NEGENTIENDE JAARGANG JUNI 2024 # 3 Solar Het gevaar van stekerbare zonnepanelen Domotica De Zorgmarkt Licht Trotse bouwers met rood-geel hart Kabels Meer boerenverstand, minder stalbranden ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 van AtotZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...? Kijk voor onze vacatures www.geyer.nl of scan de QR-code.
LUXORliving Smart Start Eenvoudig draadloos achteraf installeren www.luxorliving.nl
#3 juni 2024 4 o l u m n C i n Installateur 2.0 Enige tijd geleden mochten we deelnemen aan een bijeenkomst voor innovatiemanagers. We kregen een interessant inkijkje in de toekomst van de techniek in het algemeen en van de installatiesector in het bijzonder. Wat betekenen alle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen voor de ET-installateur? Heel wat, zo voorspelden de aanwezige vakspecialisten. Waar de installateur van vandaag vaak voornamelijk bezig is met traditionele elektrische systemen, is de installateur van de toekomst een veelzijdige specialist die naadloze oplossingen realiseert met behulp van geavanceerde technologieën. Smart grids, duurzame energieoplossingen en IoT (Internet of Things) zijn termen die al snel ingeburgerd zullen raken. De ‘installateurs 2.0’ zijn hoog opgeleid en moeten voortdurend bijscholen om bij te blijven met de razendsnelle technologische ontwikkelingen. Ze zijn bedreven in het installeren van zonnepanelen en windturbines, maar ook in het beheer en onderhoud van energieopslagsystemen zoals thuisbatterijen en waterstofcellen. Niet alleen fysieke installaties komen in de toekomst voorbij in de dagelijkse praktijk, maar ook software en data-analyse, essentieel voor het optimaliseren van energiegebruik en het beheren van slimme netwerken. De installateur zal augmented reality (AR) en virtual reality (VR) gebruiken voor onder andere training, troubleshooting en remote assistance. Hierdoor kunnen problemen op afstand worden opgelost. Verder speelt duurzaamheid een centrale rol in hun werk. In toenemende mate zullen installateurs nauw gaan samenwerken met architecten en bouwkundigen om energiezuinige en milieuvriendelijke oplossingen te implementeren. Zelfvoorzienende en slimme gebouwen zullen het beeld bepalen. Hierbij gaan energiebeheer en duurzaamheid hand in hand. Kortom: de elektrotechnische installateur van de toekomst is niet meer uitsluitend een technicus, maar ook een adviseur, een data-analist en een innovator. Het brede scala aan vaardigheden en kennis van zowel hardware als software zorgt ervoor dat de ET-installateur een onmisbare schakel zal vormen in de overgang naar een duurzame en technologisch geavanceerde toekomst. Of al deze voorspellingen tot achter de komma zullen uitkomen valt te bezien, maar het geschetste perspectief biedt volop mogelijkheden voor de ET-sector. Ton Brands Hoofdredacteur Solar Het gevaar van stekerbare zonnepanelen Stekerbare zonnepanelen zijn populair. Geen wonder. Een zonnepaneel plaatsen zonder de installateur in te hoeven schakelen is aantrekkelijk en maakt het installeren eenvoudig. Maar het idee dat de steker in een willekeurige contactdoos kan worden gestoken is een misverstand. Het is verplicht om ook een stekerbaar zonnepaneel op een aparte eindgroep aan te sluiten. En dat is iets wat lang niet alle webshops melden. En veel leveranciers van de panelen laten deze informatie, soms bewust en soms onbewust, achterwege. Domotica De zorgmarkt Rond 2040 bestaat meer dan een kwart van onze bevolking uit 65-plussers. En naarmate zij ouder worden, hebben zij vaker complexe, gecombineerde vormen van zorg nodig. Een deel van hen ontvangt die zorg ‘intramuraal’ (binnen een zorginstelling), maar de meesten zullen gewoon thuis verpleegd worden. De vraag is alleen: door wie dan? Misschien is een betere vraag: hoe dan? Want door het gebrek aan ‘handjes aan het bed’ moet de remedie van de technologie komen. 16 14
#3 juni 2024 5 n h o u d I o u d h Licht Trotse bouwers met rood-geel hart Er was een tijd dat er bij betaald voetbalorganisatie Go Ahead Eagles in Deventer serieus werd gedacht om een nieuw stadion te bouwen aan de A1. Maar die plannen werden om diverse redenen aan de kant gezet en dus bleef het stadion aan de Vetkampstraat het thuishonk van ‘Kowet’. Maar het betekende ook gedurende meerdere jaren een flink aantal opeenvolgende verbouwingen in een complexe omgeving. Een van die grotere verbouwingen werd onlangs afgerond. Kabels Meer boerenverstand, minder stalbranden Stalbranden zijn een hardnekkig probleem, dat leidt tot veel dierenleed en grote maatschappelijke ophef. Voor de betrokken agrariër heeft een stalbrand grote impact. Alleen al in 2022 waren er 42 stalbranden met 130.000 dode dieren tot gevolg en die aantallen namen ook in 2023 nauwelijks af. Simpele aanpassingen, bijvoorbeeld in het gebruik van kabels, kunnen het aantal branden aanzienlijk terugdringen. En verder in dit nummer ISSO deelt kennis over laadinfrastructuur 07 Installatiebranche recyclet steeds meer verpakkingen 09 Bedrijfsgrootte heeft invloed op rendement 11 Duurzaam energiesysteem maakt Nederland minder kwetsbaar 12 Nieuwe productielocatie Eaton voor UPS-systemen 13 Column ROVC 23 Column Fedet 27 Meer boerenverstand, minder stalbranden 28 De online trend in koopgedrag van installateurs 30 Column Berry van Egten 35 Productnieuws 37 Colofon 42 Adverteerdersindex 42 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. NEGENTIENDE JAARGANG JUNI 2024 # 3 Solar Het gevaar van stekerbare zonnepanelen Domotica De Zorgmarkt Licht Trotse bouwers met rood-geel hart Kabels Meer boerenverstand, minder stalbranden ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00 Bij de voorpagina 24 28
De JUNG HOME Gateway maakt spraakbesturing met Amazon Alexa of Google Assistent mogelijk. Daarnaast kan er een koppeling gemaakt worden met de externe systemen Samsung SmartThings, mediola® en wibutler. De mogelijkheden worden eindeloos! JUNG HOME Gateway JUNG.GROUP/JH-GATEWAY
