) een belangrijke plaats in. Het afgelopen decenniumhebbenwe het gebruik van BIMflink zien stijgen.Onder Nederlandse architecten is BIM-gebruik bijvoorbeeld gestegen van 17% in 2009 naarmaar liefst 79% in 2021, en ook onder aannemers is het gebruik van BIM flink toegenomen. Auteur: Grace Geeve, Research Analyst, USP Marketing Consultancy BIM niet bijster bekend onder Europese e-installateurs Voor we inzoomen op de Nederlandse e-installateurs is het de moeite naar de rest van Europa te kijken omwat context te creëren. Vier op de tien Europese e-installateurs kent BIM, en 9% heeft er wel eens mee gewerkt of werkt zelfs steeds meer met BIM. Van alle geïnterviewde Europese e-installateurs heeft maar liefst 59% nog niet van BIM gehoord. Op Europees niveau lijkt de bekendheid van BIM onder e-installateurs dus tegen te vallen. Ook is het aantal installateurs dat BIM (wel eens) heeft gebruikt laag, al verschilt dat wel sterk per soort installatiebedrijf. Van de grote installatiebedrijven (15+ FTE) gebruikt maar liefst een kwart al BIM in Europa. Nederland is koning der BIMgebruik onder e-installateurs Er zijn ook aanzienlijke verschillen tussen de zeven landen die we hebben onderzocht. Zo is BIM het minst bekend onder e-installateurs uit Spanje, waar drie kwart van hen nog nooit van BIM heeft gehoord. In België en Duitsland ligt dat percentage rond de 70%, en in Frankrijk vertegenwoordigen de e-installateurs ongeveer het Europees gemiddelde. Daarentegen zijn ongeveer de helft van de e-installateurs Polen en het Verenigd Koninkrijk bekendmet BIM, en heeft zo’n 12% van hen er wel eens mee gewerkt. Nederland staat aan de top van dit klassement. Van alle Europese e-installateurs zijn onze installateurs het meest bekendmet BIMen gebruiken ze BIMook het meest.Maar liefst 70% van de Nederlandse installateurs is bekend met BIM, een wereld van verschil ten opzichte van Spanje, dat met BIM-bekendheid onder slechts een kwart van de installateurs Dit artikel is gebaseerd op informatie uit de European Electrical Installation Monitor, een continu onderzoek van USP Marketing Consultancy onder e-installateurs uit zeven landen (België,Duitsland, Engeland, Frankrijk, Polen, Nederland en Spanje). Ieder kwartaal verschijnt een monitor rapport waarvoor 825 e-installateurs ondervraagd zijn over hun economische ontwikkelingen en over een wisselend thema. De data waarop dit artikel is gebaseerd komt grotendeels uit het Q3 2021 rapport van de European Electrical Installation Monitor, dat BIM-gebruik onder e-installateurs als kwartaalthema heeft. Are you familiar with BIM, and if so, how? Totaal Steekproefomvang (N) 825 I have not heard of it 59% I have heard of it, but have not seen it yet 31% I have had already one project in BIM 5% We work on increasingly more projects which are in BIM 4% All projects that we work on are done in BIM 0% IM speelt dus steeds vaker een rol in het bouwproces, en steeds meer partijen die betrokken zijn in vroege stadia van of gedurende het hele bouwproces werken met BIM. Maar hoe zit het met partijen die vaak pas bij latere stadia van het bouwproces betrokken zijn, zoals e-installateurs? In hoeverre is de stijging van BIM-gebruik in het algemeen terug te zien in hun bekendheid met en gebruik van BIM? Hoe denkt de Nederlandse installatiewereld eigenlijk over BIM? En hoe zien Nederlandse installateurs de toekomst van BIM in hun sector? B
#6 november 2021 r t i k e l n a a m 21 de andere kant van het spectrum vormt. In Nederland wordt BIM inmiddels al gebruikt door bijna een kwart van de einstallateurs. Voor kleine Nederlandse installateurs is er nog weinig vraag naar BIM Net als in Europa zijn er ook in Nederland grote verschillen tussen installatiebedrijven. Slechts de helft van de kleine installateurs (1-4 FTE) in Nederland kent BIM, en 10% gebruikt het ook. Daarentegen gebruikt maar liefst 41%van de grote installatiebedrijven BIM. Op zich is dat niet zo vreemd, want het vereist een behoorlijke investering in tijd en geld om te beginnenmet BIM. Hoewel ook de meeste kleine installateurs daar niet direct door worden afgeschrikt, moet een dergelijke investering wel de moeite waard zijn. Dat lijkt voor de kleine installateurs de grootste horde te zijn om te beginnenmet BIM: het gebrek aan vraag van klanten. Kleine installateurs doen nu eenmaal kleinere projecten, en daarin wordt minder met BIM gewerkt. Van de kleine inAfbeelding 1 59% 31% 5% 4% Not heard of it | Heard of it, but not seen it yet | Already one project done in BIM | Work on increasingly more BIM projects | All projects are done in BIM Familiarity with BIM Q: Are you familiar with BIM, and if so, how? BIMawareness 41% BIMusage 10% Base: n=825, all On a European level: BIM usage and awareness. Afbeelding 3 1-4 FTE 42 5-14 FTE 24 15 or more FTE 34 52% 21% 15% 38% 58% 44% 10% 21% 41% Familiarity with BIM – by FTE BIM unaware | BIM-aware, non-user | BIM user Base: n= Afbeelding 4 BIM awareness and usage over time 60% 70% 17% 24% 26% 28% 34% 0% 50% 100% 2018 2021 2022 2024 2026 BIM awareness BIM usage Expected percentage of BIM users
