NEGENTIENDE JAARGANG APRIL 2024 # 2 Familie De kracht van het familiebedrijf Brandveilig Stalbranden voorkomen Testen Kiwa: betrouwbaarheid en veiligheid boven alles USP BIM – Waarom zou je? ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00
ONS ANTWOORD OP DÉ WENS VANUIT DE MARKT! ECO-DIM.02 PRO LINE a 0-250W led a Fase aan- en afsnijding (R,L,C) a MIN & MAX afstelling ECO-DIM.03 PRO LINE a 0-700W led a Fase aan- en afsnijding (R,L,C) a MIN & MAX afstelling ECO-DIM.04 PRO LINE a 0-200W led a Fase aan- en afsnijding (R,C) a MIN & automatische MAX afstelling ECO-DIM.05 PRO LINE a 2 x 0-200W led a Fase aan- en afsnijding (R,L,C) a 2 x MIN & MAX afstelling a Wisselschakeling per kanaal mogelijk DIMMEN HOEFT NIET DUUR TE ZIJN! SPECIAAL VOOR GROTERE INSTALLATIES! DÉ HARDLOPER ONDER DE DIMMERS! DUO DIMMER MET WISSELSCHAKELING! “ “ “ “ Uitsluitend verkrijgbaar via de elektrotechnische groothandel! Wij willen graag exclusief verkrijgbare led dimmers speciaal voor de installateur! 4 professionele led dimmers voor iedere klus, van groot tot klein DEKRA gecertificeerd en maar liefst 5 jaar garantie! “ -Wij hoorden een wens vanuit de markt: PRO LINE www.ecodim.nl Universele led dimmers met krachtige specificaties!
De nieuwe Hafonorm Configurator maakt het configureren van een groepenkast eenvoudiger en sneller. Met deze online tool is de groepenkast zowel samen te stellen vanuit de energiebehoefte van de woning als door het direct zelf selecteren van de benodigde componenten. Visualisatie van de warmteberekening behoort eveneens tot de unieke functionaliteiten. Iedere groepenkast wordt technisch gevalideerd door een expert van ABB. Wel zo veilig! Binnen het persoonlijke account staan alle gemaakte configuraties in één omgeving en kunnen eerder gemaakte configuraties gekopieerd worden voor hergebruik in nieuwe projecten. ABB biedt met de Hafonorm Configurator het slimste 1-2-3-tje voor de groepenkast. Configureer. Valideer. Installeer. En klaar. to.abb/06TuHkIx — Configureer. Valideer. Installeer. Hafonorm Configurator: het slimste 1-2-3-tje voor de groepenkast. voor de groepenkast
#2 april 2024 4 o l u m n C i n Onmisbaar Op de websites van brancheorganisaties staat het prominent in beeld: elektrotechnische vakmensen zijn onmisbaar. Onmisbaar voor het bereiken van de doelstellingen rond de energietransitie, onmisbaar voor het praktisch realiseren van verduurzaamde woningen en andere gebouwen. Aan dit rijtje zou ik graag willen toevoegen: onmisbaar bij het al dan niet doorgaan van een concert. Dat laatste merkten we op zondag 17 maart tijdens een uitbundige viering van St. Patrick’s Day in Den Haag. We raakten met een groepje verzeild in een – hoe kan het ook anders – Ierse kroeg, waar een concert van Boys From The County Hell op het punt van beginnen stond. De korte soundcheck moest even later worden gevolgd door een spetterende melange van Ierse folk-punk. Dat was althans het plan, maar van het ene op het andere moment stopte de muziek. De eigenaar liep hoofdschuddend naar achteren en we konden hem nog net zien rommelen in een krakkemikkige stoppenkast. Zijn lichaamstaal verraadde dat de groepsschakelaar zich niet in de actieve stand liet terugzetten. Zijn kennis van het tappen van een overheerlijke Guinness was klaarblijkelijk groter dan zijn elektrotechnische vaardigheden, want ietwat bedremmeld vroeg hij aan de bar of er een elektricien aanwezig was. De man naast me had sinds onze komst in een recordtempo drie whiskey’s achterover geslagen en leek enigszins beneveld. Dat belette hem niet om zich vastberaden naar de stoppenkast te begeven. Hij bekeek de stoppenkast met vakkundige blik en wisselde een verouderd uitziende smeltzekering voor een ander exemplaar. Daarna adviseerde hij de eigenaar over noodzakelijke moderniseringen die dit soort calamiteiten niet alleen konden voorkomen, maar tegelijkertijd ook het veiligheidsniveau op een aanvaardbaar niveau zouden brengen. De ET-installateur kon niet alleen snel consumeren, hij had ook deze klus in recordtempo geklaard en zorgde er op die manier voor dat het concert alsnog doorgang kon vinden. En de betaling? Die vond plaats in natura. De man bleek niet alleen een technische held, hij bleef ook zijn mannetje staan als het gaat om het soldaat maken van ‘mighty fine Irish whiskey’. De boosdoener die de storing had veroorzaakt was een waterkoker, dus werden er de rest van die St. Patrick’s Day geen kopjes thee meer geschonken. Nu was dat toch al niet de meest favoriete bestelling die dag, maar dat terzijde. Wij konden met vele andere genieten van een prachtig optreden. Ook hier bleek de ET-installateur onmisbaar. Ton Brands Hoofdredacteur Familie De kracht van het familiebedrijf Familiebedrijven hebben een langetermijnperspectief, hechte banden met het personeel en met de regio. De eigenaren verschaffen geduldig kapitaal en rentmeesterschap. Maar er zijn ook gevaren en valkuilen. Hoe kan een familiebedrijf zich onderscheiden in de markt en welke keuzes kun je maken om je marktpositie te versterken? Het was te horen op woensdag 13 maart 2024 tijdens een gezamenlijke bijeenkomst van Techniek Nederland en Bouwend Nederland voor familiebedrijven in de installatiebranche en bouwsector.. Brandveilig Stalbranden voorkomen Je zult tegenwoordig maar boer zijn, of installateur. Een snelleescursus is voor hen geen luxe, gezien de oneindige stroom regelgeving die op hen afkomt. Zelden definitief, vaak ‘herzien’ en meestal ‘in voorbereiding’. Enerzijds is er de regelgeving inzake dierenwelzijn, (brand) veiligheid en milieu en anderzijds de bouwwetgeving en normeringen die daar het gevolg van zijn. Een installateur die een boer als klant heeft, kan dus op dubbel leeswerk rekenen. Toegespitst op stalbranden, sleept dit proces zich al ruim tien jaar voort, en het zal nog wel jaren duren ook. 18 14