7 #3 juni 2024 a M r k t n i e u w s ISSO deelt kennis over laadinfrastructuur Foto: ISSO Partners gezocht voor recycling zonnepanelen Foto: Sungrow EMEA Het opladen van elektrische auto’s neemt nu al, maar zeker de komende jaren, een enorme vlucht. Deze ontwikkeling vereist dan ook veel nieuwe installaties die het laden kunnen faciliteren. Om die reden heeft ISSO het al eerder verschenen Kleintje Elektrische Laadinfrastructuur vernieuwd. De kennis in dit ISSO-kleintje is relevant voor opdrachtgevers, installateurs en installatie-adviseurs. Steeds meer automobilisten stappen over op een elektrische auto. Dit zijn nog vaak zakelijke rijders, maar ook particulieren willen de overstap maken. Daardoor krijgen steeds meer installateurs de vraag of ze een laadpaal kunnen installeren. Naast het puur plaatsen of ophangen van zo’n laadpunt, brengt dit vaak ook aanpalende werkzaamheden met zich mee. Denk aan het verzwaren of geschikt maken van de verdeelinstallatie in de woning of het gebouw. Om professionals daarbij de juiste kennis te geven, is de kennis in het Kleintje Laadinfrastructuur ontwikkeld. Voorloper Het al bestaande Kleintje Elektrische Laadinfrastructuur is een voorloper van het Kleintje Laadinfrastructuur dat nu verschijnt. Waar het oude Kleintje vooral als introductie op deze techniek gold, is de nieuwe uitgave veel praktischer. Zo behandelt ISSO daarin de ontwikkelingen en veranderingen in zowel techniek als wet- en regelgeving. Deze gaan de laatste jaren zo snel, waardoor het nodig was om de opzet en inhoud van de oude publicatie volledig te herzien. Het kleintje Laadinfrastructuur is beschikbaar in ISSO Open. Om een toekomstbestendige, verbeterde recycling van zonnepanelen te realiseren zoekt Stichting OPEN partners. Dit in nauwe afstemming en samenwerking met Holland Solar en Stichting ZRN. Partijen moeten voldoende kwalitatieve en kwantitatieve recyclecapaciteit kunnen bieden. Begin juni publiceerde Stichting OPEN een uitvraag waarop partijen hun interesse kenbaar kunnen maken. De uitvraag richt zich op de verwerking van end-of-life zonnepanelen. Inschrijven kan op twee percelen: Verwerking van zonnepanelen met technieken met een grote technische zekerheid; Hoogwaardige verwerking van zonnepanelen met innovatieve technieken die verder uitgewerkt moeten worden, bijvoorbeeld via een pilotinstallatie. Publicatie uitvraag Op 3 juni 2024 is het interessedocument (RFI, request for interest) gepubliceerd op het platform ‘Mercell’ Voor het organiseren van het hergebruik van kwalitatief goede panelen (reuse) zet Stichting OPEN een apart proces parallel aan deze uitvraag op. Hergebruik maakt geen deel uit van deze uitvraag. In Nederland zijn momenteel naar schatting ruim 50 miljoen panelen geplaatst en dit worden er jaarlijks meer. Deze panelen worden, na een eventueel hergebruik bij een tweede eigenaar, uiteindelijk afgedankt. Deze afgedankte panelen bevatten hoogwaardige grondstoffen. Op dit moment worden afgedankte panelen (ongeveer 1.400 ton in 2023) ingezameld, verwerkt en voornamelijk hergebruikt als bouwmateriaal. Het is de bedoeling om dit te wijzigen in een toekomstbestendige, verbeterde verwerking van zonnepanelen en meer te doen met de grondstoffen dan nu het geval is.
8 #3 juni 2024 Onderdeel van elektrotechniek NIEUW IN DE COMPACT SERIE Lumiko - Advertentie piran palermo semi inbouw 185x132mm.indd 1 27-3-2024 17:24:07 Zo’n makkelijke doos heb je nog nooit gehad Middenmarkering voor snelle montage Zelf borgen van de moer bij het gebruik van kabelwartel IP 66 (Abox) en IP66/67/69 (Abox Pro) De nieuwe Abox en Abox Pro KOM IN CONTACT MET DEZE DOOS IK07 (Abox), IK09 (Abox Pro) VDE gekeurd, DLG (voor ammoniakrijke omgevingen), DNV (marine en offshore)
9 #3 juni 2024 a M r k t n i e u w s Calpe Industrial erkend als authorized partner van Helukabel Foto: Calpe Industrial Installatiebranche recyclet steeds meer verpakkingen Foto: Emily Bernal In de dynamische wereld van industriële kabels en verbindingen is Calpe Industrial een prominente naam. Het bedrijf heeft recent een bijzondere erkenning gekregen: ze zijn officieel benoemd tot Authorized Partner van Helukabel. De prestigieuze status werd gevierd met de overhandiging van een certificaat aan Alex Krijger (Managing Director Calpe Industrial) door Jurre Gerritsen (Salesmanager Helukabel). Intensieve samenwerking De samenwerking tussen Calpe Industrial en Helukabel is niet nieuw, maar wordt steeds verder geïntensiveerd. Ter voorbereiding op de invoering van de IEC 61439 norm in 2014, hebben beide bedrijven de handen ineengeslagen om gezamenlijk de productie van het H05(7) V2-K montagesnoer te starten. Dit montagesnoer, vervaardigd uit standaard PVC, is slechts een van de vele producten die Calpe aanbiedt vanuit hun centraal gelegen magazijn in Barneveld. Bovendien levert Calpe Industrial het Fivenorm (ul/csa) montagesnoer, dat eveneens deel uitmaakt van hun brede assortiment. Helukabel maakt het aanbod compleet door diverse andere kabels uit hun uitgebreide assortiment snel te leveren, vaak binnen enkele dagen. Calpe Industrial en Helukabel bedanken elkaar voor het vertrouwen en kijken uit naar een toekomst waarin hun samenwerking nog verder zal groeien. De installatiebranche recyclet een steeds groter deel van de verpakkingen. Van de plastic verpakkingen wordt 82 procent ingezameld voor recycling en bij de kartonnen verpakkingen is dat percentage 93 procent. Twee jaar geleden gingen Techniek Nederland en de Federatie Elektrotechniek (FEDET) met een aantal deelnemers vanuit de keten van start met het Brancheplan Verpakkingen. De uitvoering van dat plan levert dus tastbare resultaten op. Zo plakt de branche inmiddels 30 procent minder stickers op verpakkingen. Bovendien heeft 89 procent van het gebruikte karton het duurzame FSC/PEFC-label. De initiatiefnemers maakten de resultaten op 13 mei bekend in De Kas in Woerden, waar de jaarlijkse bijeenkomst plaatsvond van deelnemers aan het Brancheplan. Contracten Het streven naar minder verpakkingen is steeds vaker onderdeel van de contracten tussen leveranciers en afnemers. Op dit moment heeft 38 procent van de deelnemende bedrijven speciale duurzaamheidscriteria voor verpakkingen opgenomen in de raamcontracten met grote leveranciers. 47 Procent van de leverende partijen geeft aan deze duurzaamheidscriteria te hebben ontvangen. De duurzaamheidscriteria zijn ontwikkeld vanuit het Brancheplan. 20 Procent van de deelnemende bedrijven heeft al een plan om verpakkingen te verminderen, te verduurzamen en hoogwaardig te hergebruiken, 56 procent van de deelnemers is bezig om zo’n plan op te stellen. Hele keten Algemeen directeur Erik van Engelen van Techniek Nederland is enthousiast over de geboekte resultaten: ‘De hele keten komt in beweging en dat is nodig om onze doelstellingen te realiseren. We begonnen twee jaar geleden met tien deelnemers, nu doen al 74 installatiebedrijven, groothandels en fabrikanten mee aan het Brancheplan.’
