Elektropraktijk 2 - 2022

zeventiende jaargang april 2022 # 2 Verlichting Nieuwe publicatie voor de verlichting van thuiswerkplekken Verlichting Techniek en toepassingen voor de leerlingen als uitgangspunt Onderwijs Slimme technologie is er, maar wie installeert het? USP Waar haalt de Nederlandse installateur zijn materiaal? ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00

HANDIGE PARKEERSTAND DEKSEL AX2 KABELINVOEREN ZIJKANT EN BODEM IN ZWART EN GRIJS BEVESTIGINGSOGEN AAN DE BUITENKANT 89 X 42 X 37MM IP55: STOF- EN SPUITWATERDICHT ROLLUIKEN TUINVERLICHTING TERRASVERWARMING DUURZAME INNOVATIE De vernieuwde AX3 kabeldoos heeft er een klein maatje bij: de AX2. Die is zo compact dat hij in kleine ruimtes past en onzichtbaar te verwerken is. Ze hebben bovendien een parkeerstand voor het deksel en bevestigingsogen aan de buitenkant, die geschikt zijn voor schroeven en tyraps. Zo monteert u de AX2 en AX3 eenvoudig en snel.D Dat is installeren volgens Attema. Vernieuwende ideeën voor ’n veranderende wereld. INSTALLATIE VOLGENS ATTEMA: We hebben er een maatje bij: De AX2 AX3 Meer info? Kijk op www.attema.com

De DALI-2 Room Solution van Theben is een complete oplossing voor de lichtregeling in afzonderlijke ruimtes volgens de DALI-2 standaard. De oplossing omvat aanwezigheidsmelders, aanwezigheidssensoren, toetsinterfaces en schakelactoren met HCL-functie, RGBW-licht en tijdgestuurde functies. --> Met HCL-functionaliteit --> RGBW-licht --> Tijdgestuurde functies --> DALI-2-componenten van andere fabrikanten kunnen naadloos worden toegevoegd De programmering vind gemakkelijk via de app plaats. Zo eenvoudig kan de DALI-2 lichtregeling zijn. Meer informatie: www.theben-nederland.nl DALI-2 Room Solution Verlichtingssystemen zo simpel als Broadcast Building Automation since 1921

#2 april 2022 4 o l u m n C i n Opmerkelijk “HalloGoogle,openhet innovatieplein.”Met die woorden opende rector Wilma van Velden eind vorig jaar een nieuw klaslokaal in Aalten. Het klaslokaal is het kroonjuweel van demiddelbare school ‘Schaersvoorde’. In het lokaal komen alle leerlingen inde toekomst inaanrakingmet innovatie.Zewordenop een laagdrempelige enbeeldende manier geprikkeld. De techniek wordt zo leuk en interessant mogelijk‘opgediend’. In deze editie van Elektropraktijk besteden we ondermeer aandacht aandit inverschillendeopzichten opmerkelijke schoolproject. ‘Opmerkelijk’, omdat verschillende verlichtingstechnieken met verschillende aansturingen zijn toegepast. Maar ook opmerkelijk, omdat de opdrachtgever nueens niet zogoedkoopmogelijkuit wilde zijn, maar de leerlingen centraal stelde. Ook de uitvoerende partijen zijn enthousiast over ‘Schaersvoorde’. Niet zozeer vanwege de grootte van het project, maar vooral vanwege de mogelijkheden voor de leerlingen, die op een laagdrempelige manier kunnen kennismaken met technieken en innovaties. Die technieken op zich komenwe volop tegen indemarkt,maar zelden op deze wijze toegepast, allemaal bij elkaar. Zo is het onder meer mogelijk om verschillende lichtkleuren en lichttemperaturen op te roepen. Was het project installatietechnisch gezien een grote uitdaging? Nee, maar het feit dat niet is bezuinigd op robots, 3D-printers en verlichting is helaasmeer uitzondering dan regel.De school had met gemak ‘met de stofkam’ door de producten kunnen gaan en op diemanier geld kunnen besparen, maar koos ervoor om juist extra budget beschikbaar te stellen. Het maakte de weg bijvoorbeeld vrij om verschillende soorten verlichting toe te passen, zodat jonge mensen kennis kunnen nemen van de uitgebreide mogelijkheden enop diemanier eenpositief gevoel krijgen over techniek. Als ET-bedrijf komt het niet zo vaak voor dat je diverse soorten verlichting mag installeren, waarbij het uitgangspunt is om een project zo interessant mogelijk te maken, in plaats van zo goedkoopmogelijk.Het belang van gemotiveerde leerlingen voor de toekomst van de elektrotechnische branche is evident. In die zin draagt dit op het eerste gezicht bescheiden project in Aalten wezenlijk bij aan een noodzakelijke verandering van mindset. Alleen zo’n verandering kan ervoor zorgen dat de ET-branche aantrekkelijker wordt voor jongeren. Ton Brands Hoofdredacteur Verlichting Nieuwe publicatie voor de verlichting van thuiswerkplekken Tal van ontwikkelingen op het gebied van verlichting leidden ertoe dat de NSVV (Nederlandse StichtingVoor Verlichtingskunde) de afgelopen tijd diverse nieuwe publicaties heeft uitgegeven. Reden hiervoor waren de overgang van diverse typen lichtbronnen naar leds, de nieuwe verlichtingsnormNEN-EN 12464-1 voor werkplekken binnen en daarnaast ook de toename van het thuiswerken. Verlichting Techniek en toepassingen voor de leerlingen als uitgangspunt Het komt niet zo vaak voor dat je als ET-bedrijf diverse soorten verlichting mag installeren, waarbij het uitgangspunt is om het zo interessant mogelijk te maken, in plaats van zo goedkoop mogelijk. In het project Schaersvoorde in Aalten realiseerden Perebolte elektrotechniek in samenwerking met Spectrus licht & advies een innovatielokaal voor leerlingen van het middelbaar onderwijs met diverse technieken erin verwerkt, waaronder biodynamische verlichting, RGBverlichting en Casambi draadloze aansturing. 20 17

#2 april 2022 5 n h o u d I o u d h Onderwijs Slimme technologie is er, maar wie installeert het? Als het om de klimaatdoel stel l ingen gaat dreigt een doemscenario: technisch zijn de middelen er om de doelstellingen te behalen. De ontwikkeling van allerlei flexibele en doelmatige technieken en producten loopt op schema.Maar zijn er straks voldoende vakmensen om al die slimme technologie en apparatuur te installeren? De ET-branche heeft te maken met een overschot aan werk en een schreeuwend tekort aan technici. Lichtpuntjes zijn er ook: de overheid onderkent het probleem en heeft fors ingezet op het technisch onderwijs. In versneld tempo worden vakmensen opgeleid. USP Waar haalt de Nederlandse installateur zijn materiaal? In een vorig artikel hebben we uitgeweid over webwinkels die enkel online bestaan en installatieproducten verkopen. Dergelijke webwinkels zijn natuurlijk ook in Nederland actief, en we zagen dat maar liefst de helft van de Nederlandse installateurs diewel eens gebruikt om installatieproducten te kopen. Veel kopen ze er echter niet, aangezien ermaar een fractie van hun budget wordt uitgegeven. En verder in dit nummer Samenwerking TVVL en FMN 7 Leden gezocht voor VEI 7 Duurzame campus 9 Ruim 2.800 nieuwe elektriciens 9 Draka opent Experience Center Connect 11 Ledenbijeenkomst Bliksembeveiliging 11 Installatietechniek groeit in het mbo 11 Overname in de paneelbouwsector 13 Uitbreiding aanbod vakschool 13 Datacenters spelen rol van betekenis in energietransitie 15 Energiepark Haringvliet: blauwdruk voor de toekomst 15 Sturing geven aan energietransitie 15 Productnieuws 38 Colofon 46 Adverteerdersindex 46 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. ng 3: Europese Gemiddelden itionele groothandels gespecialiseerd in elektrische installatieproducten aditionele groothandels in bouwmaterialen Traditionele gereedschapswinkels het-zelfzaken 96% 34% 40% 28% 46% 75% 4% 3% 4% 9% % van de installateurs koopt via… Share of wallet (SOW) | [Europese Gemiddelden] Bij de voorpagina 22 29