#2 april 2024 5 n h o u d I o u d h Testen Kiwa: betrouwbaarheid en veiligheid boven alles Kiwa is van oorsprong een Nederlandse productcertificatie-instelling die services biedt op het gebied van testen, inspecteren, certificering en training. Achterliggende gedachte is het creëren van vertrouwen in de producten, diensten, processen (en managementsystemen) en medewerkers van de klanten. De organisatie waakt in alles over haar objectiviteit en onafhankelijkheid. UPC BIM – Waarom zou je? Nu gebouwen steeds complexer worden, speelt Building Information Modelling een steeds grotere rol in de bouw. Dat raakt ook de installatiesector en vergeleken met andere landen lopen Nederlandse installateurs voorop wat betreft BIM-gebruik. Al bijna een kwart van onze installateurs heeft al wel eens met BIM gewerkt. Maar hoe zit het met de overgrote meerderheid installateurs die nog niet met BIM hebben gewerkt? En verder in dit nummer Management neemt Utilicht over 7 Fontys Hogeschool kiest Unica voor beheer en onderhoud gebouwen 7 Samenwerking Current/OS Foundation 8 Solide jaar Dura Vermeer 8 Nederland Wereldkampioen zonne-energie 9 Alliander investeert record in energienetten 9 Update Kleintje Hybride warmtepompen 11 Stabiele vooruitzichten voor de installatiebranche 11 Voor het eerst negatieve energieprijs 13 Column ROVC 25 Column Fedet 29 Column Berry van Egten 35 Productnieuws 36 Colofon 42 Adverteerdersindex 42 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. Voordelen van BIM volgens Nederlandse installateurs Q: Wat vind u de grootste voordelen van BIM? 16% 15% 12% 12% 12% 9% 4% 3% 3% 3% 1% 1% Foutloze ontwerpen Lagere faalkosten Ontwerpen zijn beter uitgedacht Foutloze installatie Meer visualisatie Betere planning Hoge uitwisselbaarheid van data/informatie Sneller ontwerp en gedetailleerde planning maken Berekeningen kosten minder tijd nellere levertijd voor projecten erp te overtuigen jen NEGENTIENDE JAARGANG APRIL 2024 # 2 Familie De kracht van het familiebedrijf Brandveilig Stalbranden voorkomen Testen Kiwa: betrouwbaarheid en veiligheid boven alles USP BIM – Waarom zou je? ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00 Bij de voorpagina 26 30
6 #2 april 2024 SWITCH TO THE FUTURE FINDER RELAIS NEDERLAND B.V. Dukdalfweg 51 / 1041 BC AMSTERDAM Tel.: +31 (0)20 615 65 57 E-mail: finder.nl@findernet.com findernet.com BESPAAR ENERGIE MET DE PRODUCTEN VANFINDER ENERGIEBESPARING Meet uw energieverbruik en schakel verlichting in of uit op basis van tijd of op basis van beweging en aanwezigheid. Met één doel: het besparen van energie. SERIE 18 Bewegings- en aanwezigheidsmelders SERIE 12 Mechanische of elektronische tijdschakelklokken SERIE 7M Slimme energiemeters
7 #2 april 2024 a M r k t n i e u w s Management neemt Utilicht over Foto: Utilicht Fontys Hogeschool kiest Unica voor beheer en onderhoud gebouwen Foto: Fontys Hogeschool Het vier personen tellende managementteam van Utilicht uit Weert heeft de aandelen overgenomen van terugtredend grootaandeelhouder Robert Didden. Het managementteam van de verlichtingsspecialist is bij de overname ondersteund door MKB-investeerder Greendelta Corporate Investments uit Sittard. Overnamebemiddelaar Marktlink, dat sinds januari 2024 met kantoor gevestigd is in Limburg, begeleidde de overname. Robert Didden nam Utilicht 20 jaar geleden over van de toenmalige eigenaar. Utilicht biedt maatwerk in lichttechniek. Het bedrijf tekent, ontwikkelt en produceert verlichtingsconcepten voor toonaangevende retailers en hospitality concepten, waaronder Hunkemöller, De Mandemakers Groep en diverse Van Der Valk-labels. In samenwerking met het managementteam en het gespecialiseerde team van circa veertig collega’s, is het bedrijf de afgelopen jaren uitgebouwd naar een Fontys Hogeschool, de grootste onderwijsgroep voor het HBO in Zuid-Nederland, kiest voor Unica voor het onderhoud aan de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. De opdracht omvat alle 21 gebouwen van Fontys, waar onderwijs wordt gegeven aan ruim 46.000 studenten en waar 5.000 medewerkers werkzaam zijn. Sinds 1 februari voert Unica voor ten minste 6 jaar het onderhoud aan alle technische installaties uit. Unica ondersteunt Fontys tevens bij het gewenste verduurzamingsproces van haar gebouwen en installaties. Met ruim 3.700 werknemers is Unica een van de grootste technisch dienstverleners van ons land. Samenwerking Beide partijen gaan een samenwerking aan voor een initiële periode van 6 jaar met een optie om tweemaal 2 jaar te verlengen. Concreet zal Unica de Fontys Hogeschool ondersteunen op het gebied van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties in haar 21 gebouwen met een totale oppervlakte van 200.000 vierkante meter. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de klimaatinstallaties, installaties voor het drinkwater en legionellabeheersing en sanitair en elektra (waaronder laadpalen, PV-panelen en noodverlichting). Ook adviseert Unica hoe Fontys haar panden kan verduurzamen en zo haar ambitie kan invullen om in 2030 een CO2-neutrale bedrijfsvoering te realiseren en voor 75 procent gasloos te zijn. Het sterke vestigingennetwerk van Unica, met onder meer vier lokale vestigingen in Noord-Brabant en Limburg, was samen met de uitgebreide ervaring in het beheer en onderhoud voor scholen belangrijk voor Fontys Hogeschool om de opdracht te verlenen aan Unica. landelijk opererende onderneming met diverse grote Europese opdrachtgevers en buitenlandse projecten. De dagelijkse leiding lag al grotendeels bij het managementteam. Daardoor was het overdragen van het ondernemerschap een logische vervolgstap. Mike Willems vervult de rol van algemeen directeur bij Utilicht. Jan Pieter Rotte blijft CFO en Gwen Lennertz en Ruud de Vet blijven de vertrouwde commerciële gezichten van de onderneming.