10 #3 juni 2024 Aansluitklemmen serie HLAK HORA eTec • Geschikt van 25 mm² – 70 mm² • Compacte en robuuste constructie • Aanrakingsveilig conform DIN EN 50274 • Geschikt voor spanning tot 1000 V AC/DC • Modulair systeem, eenvoudig te koppelen • Snellere installatie; vereenvoudigde schroefmontage • Zowel horizontale- als verticale installatie mogelijk • Smalle bouwvorm Calpe.nl | 0342 - 45 15 44 | Barneveld OPVOORRAAD LEVERING BINNEN 24 UUR Ik voelde direct een klik met Bals Wim | Installateur Als je contact maakt, doe het dan goed www.bals.nl Kies voor duurzame verbindingen met INNOLINQ, recyclebaar en loodvrij Kies voor VARIABOX met recyclebare en loodvrije QUICK-CONNECT CEE-contactdozen. 240005 BALS innolinq-variabox Advertentie 90x130.indd 1 15-01-2024 09:45 VIERPOOL B.V. • Industrieweg 2 • 3606 AS Maarssen • +31 (0)346 594 511 • info@vierpool.nl • vierpool.nl Montage én demontage zonder gereedschap Met hulpgereedschap OT-PI nog sneller loskoppelen Snap-in venster voor 11mm markeerstrip Dubbele klemmen tot 2 x 2,5mm² / AWG14 Eén doorverbind brugstrip voor nulleiders (A2) Doorverbind brugstrips voor de contacten Aanwezige voorziening voor meetprobes Directe ruimtebesparing tot wel 25%! 25% Bespaar tijd en ruimte, elk paneel opnieuw! Interesse of wilt u meer informatie?
11 #3 juni 2024 a M r k t n i e u w s Uitdagingen in de ET-sector Foto: Image4you, Harry Strauss Bedrijfsgrootte heeft invloed op rendement Foto: Luke Chesser Techniek Nederland organiseerde onlangs een webinar over de uitdagingen en kansen van nieuwe regelgeving, erkenningen en certificeringen in de elektrotechniek. Uitgangspunt van het webinar was: hoe kan je hier als ondernemer het beste mee omgaan en hoe kan Techniek Nederland jou hierbij helpen? De organisatie van het webinar lag in handen van de Vakcommissie Elektrotechnisch Installatiebedijf (VEI). Het thema luidde: ‘Meer erkenningen & certificeringen op het gebied van elektrotechniek, meer lasten of meer lusten?’ Zeventig geïnteresseerden namen deel aan het digitale evenement. De huidige kwaliteitssystemen werden door het merendeel van de deelnemers als complex ervaren. De opgestelde doelen voor verbeteringen konden op positieve bijval rekenen. Techniek Nederland geeft aan de komende tijd aan de slag te gaan om deze voorstellen om te zetten naar concrete oplossingen. Het webinar is terug te kijken via de volgende link: www.youtube.com/ watch?v=ZQjZMe-Q4Lc. En via https:// bit.ly/3xvCvIJ is de bijbehorende presentatie te downloaden. Jaarlijks onderzoekt Management Centrum in opdracht van Techniek Nederland de bedrijfsprestaties van installatiebedrijven. Het bedrijfsvergelijkend onderzoek vergelijkt de exploitatie-, productiviteits- en balanscijfers van installatiebedrijven, waardoor deze bedrijven inzicht krijgen in hun prestaties ten opzichte van vergelijkbare bedrijven. Hieruit blijkt dat het rendement varieert tussen kleine, middelgrote en grote installatiebedrijven. Management Centrum concludeert na analyse van de marktcijfers dat met name kleine en middelgrote installateurs een hoog rendement behalen. Zij presteren consistent beter met een gemiddeld resultaat voor belasting van 8 tot 9 procent van de omzet. Grote bedrijven blijven achter met 3 procent van de omzet in 2022. Ook zien ze opvallende verschuivingen in de installatiebranche over de afgelopen 5 jaar met een sterke groei van het aantal zzp’ers (van 16.000 naar 30.000) en een afname van 30 procent van het aantal kleinere installatiebedrijven. Ideale bedrijfsgrootte Om tot een hoge winstgevendheid te komen zijn er volgens Management Centrum drie factoren van belang bij het bepalen van de ideale bedrijfsgrootte in de installatiebranche: Marktbehoeften: analyseer vraag en diversiteit van je klantenbestand om te bepalen welke grootte het beste past bij de marktvraag. Operationele capaciteit: welke capaciteit heb je nodig voor efficiënte en kwalitatieve service? Financiële gezondheid: evalueer financiële stabiliteit en winstgevendheid. Kijk naar de historische financiële prestaties van je bedrijf en vergelijk deze met bedrijven van verschillende groottes in dezelfde branche. Wil jij ook meer inzicht om je winstgevendheid te vergroten? Doe dan mee met het verdiepend bedrijfsvergelijkend onderzoek. Aanmelden kan door een email te sturen naar info@managementcentrum.nl. Je ontvangt dan een vragenformulier in Excel.
12 #3 juni 2024 a M r k t n i e u w s Strategische verhuizing Conduct Technical Solutions Duurzaam energiesysteem maakt Nederland minder kwetsbaar Op 29 april 2024 verhuisde Conduct Technical Solutions naar een nieuwe locatie in Barendrecht. Deze strategische verhuizing naar een ruimer en moderner pand markeert een stap in hun groeistrategie en onderstreept de groei en klantenservice van het bedrijf. "De verhuizing naar ons nieuwe pand is een opwindende stap voor ons bedrijf", meent CEO Pieter Kremer. "De nieuwe locatie stelt ons in staat om onze operationele activiteiten uit te breiden en onze klanten nog beter van dienst te zijn." Gelegen aan de Fennaweg 24 is het nieuwe pand gemakkelijk te bereiken via de afrit A15. Dit geldt zowel voor bezoekers als uiteraard het eigen team. De overige contactgegevens blijven ongewijzigd. www.conduct.nl In opdracht van Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), VNO-NCW, Gasunie en Koninklijke Vereniging Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) deed het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) onderzoek naar de kwetsbaarheid van Nederland en de EU met betrekking tot fossiele brandstoffen. Het rapport werd in mei gepubliceerd in aanloop naar een Kamerdebat over de industrie op 15 mei. Dit rapport laat treffend zien hoe de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen in Europa geleidelijk is gegroeid en nu een maximum heeft bereikt. Tegelijkertijd zijn ook geopolitieke spanningen gegroeid en wordt energie vaker als wapen ingezet wereldwijd. De beweeglijkheid van de fossiele markten is toegenomen en het is een reëel scenario dat tijdens de energietransitie fossiele markten volatiel zullen blijven, met eerder hoge dan lage prijzen. Volgens het HCSS-rapport is met name Nederland hierdoor zeer kwetsbaar geworden. De activiteit van de Nederlandse energie-intensieve industrie vermindert snel en de uitdaging wordt groter om, in Europees verband, die industrieën te continueren die van essentieel belang zijn voor onze samenleving, economie en veiligheid. Een oplossing ligt in het realiseren van nieuw (duurzaam) energiesysteem dat uiteindelijk robuuster zal zijn. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verdwijnt. Het is daarbij volgens de onderzoekers effectiever om de energietransitie te versnellen met maatregelen die de vraag naar fossiele brandstoffen aanpakken, zoals het beperken van het aantal emissierechten (conform het ETSsysteem van Europa), dan door restricties op te leggen aan de aanbodkant. De beperkte olie- en gasproductie die nog plaatsvindt in Europa, vermindert bijvoorbeeld de fossiele kwetsbaarheid en heeft daarnaast een veelal lagere uitstoot van broeikasgassen over de gehele keten ten opzichte van bij voorbeeld geïmporteerd LNG. Bij het bouwen van het nieuwe energiesysteem staan we volgens de onderzoekers voor de uitdaging om de transitieperiode door te komen. Hierin zijn wij kwetsbaar qua betaalbaarheid én leveringszekerheid van energie en hebben we tevens te maken met een industrie die dreigt weg te trekken in een guur geopolitiek klimaat. www.nvde.nl
13 #3 juni 2024 a M r k t n i e u w s Nieuwe productielocatie Eaton voor UPS-systemen Foto: Eaton Analyse technieksector: ‘Noodzaak voor bijscholing’ Foto: ISSO Eaton heeft de deuren geopend van een nieuw productiecomplex in Helsinki. De nieuwe faciliteit vergroot de productie- en leveringscapaciteit van UPS-systemen voor het powermanagementbedrijf. Eaton is een van de grootste fabrikanten van driefasige UPS-systemen ter wereld. De investering in het nieuwe complex in Helsinki wordt gedreven door de sterke groei van het bedrijf. Er is veel vraag naar UPS-systemen, vooral in de datacenter sector. De intensieve verwerking van AI-toepassingen en het beheer van digitale gegevens in deze sector maken een continue stroomvoorziening essentieel en de behoefte aan uitbreiding waarschijnlijk. UPS-systemen worden ook op grote schaal gebruikt in commerciële en industriële gebouwen en in de gezondheidszorg, om te beschermen tegen onderbrekingen in de stroomvoorziening of spanningsfluctuaties. Toepassingen In Helsinki worden al sinds 1962 UPSsystemen en technologie voor stroomconversie geproduceerd. Het nieuwe complex zal voornamelijk UPS-systemen leveren voor datacenters, maar ook voor toepassingen in de gezondheidszorg, de commerciële sector en de scheepvaart, en klanten laten kennismaken met de voordelen van het bijbehorende productportfolio voor laagspanning. De duurzaamheidsprestaties van de locatie zijn opvallend: de energie-efficiëntie van het gebouw en de bedrijfsvoering zijn bedoeld om voorop te lopen en te voldoen aan de ISO 50001 norm. Er is op korte termijn een uitbreiding nodig in het bijscholingsaanbod voor prefab bouwen, smart grids en intelligente laadsystemen. Deze technologieën stegen de laatste jaren sterk in populariteit en zouden daarom bovenaan de prioriteitenlijst van de technieksector moeten staan. Deze conclusie staat in het rapport ‘Innovatie Analyse Technieksector 2023’. Het rapport, dat door ISSO werd samengesteld in opdracht van Wij Techniek, Techniek Nederland en TVVL, geeft inzicht in huidige en opkomende technologieën, de relatie tussen technologieën en soft skills, het huidige bijscholingsaanbod en de match tussen beiden. ISSO noemt het rapport ‘in zekere zin een agenda en prioritering voor de ontwikkeling van bijscholing in de komende jaren’. Een leven lang leren Een leven lang ontwikkelen en leren is, zo stelt ISSO vast, cruciaal om de kennis van medewerkers in de technieksector actueel te houden, nu en in de toekomst. Alleen als dat gebeurt, kan de sector opgaves die op haar afkomen naar behoren invullen. Het actueel houden van kennis en vaardigheden vereist dat bijscholing van goede kwaliteit is en aansluit bij de huidige en opkomende technologieën die we in de gebouwde omgeving toepassen. Het is de vierde keer dat ISSO dit onderzoek voor de installatiesector uitvoert. Kenmerkend verschil met de vorige versie van 2020 is het gebruik van inzichten en thema’s uit Connect2030, de derde toekomstverkenning voor Nederland en de installatiebranche.
#3 juni 2024 14 o S l a r e v e n t Het gevaar van stekerbare zonnepanelen Stekerbare zonnepanelen zijn populair. Geen wonder. Een zonnepaneel plaatsen zonder de installateur in te hoeven schakelen is aantrekkelijk en maakt het installeren eenvoudig. Maar het idee dat de steker in een willekeurige contactdoos kan worden gestoken is een misverstand. Het is verplicht om ook een stekerbaar zonnepaneel op een aparte eindgroep aan te sluiten. En dat is iets wat lang niet alle webshops melden. En veel leveranciers van de panelen laten deze informatie, soms bewust en soms onbewust, achterwege. Tekst: Gerrit Tenkink Foto: Maria Godfrida, Clker oost de Koning is adviseur Energietechniek bij Schneider Elecric. Hij ziet het, als lid van diverse aan dit onderwerp gelieerde normcommissies, als zijn taak om het onderwerp aan de kaak te stellen. “Dat een zonnepaneel moet worden aangesloten op een aparte eindgroep is bij de meeste installateurs wel bekend, maar toch gebeurt het niet altijd. Het gevaar is overbelasting of het onder spanning staan van de apparatuur die op dezelfde eindgroep is aangesloten. Als de consument een stekerbaar zonnepaneel koopt, dan ligt het voor de hand dat hij hem op een willekeurige contactdoos aansluit. Het is maar zelden dat op de eindgroep alleen dat specifieke stopcontact is aangesloten. Kortom, met die eindgroep zijn meerdere apparaten verbonden en dat zorgt voor onveilige situaties”, aldus De Koning, die zich niet als enige bezighoudt met dit onderwerp. Ook de NVWA en NEN zijn bezig om te kijken hoe ze dit onderwerp beter onder de aandacht van de installateur en de consument kunnen krijgen. NEN 1010 is de norm voor elektrische laagspanningsinstallaties en in de norm worden ook eisen gesteld voor zonnepanelen en de bijbehorende aansluitingen. Maar welke regels uit NEN 1010 gelden voor elektrische installatie die door zonnepanelen met een 230Vac steker worden gevoed? Bepaling 551.7 stelt aanvullende eisen voor installaties waarin de opwekeenheid parallel aan het openbare of een daarmee vergelijkbaar verdeelnet mag werken. In NEN1010:2020 staat het zo omschreven: 551.7.1 Wanneer een opwekeenheid wordt gebruikt als een aanvullende voedingsbron parallel aan een andere bron moeten de bescherming tegen thermische effecten volgens hoofdstuk 42 en de bescherming tegen overstroom volgens hoofdstuk 43 onder alle omstandigheden effectief blijven. En deze bepaling betekent dus dat ook zonnepanelen moeten worden aangesloten op aparte eindgroepen. Brandgevaar De Koning verduidelijkt wat de risico’s zijn aan de hand van afbeelding 2. “Wanneer een zonnepaneel op een contactdoos wordt aangesloten van een bestaande groep dan bestaat het risico op overbelasting van de installatie. Zeker in oudere woningen waar smeltpatronen de installatie beveiligen en de installatiebuizen zijn aangebracht in wanden met isolatiemateriaal.” Een PV-omvormer moet aangesloten worden op een separate eindgroep in de installatie volgens bepaling 551.7.1. Schema overbelasting van de wandcontactdoos. J