7 #2 april 2022 a M r k t n i e u w s Samenwerking TVVL en FMN Foto Gerd Altmann Leden gezocht voor VEI Foto Michal Jarmoluk TVVL en Facility Management Nederland (FMN) gaan per 1 april 2022 een samenwerkingsverband aan. TVVL uit Woerden zal voor FMN de ledenadministratie, financiën, eventorganisatie en marketing uitvoeren. De twee verenigingen zijn actief in de gebouwde omgeving en verwachten uit hun samenwerking voordelen voor hun leden, de sector én de maatschappij te behalen. De beroepsvereniging Facility Management Nederland (FMN) verbindt sinds ruim 25 jaar eindgebruikers, opdrachtgevers en leveranciers binnen het facilitaire domein en aangrenzende vakgebieden. FMN vertaalt economische, politieke, demografische en technologische ontwikkelingen naar passende oplossingen, die invloed hebben op de werkomgeving en ontmoetingsplekken, zoals kantoren, scholen, ziekenhuizen, hotels en fabrieken. Michel Tobé, voorzitter FMN: “Om verder uitvoering te geven aan onze ambitieuze plannen,warenwij al enige tijd op zoek naar een nieuw bureau. In de gesprekken met TVVL merkten wij al snel hoe fijn het is ommet een andere vereniging als partner samen te werken, juist omdat zij alle daarbij behorende facetten kennen. De keuze was voor ons dan ook snel gemaakt en we kijken uit naar waar onze samenwerking ons verder gaat brengen. Natuurlijk bedanken wij VDH uit Den Haag voor de samenwerking in de afgelopen 7 jaar.” Verbinden en delen John Lens, Directeur TVVL “Wij heten FMN van harte welkom.Wij gaan vanuit ons verenigingsbureau graag aan de slag voor FMN, en zien FMN en haar ledennetwerk ook als een mooie partner om verder mee samen te werken. Op inhoudelijke dossiers vullen wij elkaar mooi aan en ik denk dat we met elkaar mooie stappen kunnen zetten in het verbinden van professionals en het delen van kennis vanuit verschillende disciplines. Vanuit TVVL verzorgen wij al voor meerdere verenigingen en stichtingen de bureauwerkzaamheden, zodat we allemaal efficiënter werken en elkaars expertise optimaal gebruiken. We kijken uit naar een waardevolle samenwerking en partnerschap!” Techniek Nederland is op zoek naar commissieleden voor de Vakcommissie Elektrotechnische Installaties (VEI). Deze commissie richt zich op alle directeuren en (midden) managers van bedrijven in de elektrotechniek die lid zijn van Techniek Nederland. De vakcommissie beschouwt de ontwikkelingen in de branche en daarbuiten, peilt de behoeften van de achterban, legt verbanden en ontwikkelt een visie. Vervolgens wordt dat omgezet in doelstellingen en concrete producten, diensten en activiteiten. Daarbij wordt samengewerkt met de professionals van de vereniging. Techniek Nederland komt graag in contact met leden die werkzaam zijn in de (projectmatige) nieuwbouw van woningen en leden die kennis hebben van energieopslag. Kandidaten uit het Klein Bedrijf of onderkant middenbedrijf zijn extra welkom, vanwege een evenwichtige samenstelling van de commissie. Meer informatie Nadere informatie of aanmelden kan via vakgroepmanager Marcel Ligthart MBA, telefoon: 088 - 543 27 90, of e-mail: m.ligthart@technieknederland.nl.

WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 v an At o tZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...?

9 #2 april 2022 a M r k t n i e u w s Duurzame campus Foto HTC Eindhoven Ruim 2.800 nieuwe elektriciens Foto Image4you De High Tech Campus Eindhoven heeft Unica gekozen voor het onderhoud aan de werktuigbouwkundige installaties inclusief meet- en regeltechniek op de campus. De opdracht betreft 34 gebouwen op de High Tech Campus (HTC), die een oppervlakte kent van circa één vierkante kilometer. Met ingang van 1 maart 2022 voert Unica conditiegestuurd onderhoud uit, inclusief energie- en assetmanagement. Het brede netwerk van Unica-bedrijven was een doorslaggevende factor voor de HTC Eindhoven in de keuze voor de technisch dienstverlener, die met ruim drieduizend werknemers één van de grootste partijen van ons land is. Innovaties Onder meer de clusters Unica Energy Solutions (duurzaamheid), Unica Building Intelligence (smart buildings) en Unica Fire Safety (brandbeveiliging) zijn betrokken, evenals het Unica Innovation Center dat met ketenpartners en marktpartijen innovaties in de gebouwde omgeving initieert. De samenwerking tussen Unica en de High Tech Campus richt zich dan ook nadrukkelijk op innovatie rondom een aantal strategische doelen van de campus: Environment Friendly, Great Place to Work en Accelerate Innovations. De opdracht staat onder regie van de vestigingen van Unica Building Services in Eindhoven en Oosterhout. Unica Building Services inspecteert, keurt en onderhoudt klimaatinstallaties, warmteopwekking, bodemenergiesystemen en regel- en terreininstallaties en heeft verspreid over Nederland ruim duizend medewerkers in dienst. Ecosysteem De High Tech Campus, de ‘slimste vierkante kilometer van Europa’, is een ecosysteem van 235 hightechbedrijven. Het is de thuisbasis van meer dan 12.000 innovators, onderzoekers en ingenieurs die de technologieën en bedrijven van morgen ontwikkelen. Wat Nederlanders doen tijdens een pandemie? Verbouwen! Dat blijkt uit de forse groei van het aantal aannemers en bijvoorbeeld ook elektriciens de afgelopen jaren. Het aantal aannemers steeg met 32 procent en het aantal elektriciens met 26 procent sinds de start van de coronaperiode. Dit blijkt uit cijfers van dataspecialist BoldData. Sinds begin 2020 schreven 21.380 Nederlanders zich in bij de KvK als ‘Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw’. Een groei van 32 procent. Nederland telt nu 89.065 aannemers. Bijna al deze aannemerswerken zelfstandig, 89 procent is zzp’er. In de afgelopen 10 jaar is het aantal aannemers bijna verdubbeld (+75 procent): van 51.445 aannemers begin 2012 naar 89.065 begin 2022. Alleen in 2019 vond er voor het eerst in 10 jaar een daling plaats van -4 procent. Daarna zette de groei onverminderd door. Sinds begin 2020 kwamen er maar liefst 21.380 aannemers bij, een stijging van 32 procent. Stijgende trend De stijgende trend is ook waar te nemen bij andere branches binnen de bouw. Vooral elektriciens doen het goed. Sinds de start van de pandemie zijn er 2.830 nieuwe elektriciens bijgekomen, een groei van 26 procent.