8 #2 april 2024 a M r k t n i e u w s Samenwerking Current/OS Foundation Foto: Gerd Altmann Solide jaar Dura Vermeer Foto: Dura Vermeer DEKRA is lid geworden van de Current/ OS Foundation. Een samenwerking die ervoor zorgt dat de veiligheid én effectiviteit van gelijkstroomtoepassingen met meerdere bronnen is gewaarborgd. De Current/OS Foundation bevordert de adoptie en verdere ontwikkeling van een open standaardsysteem voor de distributie van gelijkstroom (DC). Hiermee streeft de stichting naar verbetering van de veerkracht, duurzaamheid en veiligheid van de energiedistributie. De Current/OS Foundation biedt bovendien gratis toegang tot intellectueel eigendom aan alle deelnemers op de elektrische markt: fabrikanten, ontwerpadviseurs en integrators, academici en onderzoekscentra, gebruikers en dienstverleners. Rules De elektrische afhankelijkheid van onze samenleving en de veerkracht van ons elektriciteitsnet om pieken in vraag en aanbod op te vangen, nemen toe. Daarom voorziet de stichting oplossingen in een toekomst met diverse elektrische bronnen, daar waar we wonen en werken. De zogeheten Current/OS Set of Rules definieert gelijkstroom (DC) microgrids met een opportunistisch gedrag (een automatische reactie op beschikbaarheid van stroom). Het stelt ons in staat om de energietransitiedoelen te bereiken die we als samenleving hebben gesteld. Deze regelset is beschikbaar voor elke productfabrikant. Dura Vermeer kijkt terug op een solide financieel en operationeel jaar. “Samen kun je meer impact maken. Dat heeft het Rotterdamse bouwconcern in 2023 op meerdere vlakken laten zien, bij veiligheid, duurzaamheid, betaalbare woningbouw, vervanging en renovatie van infrastructuur, en installatietechniek”, aldus CEO Job Dura bij de presentatie van de jaarcijfers over 2023 van Dura Vermeer. Dura Vermeer heeft in 2023 veel geïnvesteerd in de branchebrede afspraak Veiligheid in Aanbesteding (ViA) ter voorkoming van ernstige incidenten en dodelijke ongevallen in de bouw. Het concern versterkte daarnaast de focus op klimaatmitigatie met duidelijke duurzaamheidsdoelstellingen, met als ambitie nul CO2-uitstoot in 2050, waarbij de hele bouwketen onmisbaar is. Die keuze heeft geleid tot groeiend enthousiasme van klanten, partners, leveranciers en opdrachtnemers voor dit onderwerp. In het antwoord op het woningtekort moeten snelheid, aantallen en betaalbaarheid volgens Dura Vermeer hand in hand gaan met gezondheid en duurzaamheid. De Nederlandse infrastructuur, die grotendeels in de jaren ‘60 en ‘70 werd aangelegd, nadert het einde van de levensduur. Dit vraagt om grote ingrepen, waarbij kennis en samenwerking en een grote rol voor (installatie)techniek onmisbaar zijn. Financiële terugblik In 2023 is een omzet gerealiseerd van bijna 1,9 miljard euro, een stijging van 3,6 procent ten opzichte van 2022. Daarbij is een nettoresultaat gerealiseerd van 51,4 miljoen euro, vergelijkbaar met het resultaat over 2022 en ligt de solvabiliteit met 30,5 procent ook op een goed en stabiel niveau. De werkvoorraad voor 2024 en verder ligt met bijna 4,3 miljard euro wel duidelijk boven verleden jaar. Bekijk hier het volledige jaarverslag: www.duravermeer.nl/media/pmzhst1d/ jaarverslag-2023-digitale-versie.pdf
9 #2 april 2024 a M r k t n i e u w s Nederland Wereldkampioen zonne-energie Foto: Bru-nO Alliander investeert record in energienetten Foto: Alliander Dankzij 4,8 gigawattpiek geïnstalleerd zonnestroomvermogen is de Nederlandse zonne-energiesector in 2023 opnieuw (licht) gegroeid, dat meldt Dutch New Energy Research (DNE Research) in het Nationaal Solar Trendrapport 2024. Nederland beschikt nu over een totaal opgesteld vermogen van een kleine 24,4 gigawattpiek. Dat betekent zo’n 1.386 wattpiek – of 3,5 zonnepanelen – per inwoner, waardoor Nederland is uitgegroeid tot wereldkampioen zonne-energie. Het rapport plaatst een nuance, de positie als wereldkampioen is ‘volledig te danken aan een sterk eerste halfjaar dat in het tweede halfjaar van 2023 omsloeg naar krimp’. In het residentiële segment werd een recordhoeveelheid van 2,55 gigawattpiek geïnstalleerd. Dat is 17 procent meer dan in 2022, het vorige recordjaar. Ook in het zakelijke segment is de groei met 2,25 gigawattpiek fors. Sinds 2019 zijn beide segmenten met een factor drie gegroeid en beide horen daardoor – omgerekend per inwoner – tot de absolute wereldtop. “Dat betekent ook dat Nederland als een van de eerste landen op grote schaal te maken heeft met uitdagingen rondom de verdere inpassing van zonnestroomvermogen in het energiesysteem. De zonne-energiesector gaat daarom nu een nieuwe fase in”, aldus Daan Jansen, hoofdonderzoeker van DNE Research. In 2023 werd echt duidelijk hoe nijpend de situatie is op het elektriciteitsnet in Nederland. Het net staat onder grote druk en zit bijna overal vol. Voor het vijfde achtereenvolgende jaar investeerde Alliander met ruim 1,4 miljard euro weer meer dan het jaar daarvoor in de verbouwing van de energienetten. Er zijn meer elektriciteitsstations en transformatorhuisjes opgeleverd en kabels de grond in gegaan. Net als bij elke verbouwing, gaat dit niet zonder overlast. Het tempo waarmee Alliander de grootschalige aanleg en verzwaring van elektriciteitsnetten verder kan opvoeren, loopt tegen grenzen aan. Door de drukte op het elektriciteitsnet betekent dit onder andere dat er nog zeker 10 jaar files op het net zijn. Een tekort aan technisch personeel, langlopende procedures, onvoldoende beschikbare ruimte in de openbare omgeving en een gebrek aan systeemkeuzes, belemmeren een verdere opschaling. Ondernemers en consumenten blijven de komende jaren de gevolgen van de volle netten ervaren. Om waar mogelijk verder te versnellen, zijn scherpere keuzes nodig. Enorme ambities De forse groei van het aantal warmtepompen, zonnepanelen, e-boilers, elektrificatie van bedrijfsprocessen en de installatie van oplaadpunten voor personenvervoer én elektrische vrachtwagens zette in 2023 door en zal ook de komende jaren verder stijgen. Een groot deel van de industrie moet daarnaast nog verduurzamen, de woningbouwambities zijn enorm en ook de verduurzaming van bestaande woningen gaat veel van het elektriciteitsnet vragen. Deze ontwikkelingen blijven nog vele jaren sneller gaan dan dat de netten kunnen worden uitgebreid. Het complete Alliander jaarverslag 2023 is hier te lezen: https://2023.jaarverslag. alliander.com.