#3 juni 2024 r t i k e l n a a m 15 En wanneer verschillende apparaten met een hoog vermogen worden aangezet kan dit leiden tot een overbelasting van de installatie, in dit voorbeeld (afbeelding 2) wordt 23A gebruikt, een overbelasting met 7A. Normaal gesproken, dus zonder voeding van de zonnepanelen, zal de beveiliging in de groepenkast de installatie beschermen tegen deze overbelasting. Hiermee voorkomen we oververhitting van bedrading en daarmee een mogelijke brand. Nu worden zonnepanelen aangesloten op dezelfde groep. In dit voorbeeld is het een mooie zonnige dag en leveren de panelen 7A. Hierdoor wordt overbelasting niet meer ‘gezien’ door de beveiliging in de groepenkast. De overbelasting (23A) blijft dus aanwezig met alle gevolgen van dien. De bedrading en contactdozen kunnen te heet worden en hierdoor mogelijk brand veroorzaken. We zien in dit voorbeeld dat de bepaling 551.7.1 niet wordt nageleefd, met het risico op brand tot gevolg. Onder spanning Maar er is volgens De Koning een tweede gevaar. “Een minstens zo belangrijk gevaar is dat niet meer gegarandeerd kan worden dat de aanvullende bescherming van die eindgroep aan de eisen voldoet. Ook al ziet de aardlekschakelaar bij een aardfout nog wel een foutstroom, het is nergens vastgelegd hoe snel een zonneconverter reageert als de spanning wegvalt. Stel de aardlekschakelaar schakelt keurig binnen 40 ms (milliseconden) uit, dan kan het zo maar zijn dat de convertor van het zonnepaneel nog even stroom blijft leveren. Dus ook na het uitschakelen van de aardlekschakelaar blijft er dus ook tijdelijk een spanning aanwezig tussen L en PE. Het kan zelfs zo zijn dat meerdere converters elkaar ‘in stand houden’ na het wegvallen van de netsynchronisatie, zodat een apparaat langer onder spanning staat. Dit is al eens aangetoond in Duitsland. In theorie kan het dus zo zijn dat apparaten die op dezelfde groep als het zonnepaneel zijn aangesloten onder spanning komen te staan, nadat de aardlekschakelaar zijn werk heeft gedaan.” Kleine omvormers Vroeger mocht een kleine PV-omvormer tot circa 500 VA (2,25 A) worden aangesloten op een contactdoos van een bestaande eindgroep, maar volgens De Koning behoort dat tot een ver verleden. “Inderdaad, tot 2016 was het toegestaan dat een kleine PV-omvormer tot circa 500 VA (2,25A) werd aangesloten op een contactdoos van een bestaande eindgroep. Tot die tijd werden op woningen nog relatief weinig zonnepanelen aangelegd en leken de risico’s aanvaardbaar. Het bleek echter dat er misbruik werd gemaakt van de geboden ruimte door het aansluiten van steeds meer PV-omvormer vermogen. Ook werden meerdere zonnepanelensets met stekers aangesloten op de installatie. Hierdoor ontstond een hoger risico op brand en is door de NEN 1010 normcommissie besloten dit niet meer toe te staan.” Hoe het wel moet legt De Koning uit. “Een PV-omvormer moet aangesloten worden op een separate eindgroep in de installatie volgens bepaling 551.7.1. Dit kan eventueel middels een contactdoos – NEN 1010 verbiedt dit niet – maar dit is niet de voorkeuroplossing. De voorkeur gaat uit van een goed ontwerp, waarbij door de installateur is onderzocht dat er na het installeren van de zonnepanelen geen overbelasting kan ontstaan in de schakel- en verdeelinrichting en/of in de installatie, omdat bijvoorbeeld de draaddikte onvoldoende is.” Zonnepanelen met steker Wat De Koning betreft ligt hier een duidelijke taak voor de fabrikant van de stekerbare zonnepanelen. “In de handel zijn bij verschillende fabrikanten zonnepanelen te koop met een micro-omvormer per paneel met daaraan een steker of met een enkele omvormer. Het is belangrijk dat de fabrikant goede voorlichting geeft hoe meerdere van deze panelen aangesloten moeten worden. Dat kan tot extra kosten leiden voor extra bevestigingssystemen, verlengkabels en een opbrengstmeter. Bovendien kun je maar één set installeren waarbij de opbrengst bij deze zonnepanelen met steker gering is. Het mag tenslotte duidelijk zijn: ook deze zonnepanelen met micro-omvormer en steker moeten worden aangesloten op een aparte eindgroep. Het aansluiten van deze zonnepanelen op een bestaande eindgroep met meerdere contactdozen is in verband met eerder genoemde veiligheidsaspecten niet toegestaan volgens NEN 1010.” Verplicht melden Ook voor zonnepanelen met stekers is het registreren van een elektriciteitsopwekker wettelijk verplicht volgens de Europese en Nederlandse wet- en regelgeving. Deze wettelijke verplichtingen staan in de Verordening (EU) 2017/1485 (de System Operation Verordening). “Het registreren is om een overzicht te houden op de energiestromen om zo het energienet betrouwbaar te houden, maar dat is ook een regel die maar door weinig fabrikanten wordt meegegeven aan de koper. Hoogstens staat het ‘in de kleine lettertjes’, maar iedereen weet dat deze kleine lettertjes, zeker door de consument, maar al te vaak worden overgeslagen.” De norm NEN 1010 geeft al de juiste oplossing als het gaat om correct aansluiten van de stekerbare zonnepanelen. Gebruik hiervoor een aparte eindgroep. Dit is de juiste manier. Het is van belang dat ook woningbezitters en huurders worden geïnformeerd. Vereniging Eigen Huis zou dit kunnen doen, maar ook woningbouwverenigingen en de Woonbond doen er goed aan hun huurders te informeren. x Kun je zonnepanelen die met een 230Vac steker worden gevoed zomaar aansluiten op je woninginstallatie?