AWST TANGEN VOORZIEN VAN NIEUWE LOOK EN FUNCTIONEEL VERBETERD.  Knip-, strip- en krimptool in één gereedschap  Strippen van meeraderige kabels, zowel ronde, ovale als platte kabel  Stripbereik doorsnede van 0.5 - 6.0 mm²  Strippen van soepele en massieve aders Kijk op klemko.nl of bel 088 002 3300 900447 Geschikt voor adereindhulzen 900446 Geschikt voor kabelschoenen klemko.nl

11 #2 april 2022 a M r k t n i e u w s Draka opent Experience Center Connect Ledenbijeenkomst Bliksembeveiliging De vakcommissie Bliksembeveiliging van Techniek Nederland organiseert een bijeenkomst voor de leden. Op 15 juni deelt de vakcommissie plannen en activiteiten. Uiteraard is er na afloop gelegenheid om met elkaar te netwerken onder het genot van een hapje en een drankje.Nadere informatie volgt via dewebsite van Techniek Nederland. Foto P. Darby Installatietechniek groeit in het mbo In 2021 steeg het aantal jongeren dat een diploma haalde voor een installatietechnische opleiding voor het vierde jaar op rij. In 2017 stroomden iets meer dan twaalfduizend nieuwe gediplomeerden de sector in, dit jaar ronden bijna zestienduizend mensen hun opleiding in technische installaties en systemen af. Uit recent gepubliceerde cijfers van de Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) blijkt dat de grootste absolute stijging zit bij de opleiding‘Eerstemonteur elektrotechnische installaties in de gebouwde omgeving’.Deze opleiding levert ruim een verdubbeling van gediplomeerden af in 2022 ten opzichte van 2017: namelijk 3.707 nieuwe monteurs ten opzichte van 1.606 4 jaar eerder.De grootste relatieve stijging zit bij de studenten‘Technicus elektrotechnische industriële systemen en installaties’.Deze opleiding had 4 jaar geleden nog 73 studenten, inmiddels is dat ruim verdrievoudigd: 302 studenten. Ook in de branche als geheel is groei te zien.Tussen 2017 en 2022 is de branche met 12 procent gegroeid: van 126.000 werknemers tot 141.000 werknemers. Draka heeft in Emmen een multifunctioneel centrum geopend: Experience Center Connect. In het centrum kunnen relaties zich laten informeren over de wereld van (Draka) kabels. Ook hebben bezoekers toegang tot de fabriek van ’s werelds grootste kabelfabrikant. “Onze relaties bezoeken steeds minder vakbeurzen,maar willenwel op de hoogte blijven van regelgeving, innovaties en de nieuwe technologieën”, zegt marketing manager Yvonne Steeds. “Hier kunnen wij zowel (potentiële) klanten als leveranciers, scholen en organisaties op een inspirerende en interactieve wijze met Draka verbinden. Bovendien is het voor medewerkers uit onze gehele Prysmian-organisatie een hub om elkaar te ontmoeten.” De gebouwindeling weerspiegelt de multifunctionele opzet van Experience Center Connect. Op de plek van de voormalige kantine van Draka Emmen bevinden zich nu een ontvangstdeel met overloop naar de kantine en een Cowork area. Daarnaast ligt het auditorium met zijn tribune waar trainingen en seminars voor maximaal zeventig mensen kunnen plaatsvinden. Het hart wordt gevormd door het Life Experience Center, een expositieruimte met digitale presentaties en het hele spectrum van kabelproducten alsmede interactieve demonstraties om zelf kabeltoepassingen te ontdekken. Wauw-effecten In plaats van een statische showroom beoogt Draka wa uw - e f f e c t e n door te laten zien hoe veel zaken juist werken dankzi j kabels. Zo hangen er overal door het gebouw zichtbare draadgoten aan de 4,5 meter hoge plafonds en heeft de veldopstelling met zonnepanelen een opengewerkte verdeelkast die de kabelaansluitingen laat zien. Om zo veel mogelijk ‘experience’ te realiseren, is er een KNX-systeemmet regelapparatuur van ABB geïnstalleerd. Dit systeemzorgt onder andere automatisch voor de verlichting en het op aanwezigheid gestuurd openen/sluiten van de toegangsdeuren en zonwering. Ook demonstreert Draka hier haar technologie voor woningautomatisering. Foto Draka

ECO-DIM.01 0-300W ECO-DIM.02 0-150W ECO-DIM.03 0-450W ECO-DIM.05 DUO 2 x 0-100W ECO-DIM.07/.10 Zigbee/Z-Wave 0-200W Universele led dimmers met KRACHTIGE specificaties! certified product PARTNER GLN: 8719332901511 www.ecodim.nl | info@ecodim.nl | 0314-728014