10 #2 april 2024 Elektrosystemen www.fraenkische.nl Eenvoudige montage n Deel de buis, leg de kabels in de binnenbuis, druk de buitenbuis er over en klaar! Veilig en duurzaam n Bescherming van (voorgemonteerde) kabels bij PV-installaties, machines, etc. n Bestand tegen knaagdieren en weersinvloeden n Duurzaam stevige verbinding en goede buigwisselsterkte Efficiënt n De ideale oplossing voor snelle bescherming van kabels achteraf voor vele toepassingsgebieden. Hersluitbaar voor installatie achteraf. Co-flex en PV-Coor Deelbare flexibele buizen info.elektro@fraenkische.nl Ik voelde direct een klik met Bals Wim | Installateur Als je contact maakt, doe het dan goed www.bals.nl Kies voor duurzame verbindingen met INNOLINQ, recyclebaar en loodvrij Kies voor VARIABOX met recyclebare en loodvrije QUICK-CONNECT CEE-contactdozen. 240005 BALS innolinq-variabox Advertentie 90x130.indd 1 15-01-2024 09:45
11 #2 april 2024 a M r k t n i e u w s Update Kleintje Hybride warmtepompen Foto: ISSO Stabiele vooruitzichten voor de installatiebranche Foto: Gerd Altmann Wie een hybride warmtepompsysteem wil realiseren, kan steun hebben aan de actuele kennis in ISSO-kleintje ‘Hybride warmtepompen in woningen’. De komende jaren neemt de vraag naar hybride warmtepompen snel toe, zo is de verwachting. Dit komt mede door de aangescherpte eisen die de overheid vanaf 2026 wil doorvoeren. Daardoor wordt het in de praktijk bij ketelvervanging vaak onvermijdelijk om een warmtepomp naast de cv-ketel te installeren. Het ISSO-kleintje Hybride warmtepompen in woningen biedt de professional alle benodigde informatie voor het selecteren, het ontwerpen, de uitvoering, de oplevering en het beheer van een (individuele) elektrische warmtepomp. Daarbij gaat in hoofdzaak om warmtepompsystemen met lucht als energiebron. Deze hybride lucht/water-warmtepompen zijn in ieder geval geschikt voor het verwarmen van een woning. In veel gevallen leveren ze ook (een bijdrage aan) warm tapwater e n soms ook koeling. De eerste versie van deze uitgave verscheen in 2021. Vooral in bestaande woningen Hybride warmtepompsystemen worden hoofdzakelijk toegepast in bestaande woningen met een lage- en middentemperatuurafgiftesysteem. Soms gebeurt dit ook in de combinatie met verwarming op hogere temperaturen. In dat geval is de combinatie met een cv-toestel noodzakelijk; dat toestel neemt dan de piekvraag en de hogere temperaturen voor zijn rekening. Nu de overheid van plan is om vanaf 2026 een rendementseis te stellen die de cv-ketel niet zelfstandig kan behalen, komt het in de meeste gevallen neer op het bijplaatsen van een warmtepomp. Hoe je zo’n hybride installatie ontwerpt, realiseert maar ook onderhoudt en beheert, vindt de professional terug in het ISSOkleintje. De bouwsector zal zich opmaken voor een minder jaar. Er wordt een krimp verwacht van de totale bouwproductie in 2024. De opgelopen bouwkosten en gestegen rentes hebben hieraan bijgedragen. Het zal niet de vrije val zijn die eerder door economen werd voorspeld, maar er moet wel rekening gehouden worden met afnemende bouwactiviteiten. Dit is tevens terug te zien in het aantal verstrekte vergunningen. De daling voor het aantal vergunningen is bij woningbouw het grootst met 9,3 procent, terwijl de schade voor utiliteitsbouw relatief beperkt blijft met een 4,9 procent daling. Herstel Op de lange termijn is er de verwachting dat de productie van woning- als utiliteitsbouw gaat stabiliseren met voorzichtige tekenen van herstel in 2025. Dit heeft te maken met de inmiddels verbeterde economische omstandigheden, zoals de stabiliserende rentes en de gestegen inkomens. Verder bestaat de nieuwbouwproductie voor een toenemend deel uit huurwoningen en neemt het aandeel koopwoningen af. Dit betekent een verschuiving van de totale productie naar (kleinere) meergezinswoningen. Tenslotte hebben de marktontwikkelingen van de bouw nog steeds veel invloed op de installatiesector. Trends in energiebesparende maatregelen voor bestaande bouw zetten onverminderd door omdat er weinig nieuwbouw wordt verkocht. Net zoals in het voorgaande kwartaal, is de hoeveelheid orders die nog uitgevoerd moet worden gelijk aan ongeveer 10 maanden werk. Ook de omzetverwachtingen en offerteaanvragen verschillen niet veel ten opzichte van het vorig kwartaal. De meeste respondenten verwachten een positief resultaat, al is er wel een opvallend verschil, waarbij een redelijk deel van de respondenten minder dan 5 procent verlies verwacht. Dit is een verandering van 6 procent ten opzichte van 0 procent van het vorige kwartaal. Al met al zijn de huidige ontwikkelingen in de installatiebranche vrij stabiel, alleen zijn de verwachtingen voor zowel onderhoud als renovatie positiever dan nieuwbouw. Het Economisch Dashboard Installatiebranche over het eerste kwartaal van 2024 geeft een stabiel beeld van de verwachtingen ten opzichte van het voorgaande kwartaal. De voorziene krimp in de bouwproductie in 2024 is van invloed op het werk in nieuwbouw voor de installatiebranche. Dit wordt gecompenseerd door een grote vraag in renovatie en onderhoud voor energiebesparende maatregelen.