#3 juni 2024 16 o D m o t i c a h n i e k Alleen voor de grote jongens? Zorgmarkt Rond 2040 bestaat meer dan een kwart van onze bevolking uit 65-plussers. En naarmate zij ouder worden, hebben zij vaker complexe, gecombineerde vormen van zorg nodig. Een deel van hen ontvangt die zorg ‘intramuraal’ (binnen een zorginstelling), maar de meesten zullen gewoon thuis verpleegd worden. De vraag is alleen: door wie dan? Misschien is een betere vraag: hoe dan? Want door het gebrek aan ‘handjes aan het bed’ moet de remedie van de technologie komen. Te druk met PV Veel werk aan de winkel dus. Al jaren wordt daarom geroepen dat die zorgmarkt de kip met de gouden eieren is, het toekomstige walhalla voor de installateur. Ter herinnering: al in 2011 liet UnetoVNI noteren dat ‘de zorg een belangrijke groeimarkt van de installatiebranche is, en dat het digitale stappenplan ‘Wonen Welzijn Zorg’ de installateurs zal facilitairen’. Er werd zelfs een spoedcursus voor opgetuigd. De installateur die hieraan meedoet kan, volgens de site van Techniek Nederland althans, ‘binnen 48 uur online leren hoe ze klanten adviseren over levensloopbestendige woningen, zorg op afstand en huisautomatisering’. Men mag zich daarna comfortinstallateur noemen. En in 2014 sloten partijen uit de installatiebranche en de zorg een ‘pact’ om zelfstandig wonen beter te faciliteren. Zij zouden gezamenlijk projecten oppakken, en elkaars activiteiten op het gebied van zorg en techniek ondersteunen. We zijn nu een decennium verder. Een rondgang langs deze partijen geeft een genuanceerd beeld. Ja, er wordt heel veel overlegd en kennis uitgewisseld. Er worden vooral heel veel technologische producten geïntroduceerd, in een steeds sneller tempo en steeds geavanceerder. Maar dat ‘de installatiebranche’ er massaal opspringt, dat beeld wordt niet bevestigd. Stefan van Maasakkers, van Bol Adviseurs (accountancy, strategie) heeft een logische verklaring: “Het ging ze de afgelopen jaren te goed. PV-installaties, laadpalen, warmtepompen… men was gewoon te druk. Het rendement van een gemiddelde installateur is bovendien meer dan uitstekend. En dat remt de inDwaaldetectielampen. Wekker met dwaaldetectie. Tekst: Marting Bongers Foto’s: Zorggroep Solis, Van Lente Systeemintegratie en Welvaarts Elektro e zorg maakt een transitie door. Die transitie bestaat uit het zodanig herinrichten van zorg- en werkprocessen, dat cliënten en medewerkers ondanks alles kwaliteit blijven ervaren. Zorginstellingen worden omgeturnd tot smart buildings waar techniek en technologie zorgtaken ondersteunen, aansturen en zelfs overnemen. Particuliere woningen worden op een vergelijkbare manier levensloopbestendig gemaakt. D
#3 juni 2024 r t i k e l n a a m 17 novatie. Want zo’n bedrijf denkt: waarom zou ik me in deze markt verdiepen? Waar haal ik trouwens de mensen vandaan?” Zorgtechnologie Waar hebben we het eigenlijk over? ‘Zorgtech’ is de verzamelnaam voor alle ICTgerelateerde hulpmiddelen die de client helpt om het leven aangenaam en comfortabel te houden. En die tegelijkertijd de zorgverlener ontlast bij de dagelijkse taken. Even voor het beeld: denk aan een sensor, die ‘s nachts automatisch bewegingen van een patiënt meldt op de app van de zorgmedewerker. We waren gewend om dit ‘domotica’ te noemen. Maar dat is intussen ‘old school’. Domotica wordt teveel geassocieerd met handige gadgets, zoals iedereen die bij IKEA kan kopen. Zorgtech, nu en zeker in de nabije toekomst, is vooral het samenspel tussen hoogwaardige energie-, klimaat- en lichttechnologie, sensoring, monitoring, communicatietechnologie en (AI-) software. Artificial Intelligence AI is hot, het is het ‘buzzword’ van 2024. Even terug naar het voorbeeld van de bewegingssensor: indien de data van die sensor automatisch wordt geïnterpreteerd, ontstaat er een patroon dat de zorgmedewerker exact vertelt: deze beweging, in deze kamer, is ongewoon. Nu meteen naar de cliënt toe! Het kan zelfs zover gaan, dat de software voorspelt: er zou normaal gesproken rond deze tijd deze beweging gemaakt zijn, maar die bleef uit. Gauw even kijken! Of andersom: voor heel veel bewegingen hoeft de zorgmedewerker juist helemaal niet meer in actie te komen, want voor de software zijn het bekende, ‘onschuldige’ registraties. En daar gaat het natuurlijk om: zorgpersoneel ontlasten, en tegelijkertijd de client niet onnodig storen. Kepler Vision Technologies (Amsterdam) is een producent van dergelijke AI-gestuurde zorgtech. “Als een gewone sensor registreert dat er iemand op de grond ligt, dan weet je nog steeds niet wat er aan de hand is. AI kan dit voor je interpreteren, op basis van patroonherkenning”, zegt het bedrijf. “Klassieke beeldtechnologie slaat alarm zodra iemand over de rand van het bed hangt. Maar AI ‘herkent’ dat de persoon naar de zak met dropjes grijpt, op het nachtkastje. De meldingstatus blijft dan: persoon nog in bed.” Ook maakt het in zo’n situatie veel uit of die persoon een gebroken heup heeft, of dat het om dementie gaat. AI interpreteert en helpt bij de prioritering – efficiënt dus, als er weinig personeel beschikbaar is. Kennisintensief Al met al is het ‘installatiewerk’ in de zorgsector dus extreem kennisintensief. Het aantal installatiebedrijven dat ‘de zorgmarkt’ claimt als een specialisme, blijft ook daardoor relatief beperkt. Natuurlijk, in elke stad of dorp zijn er installateurs te vinden die wel eens een stopcontact geplaatst hebben in een verzorgingstehuis, of er een cv-ketel repareerden. Maar bedrijven die er echt werk van maken, dat zijn er niet superveel. Welvaarts Elektro (Vught) doet dat wel. Directeur Ad Lexmond: “Ja, wij zien deze markt inderdaad als een enorme niche. Daar zijn we vanaf 2016 langzaam maar zeker ingegroeid. Maar het was een bewuste keuze om hierop te focussen.” Lexmond: “We zijn voortgekomen uit een regulier installatiebedrijf en geëvolueerd naar technisch dienstverlener.” Het is Er hangt een accespoint voor het verpleegoproepsysteem, de medewerker heeft een telefoon die bij het verpleegoproepsysteem hoort; Het gebouw is uitgerust met Ledverlichting. In elke kamer hangt een oproepunit voor het verpleegoproepsysteem; bij alarm zal er contact worden gemaakt en komt het geluid uit deze unit.