13 a M r k t n i e u w s #2 april 2022 Overname in de paneelbouwsector Foto P&V Panels Uitbreiding aanbod vakschool Foto Maintec De P&V Panels Group kondigt, na de overname van eReM in november 2021, een tweede overname inNederland aan. eReMElektrotechnici BV neemt, als onderdeel van het Belgische P&V Panels Group, de divisie paneelbouw van Croonwolter&dros BV over. De 25 werknemers verhuizen van Dordrecht naar de eReM-locatie in Zwijndrecht. De tweede overname,maar niet de laatste.“We blijven op zoek naar nieuwe opportuniteiten in Nederland”, zegt Joris Vrancken, CEO van P&V Panels. Croonwolter&dros BV maakt deel uit van bouw- en techniekbedrijf TBI Holdings. Hun afdeling paneelbouw wordt nu onderdeel van eReM Elektrotechnici BV te Zwijndrecht. “Hiermee stoot Croonwolter&dros die specifieke activiteit volledig af”, vertelt Vrancken. Specialisten Sander van Gool, Sales Director bij eReM Elektrotechnici BV vertelt over de overname: “Naast de overlappende activiteiten op het gebied van industriële automatisering, halen we met deze overname van de paneelbouwdivisie van Croonwolter&dros specialisten in huis op het gebied van laagspanningsverdeelinrichtingen. Hiermee kunnen we eReM nog meer uitbouwen tot een allrounder. Zo Met de overname van LPD Techniek vergroot Maintec haar vakschool met een gecertificeerde opleiding luchtventilatietechniek. De Maintec Vakschool in Zeist is compleet vernieuwd. Op de recent uitgebreide locatie startte op 7 februari een eerste lichting studenten aan de nieuwe opleiding ventilatiemonteur. “Een van onze drie pijlers is het opleiden van technici op verschillende disciplines”, vertelt Maintec CEO Johan Rensing. “Deze opleiding is een duurzame toevoeging aan onze vakschool, dit is een stap met toekomst.” Door overname van LPD Techniek uit Enschede, leidt Maintec vanaf nu jaarlijks ruim vijftig ventilatiemonteurs op. LPDeigenaar Albert Walda ontwikkelde met een SLIM-subsidie van het ministerie van Sociale Zaken enWerkgelegenheid eigen lesstof om kwalitatief goed onderlegde monteurs de arbeidsmarkt op te sturen. “Door samen tewerkenmetMaintec, kan het opleiden nu veel grootschaliger”, legt Walda uit. “Loodgieters, verwarmingsmonteurs en elektriciens kunnen allemaal een opleiding met erkend diploma krijgen. Nu geldt dat ook voor monteurs in de ventilatietechniek.” Hoog tempo “Wij werken samen met gerenommeerde partners uit de branche”, vult Martijn de Rooij aan. Als manager van het leerbedrijf van Maintec is hij verantwoordelijk voor de nieuwe opleiding van de Maintec Vakschool. “Studenten starten hun bootcamp met een introductiedag bij ROVC in Ede. Vervolgens komen ze gedurende twee weken naar de Maintec Vakschool. Ze krijgen de lesstof in praktijklessen aangeboden en maken zich in hoog tempo de kennis en vaardigheden eigen.” Na de bootcamp ventilatietechniek komen deelnemers een jaar lang elke maand een dag terug bij IW Nederland om hun praktijkkennis verder te vergroten. Daarnaast leggen zij een portfolio aan tijdens hun dagelijkse werk als ventilatiemonteur. “Uiteindelijk ontvangen deelnemers na een jaar een officieel erkend diploma van het vakcentrum van de brancheorganisatie Binnenklimaat Nederland.” kunnen we vanuit Zwijndrecht een totaaloplossing bieden aan de Nederlandse markt: ontwerp, bouw, installatie, onderhoud en upgrade van panelen. Van alle mogelijke merken en voor alle mogelijke sectoren.”

14 #2 april 2022 T: 0570-592786 WWW.EMILUX.nl Snelle levering Compleet assortiment Maatwerk armaturen Plug and Play aanlevering DALI * 1-10V * Casambi Revit & BIM ready Sinds 1981 NOODSTROOM VOOR UTILITEIT, DATACENTERS EN ZIEKENHUIZEN brinkmann-niemeijer.nl info@bnmotoren.nl - T. 0571-27 69 00 Engelenburgstraat 45, 7391 AM Twello Leverancier van complete noodstroomoplossingen bestaande uit noodstroomaggregaten of DRUPS; advies, ontwerp, installatie, keuringen en nazorg. Kijk op www.brinkmann-niemeijer.nl voor meer informatie. Gebruiksvriendelijk, robuust en duurzaam b&n_adv_noodstroom_0029(2).indd 1 24-02-20 14:40 Aansluitklemmen serie HLAK HORA eTec • Geschikt van 25 mm² – 70 mm² • Compacte en robuuste constructie • Aanrakingsveilig conform DIN EN 50274 • Geschikt voor spanning tot 1000 V AC/DC • Modulair systeem, eenvoudig te koppelen • Snellere installatie; vereenvoudigde schroefmontage • Zowel horizontale- als verticale installatie mogelijk • Smalle bouwvorm Calpe.nl | 0342 - 45 15 44 | Barneveld OPVOORRAAD LEVERING BINNEN 24 UUR

15 #2 april 2022 a M r k t n i e u w s Sturing geven aan energietransitie Datacenters spelen rol van betekenis in energietransitie Energiepark Haringvliet: blauwdruk voor de toekomst Op 22 maart werd energiepark Haringvliet geopend.Wat initiatiefnemer Vattenfall betreft ‘een blauwdruk voor de toekomst’. Het energiepark combineert namelijk wind, zon en batterijen waarmee de productie van energie goedkoper wordt, de beschikbare netcapaciteit beter gebruikt en de impact op de omgeving reduceert. Concreet bestaat het energiepark op Goeree-Overflakkee uit zes windmolens, 115-duizend zonnepanelen en een grote batterij, verdeeld over twaalf zeecontainers vol accu’s. De drie technieken delen dezelfde netaansluiting. Verwacht wordt dat het park jaarlijks ongeveer 140 GWh stroom gaat produceren, een hoeveelheid die overeenkomt met het verbruik van 40-duizend huishoudens. www.vattenfall.nl Om de energietransitie in goede banen te leiden, zijn Electrical Engineers nodig. Technici die in staat zijn om ons elektriciteitsnet te doorgronden en die kunnen inspelen op de integratie van nieuwe energieaanbieders aan ons net. Om de hiervoor benodigde kennis op te doen, ontwikkelde Quercus Technical Services de opleiding Electrical Engineer. De opleiding bestaat uit negen modules verdeeld over meer dan dertig sessies. Onderwerpen die aan bod komen: 1. Transport en distributie 2. Beveiligingen en installatieveiligheid 3. Schakelen in hoogspannings- installaties 4. Theorie hoogspanningsberekeningen 5. Vision simulatie HS-netten 6. Gaia simulatie LS-netten 7. Hoogspanningsdeskundige 8. Ontwerpdeskundige hoogspanning 9. Senior specialist ontwerp- deskundige Meer informatie op: www.qts.nl Grote datacenters in Nederland zullen in 2030 naar verwachting 1,3 gigawatt (GW) aan stroom verbruiken, tegenover 0,72 GWeind 2021. Dit blijkt uit het rapport ‘Data Centers and Decarbonization: Unlocking Flexibility in Europe's Data Centers’. Het rapport is gepubliceerd door onderzoeksbureau BloombergNEF in samenwerking met Eaton en Statkraft en trekt enkele belangrijke conclusies. Niet alleen dat datacenters veel stroom verbruiken, maar tevens dat het potentiële bronnen zijn om het elektriciteitsnet te ondersteunen en de integratie van duurzame energiebronnen te stimuleren. Het rapport beschrijft de resultaten van een onderzoek naar groei van datacenters in vijf landen (Nederland, Duitsland, Ierland, Noorwegen en het VK) en hun potentieel ombij te dragen aan de flexibiliteit van het elektriciteitsnet. Hieruit blijkt dat de landen in totaal 16,9 GW aan flexibiliteit kunnen leveren via hun lokaleUninterruptible Power Supply (UPS), back-up generatoren, back-up batterijen en load-shifting. Van de verschillende middelen die zijn bekeken, vertegenwoordigen UPS-systemen op korte termijn demeest aantrekkelijke bron van flexibiliteit. Een aantal beheerders experimenteert al met bijbehorende diensten maar de meesten twijfelen nog. Redenen hiervoor zijn dienstenniveau-overeenkomsten met klanten, onvoldoende duidelijkheid en transparantie over de voordelen van het aanbieden van flexibiliteit en een gebrek aan kennis. BNEF schat daarom in dat tegen 2030 slechts 3,8 GW aan flexibiliteit van datacenters benut zal worden. Karina Rigby, president, Critical Systems, Electrical Sector bij Eaton in EMEA: “Wij roepen netbeheerders, overheidsinstanties en datacenterbeheerders op tot samenwerking om de netstabiliteitstechnologie van datacenters beschikbaar te stellen.” Het volledige rapport is beschikbaar om te downloaden door de QR-code te scannen.