12 #2 april 2024 a M r k t n i e u w s Salderingsregeling stimuleert aanschaf zonnepanelen Op 13 februari verwierp de Eerste Kamer een wetsvoorstel van demissionair minister Jetten voor Klimaat en Energie om de salderingsregeling voor kleinverbruikers af te bouwen. En dat merken installateurs van zonnepanelen die in deze maand meer aanvragen kregen te verwerken. Ze wijten dit overigens niet alleen aan de salderingsregeling maar ook aan het feit dat het voorjaar wordt; in die tijd trekt de vraag altijd aan. De reacties op het besluit van de Eerste Kamer waren niet alleen positief. Zo wijzen de netbeheerders erop dat zowel productie als afname van elektriciteit snel toenemen. Het elektriciteitsnet wordt daardoor steeds zwaarder belast en de groei van het aantal zonnepanelen draagt daar flink aan bij. Met name op zonnige dagen in het voorjaar en de zomer kan het daardoor gebeuren dat de omvormers van zonnepanelen voor korte tijd worden uitgeschakeld. Dit heeft overigens nauwelijks invloed op de terugverdientijd van zonnepanelen, die nu zo’n zeven jaar is. Voorzitter van Techniek Nederland Doekle Terpstra vindt wel dat het urgenter dan ooit is om het elektriciteitsnet te verzwaren en uit te breiden. Ook is het volgens Terpstra belangrijk om consumenten te stimuleren hun eigen opgewekte zonnestroom maximaal in te zetten voor eigen gebruik. Techniek Nederland, www.technieknederland.nl, tel. 088 543 26 50 Installateurs van zonnepanelen zien het aantal aanvragen toenemen na het besluit van de Eerste Kamer om de salderingsregeling voort te zetten. Dat blijkt uit een rondgang langs enkele tientallen zonnestroom-installateurs die zijn aangesloten bij Techniek Nederland. Advertentie HELUKABEL® B.V. • Budel • 0495-499 049 • info@helukabel.nl • helukabel.nl Kabels nodig voor uw solarproject? SOLARFLEX-X is al jaren de vertrouwde kabel voor het aansluiten van zonnepanelen. Nieuw zijn onze UL-gecertificeerde solarkabels, geschikt voor export. Tevens hebben we een nieuwe kabel toegevoegd, die speciaal geschikt is voor drijvende zonnepanelen. HELUKABEL is ook uw partner voor de bekabeling van windmolens en e-mobility laadstations. Informeer vrijblijvend naar de mogelijkheden of download onze speciale brochures via onze website.
13 #2 april 2024 a M r k t n i e u w s Zonneplan schakelt PV systemen uit op piekmomenten Aan de basis van deze ontwikkeling staat Powerplay, het aansturingsalgoritme dat Zonneplan in januari gelijktijdig met de Nexus thuisbatterij introduceerde. Powerplay stuurt zonnepanelenomvormers aan, rekening houdend met elektriciteitsaanbod en -vraag. Het vermindert of stopt de zonnestroomproductie tijdelijk bij een overschot aan elektriciteit op het net wat boetes voorkomt. Huishoudens met een energiecontract van Zonneplan, maar een omvormer van een ander merk kunnen hun omvormer aanmelden. Zonneplan gaat in volgorde van interesse bezig met het toevoegen van nieuwe omvormers om deze slimme aansturingservice gereed te maken voor heel Nederland. Zonneplan, www.zonneplan.nl, tel. 088 020 30 00 Energiebedrijf Zonneplan is overgestapt op het tijdelijk uitschakelen van zonnepanelenomvormers van klanten op piekmomenten. “Samen dragen onze klanten hiermee bij aan de stabilisatie van het overvolle elektriciteitsnet, met de gezamenlijke kracht van een middelgrote gascentrale”, aldus Glenn van der Linde van Zonneplan. “Klanten ontvangen hiervoor een bonus bovenop een compensatie voor de gemiste opbrengsten. Door op deze manier strategisch terug te leveren, verdienen zij meer aan hun zonnepanelen dan bij ‘traditioneel’ terugleveren”, legt hij uit. Voor het eerst negatieve energieprijs Klanten van SolarEdge met een dynamisch energiecontract zijn hiertegen beschermd omdat hun systeem op dat moment afschakelt en niet meer kan terugleveren tot het tijdstip dat de prijzen weer positief zijn. "Als pioniers in de zonne-energiesector zet SolarEdge zich in om huiseigenaren te voorzien van geavanceerde technologie die niet alleen duurzaam leven bevordert, maar ook financiële voordelen biedt," zegt Richard Poelstra, Salesmanager bij SolarEdge. “Het optreden van negatieve energietarieven dit weekend illustreert de kracht van onze geautomatiseerde systemen om intelligente beslissingen te nemen in het voordeel van onze gebruikers.” SolarEdge, www.solaredge.com, tel. 0800 71 05 In het weekend van 9 maart was het zover: de prijzen voor het terugleveren van stroom aan het net waren voor het eerst dit jaar negatief. Negatieve energietarieven treden op wanneer de kosten voor het produceren en leveren van energie aan het net hoger zijn dan de marktwaarde. Dit betekent dat eigenaren van zonnesystemen moeten betalen wanneer ze een overschot aan opgewekte elektrische energie aan het net toevoeren.