#3 juni 2024 18 een positionering die door meer specialisten in de zorgmarkt gekozen wordt. Die markt is namelijk dermate hightech geworden, dat het woord ‘ínstallatietechniek’ de behoefte van de klant en de core van de leveranciers niet meer afdekt. Lexmond: “Er zijn bijna geen partijen die alles overzien, van a tot z.” Dat overzicht is volgens Lexmond juist nodig, omdat het kenmerk van de zorgmarkt is dat het niet meer alleen over stenen gaat, maar ook over mensen en processen, en de samenhang daartussen. Procesdenken Een andere reden om overzicht te houden, is gelegen in het feit dat de productontwikkeling steeds sneller gaat. Zowel qua hard- als software. Voor een gemiddelde zorginstelling is het nauwelijks bij te houden en voor een gemiddelde installateur eigenlijk ook niet. Lexmond: “Dat is precies waar wij instappen, waar wij onze toegevoegde waarde leveren. Wij helpen instellingen door te selecteren en de technologie zodanig te integreren dat het hen ondersteunt bij het zorgproces. Het doel is: efficiënte zorg verlenen. En het klinkt misschien gek, maar dan kijken we ook wel eens of er teveel techniek is. Soms halen we ondoelmatige techniek zelfs weg.” Installatiewerk in deze markt wordt dus steeds meer: regie voeren, namens de klant. Naast ‘technisch dienstverlener’ worden daarom ook positioneringen gekozen als ‘hoofdaannemer’ of, iets moderner en meer ICT-gerelateerd: ‘integrator’. Van Lente Systeemintegratie (Deventer) is er een voorbeeld van. Ook zij zien zich vooral als regisseur van installatieprojecten, zorgprocessen en zorgtechnologieën. Volgens Willy Kregting, Operations Manager, is het inderdaad zo dat het vooral om processen draait: “Door de transitie verandert de wijze waarop zorg verleend wordt. Minder handen aan het bed. Dus moet het flexibeler, efficiënter. Maar wel absoluut rekening houdend met de mens achter die processen – of het nu medewerkers zijn of cliënten.” Laura Steman, projectleider technologie bij zorggroep Solis (ook Deventer) bevestigt dat er in de zorg een procesomslag gaande is, waar de ‘tech’ op aan moet sluiten. “Als iemand bij ons komt wonen met een zorgvraag, dan kijken we eigenlijk meteen al welke technologie op deze casus ingezet kan worden. Dus stel, er komt een nieuwe client, daar maak je dan een begroting op. Daarbij stellen we onszelf de vraag: Wat kan de client zelf? Welke zorgtaken kunnen met tech ondersteund worden? Pas als dat in kaart is, kijken we naar de schaarse, menselijke zorgverlening.” Domeinkennis, specialisatie en focus Kregting: “De zorg is een superniche, met zeer specifieke kenmerken. Je kunt bijvoorbeeld niet zo maar een kamertje binnenwandelen, je moet je voortdurend bewust zijn van de omgeving waarin je werkt. Daar bereiden we onze mensen op voor. En met producenten en leveranciers ga je ook een bijzondere relatie aan. Niet iedereen kan en mag zo maar alles installeren. Je moet goed geschoold zijn.” Waar een ‘gewoon’ installatiebedrijf breed actief is (en vaak weinig van veel weet) is het hier omgekeerd. Focus en domeinkennis, daar gaat het om. Specialiste is dus noodzaak, maar dat levert ook onmiskenbare voordelen op, zoals duurzame relaties met klanten. Stefan van Maasakkers: “En als je een specifiek segment bedient, kun je focussen. Daardoor kun je ook makkelijker aan personeel komen.” Meet- en regelwerkzaamheden door Van Lente. Welvaarts installeert, maar dan wel in overleg met de zorgbewoner. Al jaren wordt geroepen dat de zorgmarkt de kip met de gouden eieren is. o m o t i c a h n i e k
#3 juni 2024 19 Kenniskloof Ook aan de vraagzijde, binnen de zorginstellingen zelf, is steeds meer kennis aanwezig. Pakweg 10 jaar geleden was de situatie totaal anders: producenten liepen de deur plat met ‘spullen’. Die verdwenen dan vaak in een kast, simpelweg omdat het niet aansloot op de behoefte – maar dat kon men door de kenniskloof niet voorzien. Intussen is het niveau redelijk gelijkgetrokken met de aanbodzijde. Een innovatieve zorginstelling, zoals Solis, investeert permanent in kennisuitwisseling. Solis is bijvoorbeeld ‘kartrekker’ in diverse regionale overlegstructuren met collega-instellingen, producenten en installateurs. Laura Steman stuurt die structuren namens Solis aan. Ze zegt: “We zijn er medio 2017 mee begonnen en we worden er steeds behendiger in. Van belang is dat je gezamenlijk een visie op technologie ontwikkelt. Dat je weet waar je je wel of niet op moet richten. Dat is nodig, want er is zóveel op de markt.” Als er al sprake is van een kloof, dan is die van strategische aard. Steman: “Producenten en installateurs richten zich vooral op de intramurale markt. Begrijpelijk, want dat is een gecontroleerde omgeving, en totaal bekabeld. Da’s makkelijk. Ik zeg dan wel eens: je moet juist extramuraal kijken, dáár zit ons toekomstige probleem.” Willy Kregting (Van Lente) zegt ongeveer hetzelfde: “Strategisch overleg met klanten en producenten? Dat kan beter, om eerlijk te zijn. Proactief denken is absoluut van belang. Waar staan we over 5 jaar – dat soort gesprekken voeren we te weinig”. Solis maakte intussen alvast een ‘plan van eisen’. Voor cameratoezicht bijvoorbeeld, is in kaart gebracht wat de verwachtingen zijn. “Dat sturen we binnenkort naar leveranciers toe, maar het staat ook op onze website”, aldus Steman. Partnership Stemans collega Arco Por (Projectcoördinator Techniek bij Solis) zegt daarover: “De samenwerking met die leveranciers is uitstekend. Overigens, wij hebben het eigenlijk liever over partners. Gezamenlijk zoek je naar de ideale oplossingen. Omdat je partner bent, kun je spiegelen, brainstormen. En nieuwe dingen bedenken en testen. Zo hebben we een pilot gedaan met een speciaal voor ons proces ontwikkelde app, een soort dashboard, waarop de alarmeringen binnenkomen. De intelligente app analyseert de alarmeringen en routeert ze automatisch naar bepaalde medewerkers. Dus niet: alle alarmeringen naar alle medewerkers. Je wordt dus niet constant gestoord met meldingen die niet voor jou zijn. Alleen dit levert al een inzetreductie van 18 procent op.” Een ander voorbeeld van partnership is de integratie van alle alarmerings-, sensoring- en monitoringstechnolgie in de registratieomgeving voor cliëntendossiers, van Nedap in dit geval. Een klus waar meerdere leveranciers en producenten bij betrokken zijn. Om het overzicht te houden, is er regie nodig. Precies dat is de meerwaarde van partijen zoals Van Lente en Welvaarts. Kansen voor installateurs? Kortom: de domeinkennis bij de gevestigde leveranciers neemt door deze ontwikkelingen steeds meer toe, waardoor de drempel voor eventuele markttoetreders vanzelf steeds hoger wordt. Onbegonnen werk dus, voor wie nu nog niet actief is in de zorgmarkt? Hoewel… hoe zat dat ook alweer met die Wet van de remmende voorsprong? Voor de zorginstellingen kan de geschetste marktsituatie trouwens nadelig uitpakken: relatief weinig aanbieders – en dus een grote afhankelijkheid. Zorginstellingen hebben juist belang bij innovatieve disruptors. Van Maasakkers: “Komt tijd, komt raad. Ze maken de bewuste keuze voor deze markt nog niet omdat er nog voldoende werk elders is. Als het tij keert, zullen ze zich melden.” Er zijn volgens Van Maasakkers wel degelijk kansen voor toetreders. Voorwaarde: bereid je goed voor. Zoek de superniche. Specialiseer je, als je relevant wilt blijven. “Neem alleen al die particuliere woningen. Wie richt straks al die huizen in, zodat je nog 10 of 15 jaar zelfstandig kunt blijven wonen? Daar gebeurt nu nog te weinig in, maar daar ligt wel een kans.” Waarvan acte: volgens sommige schattingen zijn er nu al bijna een miljoen slaapkamers omgebouwd tot een soort particulier mini-ziekenhuisje. Wie profiteerde daarvan? De installateur? Of de bouwmarkt? x Complete foodservice unit, geïnstalleerd door Welvaarts. Er zijn bijna geen partijen die alles overzien, van a tot z r t i k e l n a a m