22 #6 november 2021 Daarmee bent u flexibel thePixa KNX Optische aanwezigheidsmelder info@theben-nederland.nl | Tel.: +31 55 2020000 ADV_185x132_4c_thePixa_nl_NL_2021_06.indd 1 17.08.2021 16:48:48 VIERPOOL B.V. • Industrieweg 2 • 3606 AS Maarssen • +31 (0)346 594 511 • info@vierpool.nl • vierpool.nl Montage én demontage zonder gereedschap Met hulpgereedschap OT-PI nog sneller loskoppelen Snap-in venster voor 11mmmarkeerstrip Dubbele klemmen tot 2 x 2,5mm² / AWG14 Eén doorverbind brugstrip voor nulleiders (A2) Doorverbind brugstrips voor de contacten Aanwezige voorziening voor meetprobes Directe ruimtebesparing tot wel 25%! 25% Bespaar tijd en ruimte, elk paneel opnieuw! Interesse of wilt u meer informatie?
#6 november 2021 23 USP Marketing Consultancy BV is een marktonderzoeks- en adviesbureau dat onderzoek verricht naar en adviseert rond vraagstukken op het gebied van bouw, vastgoed en installatie. USP is continu actief in deze branches en werkt voor veel toonaangevende marktpartijen zoals brancheorganisaties, uitgevers, kennisinstituten, fabrikanten, handelsorganisaties, bouwbedrijven en installateurs. De installatiesector kenmerkt zich door ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing, ontwikkeling van nieuwe producten en concepten en het alsmaar belangrijker worden van de marketingfunctie. Voor meer informatie over USP; www.usp-mc.nl. stallatiebedrijven geeft bijna een derde aan dat hun projecten te klein zijn om met BIM te beginnen. Een kwart geeft aan dat het geen voordelen heeft voor hun bedrijf, en 19% geeft aan dat ze niet beginnen met BIM omdat ze een te klein bedrijf zijn. Grote installatiebedrijven zijn daarentegen vaker betrokken bij grote projecten, en daar wordt vaker BIM in gebruikt wat de investering meer de moeite waard maakt. De voordelen van BIM Hoewel de investering in tijd en geld om te beginnen met BIM wordt gezien als een grote horde, zien Nederlandse installateurs zeker ook de voordelen en relevantie van BIM in. In het algemeen hechten de installateurs waarde aan de mogelijkheden om in BIMuit een 3Dmodel van een installatie 2D tekeningen te genereren ommee tewerken. Bovendien zien ze de meerwaarde van 3D visualisaties en animaties van installatiesystemen. Daarnaast zien installateurs voordelen diemeer temaken hebbenmet planning en samenwerking, en verbonden zijn met bredere trends in de bouw. Zomaakt werken in BIM volgens de installateurs een zeer nauwkeurige inventarisering en planning van benodigde materialen, gereedschappen en manuren mogelijk. Bovendien kan je al in een vroeg stadium van het proces zien waar er conflicten zijn tussen elektrische systemen en andere onderdelen van het ontwerp. Deze eigenschappen van BIMmaken planning efficiënter en reduceren faalkosten. In tijden van stijgende materiaal- en arbeidskosten zijn dat belangrijke voordelen. Toekomst van BIM volgens de Nederlandse installateur Er worden veel voordelen van BIMgezien door e-installateurs, maar die voordelen bepalen niet enkel of zemet BIM starten. Belangrijker is, zoals we eerder zagen bij de kleinere installatiebedrijven, de vraag van klanten. Als het aantal BIMprojecten groeit zullen meer installateurs beginnenmet BIMen stijgt dus het percentage installateurs dat met BIMwerkt. Het percentage projecten waarin BIM wordt gebruikt hebben we onder architecten in Nederland de afgelopen twee jaar bijna niet zien groeien. Op zich is dat niet vreemd. Beginnen met BIM vereist een investering, en de afgelopen twee jaar van pandemie en onzekerheid nodigden daar niet echt toe uit.Wel verwachten architecten dat BIM gebruik weer zal aantrekken. E-installateurs verwachten ook een stijging van BIM-gebruik, al is het wel een gestage. Momenteel gebruikt ongeveer een kwart van de Nederlandse e-installateurs BIM, en de verwachting is dat dat in 5 jaar zal stijgen naar ongeveer een derde. Gezien de ruime voorsprong in BIM-gebruik die Nederlandse installateurs al hebben ten opzichte van hun Europese collega’s, en gezien de verwachting dat het percentage BIM projecten in Nederland weer zal stijgen, is het vrijwel zeker dat Nederland voorlopig koning der BIM-gebruik zal blijven. Y