14 #2 april 2024 a F m i l i e h n i e k De kracht van het familiebedrijf Familiebedrijven hebben een langetermijnperspectief, hechte banden met het personeel en met de regio. De eigenaren verschaffen geduldig kapitaal en rentmeesterschap. Maar er zijn ook gevaren en valkuilen. Hoe kan een familiebedrijf zich onderscheiden in de markt en welke keuzes kun je maken om je marktpositie te versterken? Het was te horen op woensdag 13 maart 2024 tijdens een gezamenlijke bijeenkomst van Techniek Nederland en Bouwend Nederland voor familiebedrijven in de installatiebranche en bouwsector. Tekst: Gerrit Tenkink Foto’s: StockSnap, Nattanan Kanchanaprat en Max aar waar het imago van familiebedrijven in de jaren negentig van de vorige eeuw nog negatief was en familiebedrijven werden geassocieerd met ‘stoffig’, ‘saai’ en ‘onprofessioneel’, veranderde die beeldvorming vanaf de eeuwwisseling. ‘Betrouwbaar’, ‘trots’, ‘loyaliteit’ en ‘korte lijnen’ zijn de steekwoorden die dan naar voren komen. Wat de kracht van familiebedrijven is, werd deze middag verduidelijkt door professor Roberto Flören, RSM Leerstoel Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht aan de Nyenrode Business Universiteit. Hij liet aan de hand van een groot aantal sheets zien wat de kracht is, maar ook het gevaar kan zijn. Kracht Volgens Flören doen familiebedrijven het over de hele wereld gezien beter dan anders georganiseerde bedrijven. Hoe dat kan? Hij noemt meerdere factoren. “De stabiliteit is in grote mate te danken aan het rentmeesterschap. Oftewel: je krijgt het bedrijf van de vorige generatie en je geeft het door aan de volgende generatie. Die stabiliteit en verantwoordelijkheid wegen zwaar. De kinderen zijn al van jongs af aan bij het bedrijf betrokken en daardoor ontstaat een hechte band met het bedrijf. Vaak ook is sprake van een platte organisatie en dat geeft duidelijkheid. Ja is ja en nee is nee. En over het algemeen is personeel tevredener en blijft langer bij het bedrijf, zo blijkt uit onderzoek. Ook in tijden van recessie. Dat zorgt voor stabiliteit.” Financiering Uit onderzoek blijkt verder dat beleggingen in Europese familiebedrijven vanaf 2006 per jaar gemiddeld 3,6 procent meer opbrachten dan een investering in een niet-familiebedrijf. “We zien dat bij familiebedrijven meer aandacht is voor de lange termijn. Het salaris is niet gekoppeld aan de beurskoers. De betrokkenheid van de directeur van een familiebedrijf is over het algemeen groot te noemen. Het bedrijf staat synoniem aan zijn carrière, hij heeft kennis van zaken Loyaliteit van de medewerkers is een belangrijke eigenschap van het familiebedrijf. D
15 #2 april 2024 r t i k e l n a a m en het personeel ziet voor wie ze werken. Daarnaast onderhoudt de directeur een nauwe band met zijn aandeelhouders, in veel gevallen familieleden. Bij een familiebedrijf staat de directeur gemiddeld 22 jaar aan het roer. Bij een beursgenoteerd bedrijf gebruikt de directeur het bedrijf als een stap in zijn carrière. Het betekent dat hij daar gemiddeld na 4 tot 4,5 jaar weer weg is.” Over het algemeen is bij het familiebedrijf sprake van een andere manier van financiering, al maakt Flören daar wel een kanttekening bij. “We zien dat er veel geld in het bedrijf blijft zitten, al zou het beter zijn om een deel van de winst ergens anders neer te zetten”, zegt Flören. Innovatie Innovatie is binnen het familiebedrijf een belangrijke drijfveer en garantie voor succes, ook op langere termijn. Bij een kwart van de familiebedrijven gaat 5 tot 9 procent van de jaaromzet naar innovatie. Bijna 9 procent van de bedrijven besteedt meer dan een derde van de omzet aan innovatie. Bij een derde van de familiebedrijven zit 90 tot 100 procent van het familievermogen vast in het bedrijf. Dat betekent dat het geld niet direct beschikbaar is, of niet wordt vrijgemaakt voor innovatie en dat is een bedreiging. Flören zegt dan ook: “Zorg dat je openstaat voor externen, zoals bijvoorbeeld een Raad van Commissarissen of en Raad van Advies. Externe raadgevers die emotioneel gezien iets meer afstand hebben van het bedrijf kunnen een beter objectief advies uitbrengen, waarom bijvoorbeeld een bepaalde investering noodzakelijk is.” Toch zien ook de eigenaren van familiebedrijven de waarde van innovatie. Onderzoek toont aan dat 79 procent bereid is om af te zien van dividend als dat innovatie stimuleert. Bij niet-familiebedrijven is 60 procent van de financiers daartoe bereid. Duurzaamheid Duurzaamheid is op te delen in vier dimensies: economisch, ecologisch, sociaal en goed bestuur. Uit onderzoek blijkt dat bij familiebedrijven vooral het sociale beleid (gezondheid en welzijn van de medewerkers, maatschappelijke betrokkenheid en diversiteit) en goed bestuur (bedrijfscultuur, integriteit, voorbeeldgedrag) een belangrijke rol spelen. Ecologisch en economisch beleid zijn veel minder belangrijk. “Wat bedrijven motiveert op het gebied van duurzaamheid, is toch de zorg voor toekomstige generaties, familiewaarden en verbondenheid met de regio”, aldus Flören. Marketing en communicatie Als het aankomt op marketing en communicatie zijn het niet de familiebedrijven die vooraan staan. “Ze zijn vaak te bescheiden”, aldus Flören. “Ze geven volop aan goede doelen, meestal in de Familieleden zijn vaak de aandeelhouders van het bedrijf. Zorg dat ze op de hoogte blijven van het wel en wee van de onderneming. Familiebedrijven zetten niet graag de luiken open, daarom is het belangrijk om de eigen kritiek te organiseren
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 van AtotZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...? Kijk voor onze vacatures www.geyer.nl of scan de QR-code.