#2 april 2022 r t i k e l n a a m 17 e V r l i c h t i n g Nieuwe publicatie voor de verlichting van thuiswerkplekken Tal van ontwikkelingen op het gebied van verlichting leidden ertoe dat de NSVV (Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde) de afgelopen tijd diverse nieuwe publicaties heeft uitgegeven. Reden hiervoor waren de overgang van diverse typen lichtbronnen naar leds, de nieuwe verlichtingsnorm NEN-EN 12464-1 voor werkplekken binnen en daarnaast ook de toename van het thuiswerken. de vorm van een lichtsterktediagram beschikbaar is. Luxmeter Dit is echter niet het geval voor armaturen voor de woning. Hiervoor kan dus van te voren moeilijk worden bepaald of ze op de gewenste plek voor voldoende licht zorgen en voor de verdeling van het licht in een ruimte. En ook al lijkt het voldoende, het oog is niet een betrouwbaar instrument omdeminimaal vereiste verlichtingssterkte ter plaatse in te schatten. Ook hebben demeestemensen geen luxmeter beschikbaar omdit te controleren. Metingen met een luxmeter die via een app beschikbaar is, zijn in veel gevallen niet erg betrouwbaar en ook wordt niet aangegeven wat de foutmarge is. Naast de hoeveelheid licht op de werkplek zijn er nog tal van andere factoren die van belang zijn voor een prettig verlichte omgeving. Deze staan wel in de norm vastgelegd, maar nagenoeg niemand thuis heeft de van toepassing zijnde norm in bezit. Welbevinden Dit zijn daarom een aantal redenen voor de NSVV geweest om de publicaties voor verlichting van de thuiswerkplek uit te geven. De publicatie 10 Tips voor verlichting van de thuiswerkplek is met Tekst: Rienk Visser Foto’s: Occhio ierbij een overzicht van de publicaties betreffende deze ontwikkelingen: „Licht vernieuwen naar led – wat moet je weten? „Toelichting op NEN-EN 12464-1 „10 Tips voor verlichting van de thuiswerkplek „Richtlijn verlichting voor de thuiswerkplek. Met uitzondering van de toelichting op NEN-EN 12464-1 zijn deze publicaties tot stand gekomen door samenwerking van de NSVV met de Belgische zustervereniging IBE-BIV en Groen Licht Vlaanderen. De eerste twee publicaties hebben met name betrekking op verlichting voor werkplekken in utiliteitsgebouwen en de laatste twee op die voor werkplekken in woningen. Waarom de publicaties? Omdat in het algemeen steeds meer vanuit huis wordt gewerkt zou voor werknemers in loondienst de werkgever thuis de mogelijkheid moeten bieden voor verlichting die voldoet aan NEN-EN 12464-1 en hiermee aan de minimale voorwaarden voor een goede op de werkplek thuis. Maar lang niet iedere werkgever ziet hierop toe en zorgt ervoor dat dit ook het geval is. En degenen die thuis werken, weten in het algemeen bij lange na niet of hun verlichting wel voldoet aan de gestelde eisen en kennen ook niet de weg om dit te realiseren. Dit komt onder andere omdat de verlichtingsmarkt voor utiliteitsgebouwen en die voor woningen totaal verschillend zijn. Voor utiliteitsgebouwen wordt een verlichtingsplan gemaakt, mede op basis van lichtberekeningen. Dit kan alleen voor armaturen waarvan de lichtverdeling in alle richtingen gemeten is en in Eén van de nieuwe publicaties, die tot stand kwamen door samenwerking van de NSVV met de Belgische zustervereniging IBE-BIV en Groen Licht Vlaanderen. Mensen die thuis werken, weten in het algemeen bij lange na niet of hun verlichting wel voldoet aan de gestelde eisen en kennen ook niet de weg om dit te realiseren. H

MADE TO TOUCH. DESIGNED TO CONTROL. LS 990 IN GRAFIETZWART MAT Vertegenwoordiging voor Nederland: Hateha Elektrotechnische Handelsonderneming B.V. HATEHA.NL · JUNG.NL/GRAFIETZWART

#2 april 2022 r t i k e l n a a m 19 name bedoeld om thuiswerkers inzicht te geven in wat belangrijk is voor een goede verlichting, waarbij niet alleen rekening wordt gehouden met de uit te voeren werkzaamheden, maar ook met welbevinden en gezondheidsaspecten. Ook moet het degene die thuis werkt gemakkelijker maken om aan de werkgever door te kunnen geven wat nodig is of eventueel nog moet worden onderzocht of bij wie hij of zij terecht kan voor een professioneel advies. Omdat het belang hiervan hoogwordt geacht, is deze publicatie voor iedereen gratis te downloaden bij de genoemde organisaties. Niet rechtstreeks De richtlijn geeft uitgebreidere informatie die belangrijk is voor de wijze waarop dit kan worden gerealiseerd, ook bij daglichttoetreding. Hierbij dient te worden opgemerkt dat veel leveranciers van professionele verlichting om diverse redenen lang niet altijd armaturen rechtstreeks aan particulieren willen leveren. Ook moet er bij aanschaf van armaturen rekeningmeeworden gehouden dat professionele verlichtingsarmaturen in het algemeen duurder zijn, onder andere omdat ze kwalitatief hoogwaardiger zijn en omdat er kosten moeten worden gemaakt voor het (laten) uitvoeren van lichtmetingen om berekeningen te kunnen maken. Advies installateurs Zelfstandigen die van huis uit werken, moeten op andere wijze aan de voor hun situatie belangrijke informatie komen. Jammer genoeg zijn er niet of nauwelijks boeken te vinden specifiek betreffende verlichting voor de thuiswerkplek om hier meer over te weten te komen. Daarom is de richtlijn ook bedoeld voor onder andere installateurs en licht- en interieurontwerpers om voor de thuissituatie een goed advies te kunnen geven en aan te geven wie de benodigde werkplekverlichting kan leveren. Via internet kunnen tips van fabrikanten en leveranciers soms een aanvulling vormen op de richtlijn en suggesties bieden voor aan te schaffen verlichtingsarmaturen. Y Naast de hoeveelheid licht op de werkplek zijn er nog tal van andere factoren die van belang zijn voor een prettig verlichte omgeving. De richtlijn is ook bedoeld voor onder andere installateurs en licht- en interieurontwerpers. Deze ‘donkere’ foto’s laat zien dat plaatselijke verlichting grote contrasten tot gevolg heeft.