Een simpele lichtschakelaar transformeren tot een slimme bewegingsmelder? En dat zonder te boren of kabels te trekken? Het kan met Busch-flexTronics. Uniek in zijn soort, want bij dit systeem bepaalt niet de sokkel, maar juist de vóórkant de functionaliteit. Dankzij het compacte en platte formaat van de nieuwe Busch-Wächter® 180 flex-bewegingsmelders zijn deze onopvallend te integreren in elk interieur. busch-jaeger.nl #smartertogether Busch-flexTronics Busch- Wächter® 180 flex_
#6 november 2021 25 o C l u m n l n a a m Schrijven met een vork Ik gaf al aan een voorstander te zijn van een duidelijke rolverdeling en dat geldt natuurlijk 2 kanten op. Bijvoorbeeld wordt er bij het maken van een lichtontwerp in de armaturenlijst altijd de brutoprijzen van de verlichting en controls gebruikt.We vertellen dit ook aan de opdrachtgever met daarbij ook de opmerking dat er wellicht best nog een beetje ruimte zit in de genoemde prijzen maar dat het NOOIT hoger kan zijn dan de brutoprijzen.Het voordeel voor de opdrachtgever is dat hij dit bedrag kan opnemen in zijn budget en dat het bedrag hard is. Benadrukt dient te worden dat het uitsluitend omde materialen (verlichting + controls) gaat die genoemdworden door ons.Wij geven geen bedragen over de installatie, montagematerialen en dergelijkwant dat is niet onze rol maar die van de installateur. Dit weet ook de eindopdrachtgever en dit maakt het helder en overzichtelijk. Tenminste, meestal……… Terug naar het kerkproject; ik kreeg een mailtje van de verantwoordelijke gemeenteambtenaar dat de installateur een offerte had ingeleverd voor de levering en plaatsing van de verlichting en controls. Met de opmerking dat de post verlichting en controls een keer zo hoog was in vergelijking wat wij hadden aangegeven. Pfffff en dan begint het gedoe. Ik vraag, via de gemeente, een open begroting op en dan is het (weer) eens duidelijk. Er wordt geschreven met een vork en daar kan ik heel pissig om worden. De grote landelijke installateur blijkt weinig ervaring te hebben met onderdelen van het lichtontwerp. Hij besteedt dit weer uit aan een andere partij. Op zich gebeurt dit vaker maar de consequentie is dat er opslag over opslag wordt doorgerekend. Ook zijn er een aantal “per ongeluk”gemaakte foutjes te vinden. De lichtregelapparatuur prijzen verschijnen op 2 plekken, de armaturen zijn in één keer verdubbeld in prijs en montagebeugels blijken van goud te worden gemaakt. Over het aantal montage uren en andere installatieafhankelijke onderdelen spreek ik mij nooit uit want dat hoort niet bij mijn rol als lichtontwerper. Maar hier zie ik een voorbeeld dat een gemeente behoorlijk op extra kosten wordt gejaagd en daar ga ik dwars voor liggen. De situatie nu is dat er stevig wordt gesproken en dat de gemeente wellicht een andere installateur gaat vragen. Ondanks dat er een raamcontract ligt tussen de installateur en de gemeente. Geld verdienen willen we allemaal, ik ook, maar de wijze waarop is een tweede.Het beschermen van de klant is daarom ook een onderdeel van de rol van de lichtontwerper. Gebruik svp een vork waarvoor die bedoeld is. Berry van Egten berry@berluxlichtarchitectuur.nl Recentelijk was er weer eens een regelmatig terugkerend frustratiemomentje. Waar gaat het om? Voor een opdrachtgever hebben we een lichtontwerp verzorgd voor het aanlichten van een kerk. Erg leuk en dit soort projecten doen we graag en zeer regelmatig.We praten dan met diverse belanghebbenden zoals het kerkbestuur, de gemeente, de gebruikers en wethouders. Belangrijk om te vertellen is dat wij als lichtontwerpers ingehuurd worden door de opdrachtgever en we uitsluitend de belangen van de opdrachtgever zullen beschermen. We leveren geen producten en accepteren ook geen provisies.Natuurlijk hebbenwe (gelukkig) goede contactenmet de fabrikanten en zolang iedereen de taken en rolverdelingen goed uitvoeren is er niets aan de hand. Echter wanneer er een andere partij op onze stoel wil gaan zitten dan zal er een pittige discussie volgen. Voor het project met de genoemde kerk is een gemeente onze opdrachtgever. Er wordt geïnventariseerd, de locatie bezocht, eerste ontwerpen gemaakt en uiteindelijke eendefinitieve versie verzorgd.
www.elektropraktijk.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=