17 #2 april 2024 r t i k e l n a a m directe omgeving, maar laten dit te weinig naar buiten toe zien. Laat zien dat je maatschappelijk betrokken bent, want dat biedt kansen bij klanten, leveranciers en op de arbeidsmarkt. Maar dat kwartje is bij veel bedrijven nog niet gevallen.” Niyata Academy Na de presentatie van Flören was het de beurt aan enkele familiebedrijven om te laten zien hoe zij zich positioneren in de markt. Een daarvan was het Utrechtse bedrijf Niyata Energy. ‘Alles is familie en familie is alles’ is er op hun website te lezen. Het bedrijf is gespecialiseerd in duurzame energieoplossingen en won onder andere de FD Gazellen Award in 2022 en 2023 en is genomineerd voor de Techniek Unie Award in 2024. Vader Dursun Kiliç is de oprichter van het bedrijf, met zijn zonen Tansel en Yasin als tweede generatie aan het roer. Deze middag waren Tansel en Yasin aanwezig om de visie van hun bedrijf toe te lichten. Wat bij dit bedrijf opvalt is de sociale kant, de liefde en aandacht voor het personeel, de typische waarden die ook Flören bij zijn presentatie benadrukte. Het bedrijf van Tansel en Yasin Kiliç maakt er volop gebruik van. “Wij werken niet met zzp’ers, want daarmee kun je de kwaliteit van je werkzaamheden onvoldoende waarborgen richting de klant. Dat betekent dat je hard moet werken om goed personeel binnen te halen. Onze vader zag in 2013 al dat er krapte ontstond op de arbeidsmarkt. Daarom zijn we zelf mensen gaan opleiden. In eerste instantie waren dat voornamelijk statushouders. Dat heeft erin geresulteerd dat we via onze Niyata Academy de afgelopen tien jaar meer dan duizend mannen en vrouwen hebben opgeleid tot volwaardig elektrotechnisch en/of zonnepanelen installateur, inclusief het bijbehorend VCAcertificaat”, vertelt Tansel Kiliç, die liever niet praat over ‘mensen met afstand tot de arbeidsmarkt’. Een arbeidsmarkt met afstand tot de mensen, dat is volgens hem een betere omschrijving, waarmee hij maar wil aangeven dat bedrijven zelf wel wat meer open mogen staan voor mensen met een andere achtergrond. Loyaliteit Momenteel werken bij Niyata Energy zo’n vijftig medewerkers in vaste dienst. Het bedrijf hecht grote waarde aan sociale betrokkenheid. “Als een van onze werknemers met een probleem bij ons komt, dat kan bijvoorbeeld financieel zijn of in de relationele sfeer, privé of zakelijk, gaan we altijd samen op zoek naar een oplossing. Dat betaalt zich op een later moment terug in loyaliteit”, vertelt Yasin. “Kijk, pv-panelen installeren kan iedereen, maar sociale en maatschappelijke betrokkenheid wordt nog wel eens vergeten. Wij willen er zijn voor onze medemensen.” Die betrokkenheid komt volgens het tweetal deels vanuit hun moslimgeloof, maar heeft ook zakelijk gezien voordelen. Zo bleven de activiteiten van Niyata Energy niet onopgemerkt bij Vattenfall. Niyata Energy is nu partner van de Zweedse energieleverancier en verzorgt voor hen een groot deel van het pv-installatie-werk. Kritiek organiseren De vraag is, nu het bedrijf doorgroeit, hoe je je medewerkers betrokken houdt. Tansel: ”We zijn nu bezig om een schil te creëren rondom het management, omdat het lastig is om die persoonlijke aandacht te hebben voor alle collega’s. We selecteren daarvoor collega’s die hun vak beheersen, maar ook aandacht hebben voor het sociale aspect.” Het is een punt waar Flören aan het eind van de middag nog even aandacht voor vroeg. “Zo’n schil is ook een manier om op de hoogte te blijven van wat er bij je personeel leeft. Familiebedrijven zijn vaak naar binnen gericht en zetten de luiken niet graag open. Daarom is het belangrijk om je eigen kritiek te organiseren. Zorg dat er voldoende mensen zijn die kritisch naar je organisatie kijken. Dat kan door een Raad van Advies, maar het kan ook door binnen je eigen organisatie een veilige sfeer te creëren, zodat er vertrouwen is en mensen kritiek durven te geven.” x Advies van externen is aan te raden. Laat je maatschappelijke betrokkenheid zien. Dat biedt kansen bij klanten, leveranciers en op de arbeidsmarkt
#2 april 2024 18 r B a n d v e i l i g De wil is er, het visie ook, nu de uitvoering nog Stalbranden voorkomen Emma van Boxmeer deed samen met Hilko Ellen namens Wageningen University & Research (WUR) onderzoek naar de brandveiligheid van stallen. Je zult tegenwoordig maar boer zijn, of installateur. Een snelleescursus is voor hen geen luxe, gezien de oneindige stroom regelgeving die op hen afkomt. Zelden definitief, vaak ‘herzien’ en meestal ‘in voorbereiding’. Enerzijds is er de regelgeving inzake dierenwelzijn, (brand)veiligheid en milieu en anderzijds de bouwwetgeving en normeringen die daar het gevolg van zijn. Een installateur die een boer als klant heeft, kan dus op dubbel leeswerk rekenen. Toegespitst op stalbranden, sleept dit proces zich al ruim tien jaar voort, en het zal nog wel jaren duren ook. Tekst: Martin Bongers Foto’s: Geissler en Wageningen Livestock Research et voorkomen van stalbranden is namelijk niet iets dat geïsoleerd aangepakt kan worden. Het is onderdeel van een breder thema: het verbeteren van dierenwelzijn in de veehouderij in het algemeen. Welke maatregel ook bedacht wordt, het heeft gevolgen voor de wijze waarop we stallen bouwen. Daarnaast is er nog zoiets als het milieu, of de energietransitie. Ook die thema’s dwingen af en toe tot bouw- of installatieaanpassingen. En maar al te vaak ‘weet links dan niet wat rechts doet’, waardoor sommige maatregelen in de stal eigenlijk niet eens naast elkaar kunnen bestaan, wil je het veilig doen. In die zin is de overheid, met