20 #2 april 2022 Techniek en toepassingen voor de leerlingen als uitgangspunt e r l i c h t i n g V Tekst: Ton Brands Foto’s: Maxim Hopman, Rebecca Orlov en Spectrus licht & advies ars van Beek, directeur-eigenaar van Spectrus licht & advies in Deventer kreeg vorig jaar de vraag van Perebolte elektrotechniek om samen te werken in een niet heel groot, maar wel bijzonder project. De vraag was om er verschillende verlichtingstechnieken met verschillende aansturingen toe te passen en daar ook de studenten bij te betrekken. “Dan moet je zorgen dat de studenten het zelf kunnen aansturen en daarvoor is Casambi draadloze aansturing het meest geschikt”, aldus Van Beek. “De mogelijkheden voor de leerlingen zijn eindeloos: zo zijn verschillende lichtkleuren en lichttemperaturen op te roepen.” Bluetooth-gestuurd Van Beek noemt Casambi dé manier om licht draadloos aan te sturen. “Daarmee zijn lichtscènes na te bootsen en tijdsinstellingen te realiseren; het is echt bijzonder én leuk om op deze manier te kunnen laten zienwat er allemaal mogelijk is. De technieken op zich komen we allemaal tegen in de markt, maar eigenlijk nooit allemaal bij elkaar.” In het project Schaersvoorde zijn verschillende verlichtingstechnieken met verschillende aansturingen toegepast. Daarbij werden ook de studenten betrokken. Foto Maxim Hopman -8vn4KvfU640-unsplash Het komt niet zo vaak voor dat je als ET-bedrijf diverse soorten verlichting mag installeren, waarbij het uitgangspunt is om het zo interessant mogelijk te maken, in plaats van zo goedkoop mogelijk. In het project Schaersvoorde in Aalten realiseerden Perebolte elektrotechniek in samenwerking met Spectrus licht & advies een innovatielokaal voor leerlingen van het middelbaar onderwijsmet diverse technieken erin verwerkt,waaronder biodynamische verlichting, RGB-verlichting en Casambi draadloze aansturing. Casambi is bovendien relatief eenvoudig te installeren. Spectrus bood Perebolte aan om het in te regelen, maar die konden het met enkele adviezen van de samenwerkende partner in dit project uitstekend zelf programmeren. Positief gevoel Martijn Kolkman is projectleider bij Perebolte elektrotechniek in Aalten. Hij was samen met zijn collega Ronald van Benthemnauw betrokken bij het project Schaersvoorde, dat letterlijk om de hoek ligt van het familiebedrijf. De leerlingen kunnen in het innovatielokaal onder andere ervaren hoe indirecte verlichting werkt, in combinatie met spots en podiumverlichting. En dat alles dus aangestuurd door Casambi.“Draadloos schakelen, van kleuren tot gewoon licht, aan een rail of een trustconstructie; het is er allemaal. In een relatief kleine ruimte zijn allerlei verschillende soorten verlichting toegepast. De techniek wordt zo leuk en interessant mogelijk voor de leerlingen ‘opgediend’. En de ruimte is op een multifunctionele manier te gebruiken. Hopelijk blijft bij de leerlingen een positief gevoel hangen over techniek. Dat is voor iedereen op lange termijn positief.” Biodynamisch In het innovatielokaal is ook biodynamische verlichting toegepast.Dezemagdan misschien niet de grote lichtopbrengsten hebben zoals Spectrus ze wel realiseert in control rooms en verzorgingshuizen; er kan wel degelijk naar hartenlust mee L

21 #2 april 2022 project in Aalten in het reguliere onderwijs zo mooi is opgezet en dat leerlingen op een laagdrempelige manier kunnen spelen met technieken en innovaties.” ‘Open het innovatieplein’ Veel onderwijsinstanties zijn druk bezig om leerlingen te enthousiasmeren voor techniek. Her en der komen technolabs van de grond, waarin nieuwe technologieën,processen enproducten eenplaats krijgen. Middelbare school Schaersvoorde gaat hierin een stap verder. Op dinsdag 14 december opende rector Wilma vanVelden het nieuwe klaslokaal met de woorden: “Hallo Google, open het innovatieplein.”En de deuren van het nieuwe lokaal ontsloten zich. Op deze manier komen alle leerlingen in de toekomst in aanraking met innovatie. Ze worden op een laagdrempelige en beeldende manier geprikkeld. Leerlingen kunnen bovendien zelf kiezen hoe diep ze op de materie ingaan. De school had het innovatielokaal graag groots geopend samen met het bedrijfsleven,maar corona gooide roet in het eten. In de toekomst zullen de vele opties van het lokaal verder vorm gaan krijgen. “Installatietechnisch gezien was het project misschien niet heel ingewikkeld, maar het was wel een erg leuk project om te mogen uitvoeren”, zegt Kolkman. “De techniek is mooi gepresenteerd aan de leerlingen. Er staan robots, 3D-printers en ook op de verlichting is niet bezuinigd. De school had budget beschikbaar om meerdere soorten verlichting toe te laten passen. Het was leuk om op die manier samen te werken. Vaak moet het vooral goedkoop zijn, hier was het uitgangspunt omde leerlingenmet verschillende soorten verlichting te laten kennismaken.” Y l n a a m worden ‘gespeeld’ door de leerlingen. De Tunable White-producten van Emilux bieden daartoe meer dan voldoende mogelijkheden, vertelt Van Beek enthousiast. Spectrus leverde vooral op- en inbouwarmaturen van het eigen merk Emilux en daarnaast 3-faserails van Nordic Aluminium, CLS-spots en de aansturingsapparatuur van Casambi. Van Beek noemt het ontzettend jammer dat in het verleden veel praktijklokalen zijn gesloten.“Installateurs gaan zelf aan de gang met eigen lokalen en opleidingen. Het is mooi om te zien dat het bij dit Actuele ontwikkelingen Spectrus heeft net als andere bedrijven ook last van de huidige marktontwikkelingen, maar Van Beek geeft aan dat er vooralsnog geen grote problemen zijn. “Dat komt deels omdat we voorraadhoudend zijn met ons eigen merk Emilux, maar je merkt wel dat de levertijden van producten en onderdelen langer zijn en dat alles duurder is dan voorheen. Ook merken we dat de doorlooptijden langer zijn: mensen bestellen eerder en producten blijven langer in de schappen liggen omdat bij een bouwproject bijvoorbeeld de levering van de kozijnen vertraagd is. We hebben het magazijn nog nooit zo vol gehad, niet met voorraad, maar met onder handen verkoop. Bij het vervoer per spoor kunnen mogelijk problemen ontstaan, omdat de trein gedeeltelijk door Rusland gaat; het containervervoer begint juist weer enigszins op gang te komen.” Martijn Kolkman stipt het gebrek aan vakbekwaam personeel aan. “We zijn ontzettend druk en moeten soms zelfs ‘nee’ verkopen. Door goede contacten te onderhouden met scholen en met stagiaires proberen we aan voldoende mensen te komen. We hebben tweemaal geluk gehad dat er zich iemand bij ons aandiende die ander soort werk wilde gaan doen. Als ik uitzendbureaus bel, is het antwoord steevast: ‘We hebben niemand voor je’. Je moet je eigen mensen koesteren en geluk hebben dat je anderen kunt inlenen.Dat is bepaald geen vanzelfsprekendheid meer.” De leerlingen kunnen in het innovatielokaal onder andere ervaren hoe indirecte verlichting werkt, in combinatie met spots en zelfs podiumverlichting. Foto rebecca-orlov 9CO89wTPmOc-unsplash Enkele productendie zijn toegepast inhet project Schaersvoorde in Aalten, een innovatielokaal voor leerlingen van het middelbaar onderwijs. ‘De mogelijkheden voor de leerlingen zijn eindeloos: zo zijn verschillende lichtkleuren en lichttemperaturen op te roepen’