Art. nr. Type Omschrijving 952121 DG M TT 2P ACI 275 FM Type 2+3, 2-polig, TT-/TN 952220 DG M TN 2P ACI 275 FM Type 2+3, 2-polig, TN 952330 DG M TNC ACI 275 FM Type 2+3, 3-polig, TNC 952341 DG M TT ACI 275 FM Type 2+3, 4-polig, TT-/TNS 952440 DG M TNS ACI 275 FM Type 2+3, 4-polig, TNS
21 #3 juni 2024 LUXORliving Smart Start Eenvoudig draadloos achteraf installeren Met de groeiende vraag naar duurzame installaties wordt renovatie essentieel. Daarom introduceert Theben LUXORliving Smart Start. Dat biedt draadloze KNX Smart Home integratie, zelfs zonder bestaande installatie. LUXORliving Smart Start is gebaseerd op de huidige KNX-RF-standaard RF1.R en biedt alle functies die je vandaag en in de toekomst echt nodig hebt, waaronder schakelen, dimmen, zonwering, klimaat, scènes, centraal UIT, paniekfunctie, raamcontacten, tijdsturing en astro-functie. Het aantal functies kan flexibel worden uitgebreid door Google Assistant, IFTTT (If This Then That) en is nog met veel meer te integreren. Achteraf draadloos installeren De vlakke inbouwactor met RF-bediening in plaats van conventionele inbouw-RFactoren plus impulsdrukkers maken de installatie eenvoudig. En kunnen kosten worden bespaard doordat er geen systeemapparatuur zoals voedingen, mediakoppelaars of ETS-licenties nodig zijn. Bovendien is latere integratie in bekabelde KNX-systemen zonder problemen mogelijk, waardoor investeringen optimaal beschermd zijn. En wat de duurzaamheid van je investering garandeert en toekomstige uitbreidingen gemakkelijk maakt. Stap eenvoudig je Smart Home binnen voor levensloopbestendig wonen LUXORliving Smart Start houdt niet alleen rekening met de huidige behoeften, maar anticipeert ook op de toekomstige veranderingen in onze samenleving. Met de vergrijzing van de bevolking neemt de vraag naar hulpsystemen de komende jaren toe. Levensloopbestendig wonen met een RF-systeem zoals LUXORliving Smart Start biedt vele mogelijkheden om het dagelijks leven gemakkelijker te maken, mensen te beschermen en hun levenskwaliteit te verbeteren met eenvoudige middelen, zonder dat dit ingewikkelde of dure oplossingen vereist. Door het gebruik van innovatieve technologieën kunnen eenvoudige middelen worden ingezet om mensen te beschermen en te ondersteunen, waardoor ze langer zelfstandig kunnen blijven wonen in hun vertrouwde omgeving. Een huis voor de toekomst Met LUXORliving Smart Start wordt de woning niet alleen slim, maar ook toekomstbestendig. Het biedt niet alleen gemak en comfort voor vandaag, maar ook de zekerheid om in de toekomst te genieten van de woning. Innovatieve technologieën Door de intrede van LUXORliving Smart Start in de wereld van slimme woningen wordt het potentieel ervan nog verder vergroot. Met nieuwe mogelijkheden en innovatieve functies wordt de woning een echt intelligent thuis, dat meebeweegt en aanpast naar de levensstijl. De naadloze integratie van slimme technologieën maakt het beheer van de woning eenvoudiger dan ooit tevoren. Ontdek meer over LUXORliving Smart Start QR-code naar: Of bekijk de LUXORliving Smart Start video QR-code naar:
SWITCH TO THE FUTURE FINDER RELAIS NEDERLAND B.V. Dukdalfweg 51 / 1041 BC AMSTERDAM Tel.: +31 (0)20 615 65 57 E-mail: finder.nl@findernet.com findernet.com + HET IDEALE KLIMAAT IN UW HELE HUIS BLISS2 - DE SLIMME THERMOSTAAT VAN FINDER Regel of programmeer de temperatuur, controleer het verbruik en beheer uw systeem via de App of uw stem, zelfs op afstand GATEWAY - BESTUUR UW SYSTEEM OP AFSTAND Met de GATEWAY kunt u uw YESLY systeem op afstand besturen, waar ter wereld u ook bent. Geen vergeten verlichting of zonwering. ZONDER INGRIJPENDE OF DURE WERKZAAMHEDEN Vergeet alle problemen met betrekking tot renovatie en uitbreiding. Om comfortabel wonen te realiseren hoeft u enkel een actor of dimmer te installeren.
#3 juni 2024 23 0 C l u m n a m Ode aan het vakmanschap Nu onze vaste columnist en gewaardeerde collega Nico van Leeuwen tijdelijk uit de running is, heb ik de eer om zijn taken voor deze column tijdelijk over te nemen. Als technische opleider voor volwassenen houden wij ons dagelijks bezig met het uitdagende speelveld van de elektrotechniek. De technologische vooruitgang brengt zowel kansen als uitdagingen met zich mee, die niet alleen vragen om nieuwe vaardigheden maar ook om het verfijnen en uitbreiden van bestaande vaardigheden. Laat ik deze column wijden aan een lofzang op het vakmanschap; ik weet zeker dat mijn collega het daar volledig mee eens zal zijn. Ervaren installateurs bevinden zich midden in het dynamische speelveld van de elektrotechniek. Vakmensen die niet alleen de ruggengraat van onze moderne infrastructuur zijn, maar ook pioniers die zich voortdurend moeten aanpassen aan een snel veranderende wereld. Ga er maar aanstaan, zeker wanneer je met te weinig collega's steeds meer (nieuwe?) werkzaamheden moet uitvoeren! Het werk van een ervaren installateur gaat veel verder dan draden trekken en schakelaars installeren. Jullie zijn probleemoplossers, innovatoren en redders in nood. Jullie werk vraagt om precisie, creativiteit en een scherp oog voor detail. Het is een vak dat zowel fysiek als mentaal uitdagend is, een vak waarin vakmanschap met trots en passie wordt uitgevoerd. De verschuiving naar groene technologieën en hernieuwbare energiebronnen vraagt om nieuwe, diepgaande kennis, bijvoorbeeld van nieuwe energieopslagmethoden en energiebeheersystemen. De elektrotechnicus is onmisbaar, maar moet zich blijven aanpassen aan technologische veranderingen, regelgeving en marktbehoeften. Jullie rol is cruciaal in het ontwikkelen en veilig (!) implementeren van deze duurzame oplossingen. Deze ontwikkelingen komen echter boven op de reeds bestaande werkzaamheden, en daarvoor waren er al te weinig vakmensen… Het tekort aan arbeidskrachten in de elektrotechniek is een groot probleem. De vergrijzing en het tekort aan nieuw talent maken het moeilijk om aan de groeiende vraag te voldoen. Hierover wordt veel vergaderd en gepubliceerd, maar als vakman sta je elke dag weer in de dagelijkse praktijk, met je poten in de klei. En dat mag ook wel eens gezegd worden: jullie vermogen om complexe problemen op te lossen, innovaties te omarmen en veilige, efficiënte systemen te installeren en onderhouden, verdient niets minder dan lof en respect. Jullie zijn de hoeksteen van de moderne infrastructuur. Persoonlijk heb ik grote bewondering voor de ervaren vakmensen, die dagelijks bewijzen dat hun werk essentieel is voor het functioneren van onze moderne wereld. Het vakmanschap binnen de elektrotechniek is een lichtend voorbeeld van expertise en aanpassingsvermogen, en dat mag ook wel eens gezegd worden! Petra Braakman Business Developer ROVC
www.elektropraktijk.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=