#2 april 2022 22 n O d e r w i j s Slimme technologie is er, maar wie installeert het? Als het om de klimaatdoelstellingen gaat dreigt een doemscenario: technisch zijn de middelen er omde doelstellingen te behalen. De ontwikkeling van allerlei flexibele en doelmatige technieken en producten loopt op schema. Maar zijn er straks voldoende vakmensen omal die slimme technologie en apparatuur te installeren? De ET-branche heeft te maken met een overschot aan werk en een schreeuwend tekort aan technici. Lichtpuntjes zijn er ook: de overheid onderkent het probleem en heeft fors ingezet op het technisch onderwijs. In versneld tempo worden vakmensen opgeleid. Tekst: Ton Brands Foto’s: WorldSkills Netherlands, Remeha, Gerd Altmann e waarschuwingen klinken al jaren. Ingrid Thijssen, netbeheerder CEO Liander, meldde ruim 2 jaar geleden al: “Net als de rest van Nederland, hebben we te maken met een groot tekort aan technici terwijl ons werkpakket zeer snel groeit door de energietransitie en groeiende economie. Dit tekort zorgt ervoor dat de wachttijden voor nieuwe klanten oplopen en dat is heel vervelend.” Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, becijfert het mogelijke tekort aan vakmensen in de installatiebranche de komende 3 tot 5 jaar op 40.000 mensen als er geen stappen worden ondernomen.Techniek Nederlandwaarschuwt dat het personeelstekort dermate groot Remeha investeert in techniek-opleidingen ROC van Amsterdam. D

#2 april 2022 23 r t i k e l n a a m is, dat de energietransitie onhaalbaar dreigt te worden. Daarmee komen ook de klimaatdoelen in de knel. Arjan Wargers, Manager Research & Innovation bij ElaadNL, onderkent het belang van de ET-installateur. “Er gaat van alles veranderen de komende jaren in de woning. Binnen enkele jaren komen er home energy systemen op de markt, die ervoor zorgen dat de elektrische auto, de zonnecollectoren, de warmtepomp en de thuisbatterij optimaal ‘samenwerken’”, aldusWargers, die verwacht dat de installateurs veel werk krijgen aan het installeren van de apparatuur. “Denk aan deWallbox, zonnepanelen, warmtepompen en batterijen, en over 2 à 3 jaar het home energymanagement systeem.” Een bedreiging ziet hij ook: “Er is veel nieuwe kennis nodig. En de installateurs hebben het al zo druk momenteel en dat bij een gebrek aan gekwalificeerde medewerkers. Straks hebben we al die flexibele apparatuur en zijn er onvoldoende gekwalificeerdemensen omhet te installeren.” Klimaatbanen Omde klimaatdoelen voor de gebouwde omgeving te halen, zijn vooral veel technische vakmensen nodig. UWV heeft, in samenwerking met SBB en de SER/Taakgroep arbeidsmarkt en scholing Klimaatakkoord, een publicatie uitgebracht met als titel ‘Klimaatbanen in de gebouwde omgeving’. Deze publicatie brengt in kaart welke technische vakmensen er precies nodig zijn. Dat is een flinke rij: onder andere isolatiemonteurs, zonnepanelenmonteurs, monteurs warmtenetten en energieprestatieadviseurs. Op dit moment is er een groot tekort aan de benodigde vakmensen. Er is namelijk ook los van de klimaatdoelen veel vraag naar dit soort technici. Het aantal vacatures voor de relevante technische beroepen is de afgelopen tijd gestegen tot bijna 46.000 in het 3e kwartaal van 2021. Eén van de sectoren waarover in het klimaatakkoord van 2019 afspraken zijn gemaakt is de gebouwde omgeving. Om minder CO2 uit te stotenmoeten de ruim zevenmiljoen bestaande huizen en 1miljoen gebouwen beter geïsoleerdworden, van het aardgas afgehaald worden en op duurzame warmte- en energiebronnen aangesloten worden. Als eerste stap worden tot 2030 de eerste 1,5miljoen bestaande woningen verduurzaamd. Daarnaast moeten er door het woningtekort rond de 100.000 nieuwe woningen per jaar worden gebouwd. Hiervoor zijn de komende jaren veel mensen nodig om de bestaande huizen te verduurzamen en tegelijkertijd de nieuwbouw energieneutraal te realiseren. Specifiek en algemeen Soms gaat het daarbij om specifieke beroepen als isolatiemonteur, zonnepanelenmonteur, monteur warmtenetten of energieprestatieadviseur. Vaak ook is het uitvoeren van de klimaatwerkzaamheden een deel van een breder takenpakket. Zo worden isolatiewerkzaamheden ook wel door timmerlieden uitgevoerd, Erik van der Zwan (links, algemeen directeur WorldSkills Netherlands), organisator van vakwedstrijden voor het beroepsonderwijs, en Toine Verschuur (commercieel directeur Draka), ondertekenen een sponsorcontract. Het is nog een voorbeeld van participatie van het bedrijfsleven in het onderwijs. ‘Opleiding van de installateurs van de toekomst is hard nodig om de energietransitie daadwerkelijk te kunnen realiseren’

24 #2 april 2022 p o t l i g h t a m zorgen de elektriciens vaak voor het aansluiten van zonnepanelen op de meterkast en plaatsen installateurs ookwarmtepompen. En ten slotte zijn er beroepen waarin werknemers niet zozeer zelf met klimaatwerkzaamheden bezig zijn,maar die wel nodig zijn ter ondersteuning, ontwerp en afronding van de verduurzaming (bijvoorbeeld grondwerkers, vloerenleggers, ontwerpers, werkvoorbereiders en calculatoren). Weinig kandidaten In totaal zijn er 45 verschillende technische beroepen nodig voor de uitvoerig van de klimaatdoelen in de gebouwde omgeving. Er is een groot tekort aan dit soort vaklieden. Ook los van het klimaat is er namelijk veel behoefte aan dit soort vakmensen in de bouw en installatie. Voor deze beroepen stonden er in het derde kwartaal van 2021 bijna 46.000 vacatures uit. Welk deel daarvan betrokken is bij klimaatwerkzaamheden is moeilijk te zeggen, omdat er ook buiten de klimaatwerkzaamheden om vraag naar deze beroepen is. De arbeidsmarkt voor alle benodigde beroepen samen is zeer krap. Dit betekent dat het voor werkgevers nu heel lastig is om vacatures te vervullen omdat er meer vacatures zijn dan werkzoekenden. De meeste vacatures staan open voor werkvoorbereiders en calculatoren bouw en installatietechniek (4.700), loodgieters en installateurs (4.600), timmerlieden (4.400) en elektriciens enmonteurs elektrische bedrijfsinstallaties (4.400). Kansen De grote vraag naar nieuwe vakmensen zorgt ervoor dat er veel kansen liggen om aan het werk te gaan in een klimaatbaan. Ook zijn er veel mogelijkheden voor omscholing en om te leren in de praktijk. Zo is het niet alleen mogelijk omeenmbo-diploma te behalen,maar is het ook mogelijk om aan de slag te gaan door middel van een mbo-certificaat of praktijkverklaring. Een werkende of werkzoekende volgt dan een deel van de mbo-opleiding op de werkvloer. Leren en werken wordt zo gecombineerd. Omscholing Door het hele land heen zijn er ook opleidingstrajecten gestart waarin UWV, opleidingsinstituten enwerkgevers samenwerken om‘zij-instromers’om te scholen tot een beroep dat nu hard nodig is. Een voorbeeld hiervan is het leerwerktraject tot monteur zonnepanelen in Groningen. De afgelopen 2 jaar zijn daar vijf klassen gestart in de opleiding. In totaal zijn er veertig kandidaten met een baan uit de opleiding gekomen. Ook in het leerwerktraject tot Energieprestatieadviseur zijn 36 kandidaten omgeschoold tot energieprestatieadviseur. Naast de bovenstaande opleidingstrajecten zijn er nog veel meer initiatieven die het mogelijk maken voor mensen om zich om te scholen naar een klimaatberoep. Zowel werkgevers als werkzoekenden kunnen voor advies en ondersteuning terecht bij UWV. Werkgevers kunnen contact opnemen met de WerkgeversServicepunten waar zij hulp kunnen krijgen bij het vinden van personeel. Werkzoekenden en werkenden die zich willen omscholen kunnen naar een van de 35 Regionale mobiliteitsteams voor hulp en ondersteuning in het vinden van een klimaatbaan. Veel onderwijsinstanties zijn druk bezig zijn om leerlingen te enthousiasmeren voor techniek. Her en der komen technolabs van de grond, waarin nieuwe technologieën, processen en producten een plaats krijgen, zoals ook in deze editie van Elektropraktijk valt te lezen. Ook het bedrijfsleven laat zich niet onbetuigd. Soms worden eigen scholingsfaciliteiten ingericht, maar ook ondersteunen ze onderwijsinstellingen. Een voorbeeld daarvan is het elektro- en installatieonderwijs van het ROC van Amsterdam en ROC van Flevoland dat vanuit Stichting Aandelen Remeha een bedrag van 300.000 euro ontvangt. Stichting Aandelen Remeha is de aandeelhouder van BDR Thermea Group waarvan Remeha, producent van onder andere cv-ketels en warmtepompen, onderdeel uitmaakt. Met het geld wordt de komende 4 jaar flink geïnvesteerd in up-to-date onderwijsmateriaal voor mbo-studenten, een online educatieplatformvoor scholieren, bijscholing voor mbo-docenten en speciale lesmethoden voor statushouders die instromen in de elektro- en installatiebranche. Deze investeringen zijn nu en in toekomst hard nodig om goed en voldoende personeel op te leiden en de ambities rond de klimaatdoelstellingen te realiseren. “Wij vinden onderwijs heel belangrijk, met name onderwijs op het gebied van techniek.We zijn daarom ontzettend blij dat we kunnen bijdragen aan de praktische opleiding van de installateurs van de toekomst. Zij zijn hard nodig om de energietransitie daadwerkelijk te kunnen realiseren”, aldus Mariëtte Doornekamp van Stichting Aandelen Remeha. Martin de Haan, programmadirecteur Vakschool Technische Installaties Amsterdam:“Het is geweldig dat we de aantrekkelijkheid van het onderwijs en de aansluiting daarvan op de arbeidsmarkt echt kunnen gaan verbeteren dankzij de ondersteuning van Stichting Aandelen Remeha.” Investeren in kennis Voor zowel mbo als vmbo-scholen is het ‘Het personeelstekort is dermate groot dat de klimaatdoelen in de knel komen’

#2 april 2022 r t i k e l n a a m 25 lastig om bij te blijven met de nieuwste ontwikkelingen uit het werkveld. Dit komt vooral door de snelheid waarmee nieuwe technologieën en toepassingen zich aandienen en de beperkte mogelijkheid om hierin te investeren met publiekemiddelen. Zo beschikt het ROCvA/F momenteel niet over een warmtepomp, waarmee studenten kunnen leren hoe deze aan te sluiten en te repareren. Met de toegewezen gelden gaat hier verandering in komen en dat brengt voor beide partijen een grote meerwaarde met zich mee. Studenten en docenten van het ROC worden door te lerenmet up-to-datemateriaal goed voorbereid op de snel veranderende arbeidsmarkt. Voorlichting Binnen de samenwerking wordt ook geïnvesteerd omhet bewustzijn van installatietechniek te vergroten, zeker met de oog op de klimaatambities en de energietransitie die volop gaande is.Het boek Wonderwel huis van de toekomst wordt gedigitaliseerd en omgebouwd tot een game dat gratis ter beschikking wordt gesteld aan kinderen, ouders en scholen in Nederland. Vervolgens wordt de digitale omgeving van het boek gekoppeld aan het platform Hoewerktmijnstad.nl. Hoewerktmijnstad is de visualisatie van de stad als klaslokaal vanuit het idee dat je het mooie van techniek niet vanuit een boek of achter de computer kunt lezen. Je moet het zien, voelen en ervaren. Leraren en docenten kunnen hier direct informatie vinden over bedrijven die werkzaam zijn in de elektro- en installatiebranche en een bezoek of gastles boeken. Urban Technician Verduurzaming van de gebouwde omgeving, de complexe regio Amsterdam en hoge klimaatambities vragen om andere onderwijsconcepten en snellere aanpassing aan bestaande curricula. Met de verkregen gelden wordt op dit moment onderzocht of de nieuwe opleiding ‘Urban Technician’ ontwikkeld kan worden. In deze opleiding verloopt de carrière van een student of werknemer niet meer langs de as van de beroepskolom (bijvoorbeeld monteur of werkvoorbereider), maar langs de as van de realisatie van de klimaatambities. Ook wordt het bestaande onderwijs onder de loep genomen. Statushouders Een deel van het geld is bestemd voor een specifieke en kwetsbare groep, namelijk de statushouders van de Entreeopleiding. Deze groep studenten zijn zeer gemotiveerd en loyaal, maar ondervinden studievertraging door een taalbarrière of het niet kunnen aanschaffen van een laptop. Een goede kennis van de Nederlandse taal is een belangrijke voorwaarde om succesvol te zijn op de arbeidsmarkt en in vervolgopleidingen. Om statushouders succesvol te laten doorstromen naar een opleiding Elektro- of Installatietechniek niveau 2, is het nodig om aandacht te blijven geven aan het ontwikkelen van het taalniveau. Met de gelden worden video’s ontwikkeld die ingesproken worden door tolken om de lesstof begrijpelijk te maken. Daarnaast worden laptops aangekocht voor de studenten die niet over de financiële middelen beschikken om deze zelf aan te schaffen. . Y In totaal zijn er 45 verschillende technische beroepen nodig voor de uitvoerig van de klimaatdoelen in de gebouwde omgeving. Het is een forse uitdaging om versneld mensen op te leiden.

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=