al haar getreuzel en onduidelijkheid, medeverantwoordelijk voor onveilige stallen. Waarvan acte: op 19 maart heeft een kamermeerderheid voorkomen dat er concrete, duidelijke en vooral wettelijke regels komen om het dierenwelzijn in de veehouderij te verbeteren. Pappen, nathouden en polderen. De boer en de installateur worden intussen het bos ingestuurd en de dieren aan hun lot overgelaten. Tragedies Stalbranden zijn dramatisch, voor elke boer. In korte tijd wordt vernietigd, waar jarenlang aan gewerkt is. Maar dan nog: een boer houdt van zijn levende beesten en het verlies is dan veel meer dan een simpele verzekeringskwestie. Het voorkomen van een stalbrand is niet alleen een technisch vraagstuk, het gaat ook – misschien wel vooral – om het voorkomen van dierenleed en menselijke tragedies. Martijn Wijnberg en Jeroen Veltmaat (Geissler Installatietechniek, Lemelerveld) bevestigen dit beeld. “Vaak wordt gezegd dat zo’n varkens- of kippenboer het puur voor het geld doet. En dat een brand een bedrijfsrisico is. Maar dat is niet zoals wij ze kennen. De meesten zijn echte ondernemers, op zoek naar kwaliteit. Ze hebben hart voor hun zaak en hun dieren.” De kille cijfers Stalbranden komen de laatste tijd vaker in het nieuws. Vaker dan bijvoorbeeld een brand in een ander, ‘gewoon’ bedrijf. De kille cijfers van Brandweer Nederland en het Verbond van Verzekeraars rechtvaardigen die extra media-aandacht overigens niet. • 2019: 46 stalbranden en 175.000 omgekomen dieren • 2020: 54 stalbranden, 108.000 slachtoffers. • 2021: 35 stalbranden, 7.000 slachtoffers. • 2022: 42 stalbranden, 130.000 omgekomen dieren Het aantal stalbranden neemt dus niet toe, maar de impact is enorm – ook emotioneel – en de nieuwswaarde dus ook. Er lijkt overigens geen relatie te bestaan tussen het aantal branden en H
#2 april 2024 r t i k e l n a a m 19 het aantal dode dieren. Dat klopt: een enkele brand in een pluimveestal, met duizenden dieren, heeft getalsmatig grotere gevolgen dan een brand in een rundvee- of varkensstal. Wel zouden die stallen dan weer een grotere brandkans hebben, door de aanwezigheid van ammoniak. Bedrijfsspecifieke oorzaken Wat maakt een stal nu eigenlijk zo speciaal? Wat is het verschil met, bijvoorbeeld, een groot DC? Stallen zijn eigenlijk lange, platliggende schoorstenen. Als het om een runderstal gaat, is er bovendien veel ventilatie. Daarnaast zijn er vaak chemicaliën, stro en hooi aanwezig en lange bedradingen die de brand kunnen transporteren. Een denkbaar ‘startscenario’ is dat knaagdieren (die gek zijn op het omhulsel van sommige types elektrische leidingen) kortsluiting in de kabel zelf laten ontstaan, of in de aangesloten apparatuur zoals een luchtwasser. Berry Looijen is technisch specialist bij verzekeraar Achmea. Hij adviseert agroondernemers, liefst al voordat er een aannemer of installateur aan de slag gaat. Tijdens de Omega Safety Day, vorig jaar december, vertelde hij: “Op agrobedrijven doen zich bijzondere omstandigheden voor. Je hebt te maken met vocht, stof, chemische spullen en uitscheidingsdampen van dieren. Dat in combinatie met het vaak permanent aanwezige licht en andere actieve elektra – denk aan ventilatoren, luchtwassers, voermachines – Dat het voorkomen van een stalbrand multifactorieel is, wordt duidelijk uit twee recente WURrapporten. Wetenschappers Hilko Ellen (foto) en Emma van Boxmeer deden onderzoek, en kwamen met aanbevelingen voor minister Adema. “Op agrobedrijven doen zich bijzondere omstandigheden voor. Je hebt te maken met vocht, stof, chemische spullen en uitscheidingsdampen van dieren. Dat in combinatie met het vaak permanent aanwezige licht en andere actieve elektra levert een gevaarlijke mix op.”
#2 april 2024 20 e b o u w a u t o m a t levert een gevaarlijke mix op. Dat wordt erger als er ook methaan en ammoniak (uit de mestkuil) aanwezig is.” Zijn standaardadvies is dan ook om bijvoorbeeld omvormers en verdelers ver weg te plaatsen van de pv-bron en de stal. Kennis en kunde Een boerenbedrijf heeft veel machines, en steeds meer daarvan hebben batterijen. Oververhitting of zelfontbranding kan een belangrijke brandoorzaak worden. Daarover gesproken: wat tijdens de Omega Safety Day ook duidelijk werd, is dat agro-ondernemers een berg offertes kunnen verwachten voor pv- installaties in combinatie met grote batterijen, van het type dat in een mobiele container geplaatst wordt. De stroom in die batterijen is er niet om zelf te gebruiken, maar om er mee te ‘handelen’ op de zogenaamde onbalansmarkt. Het wordt de ondernemers namelijk voorgespiegeld dat dit een zeer interessant verdienmodel is. Als we ons dan realiseren dat de ‘kennisgap’ tussen ondernemer en leverancier erg groot is, dan wordt de deur open gezet naar nog meer brandrisico-verhogende factoren. En dan zijn er natuurlijk de (installatie) werkzaamheden zelf. Vaak wordt er gewezen op ‘ondeskundigheid’, maar vergeten wordt dat een stal in de loop van de jaren steeds is uitgebreid. Meerdere installatiebedrijven hebben er de hand in gehad. Dan kan er een keer iets verkeerd gaan. Echter, de gebouwbeheerder, de boer, die blijft verantwoordelijk. En maar al te vaak ontbreekt het aan goede doBerry Looijen is technisch specialist bij verzekeraar Achmea. Hij adviseert agro-ondernemers, liefst al voordat er een aannemer of installateur aan de slag gaat. Zijn standaardadvies is om bijvoorbeeld omvormers en verdelers ver weg te plaatsen van de pv-bron en de stal. Een van de adviezen is om alle elektra te concerteren in een zogenaamde technische ruimte. Ellen en Van Boxmeer: “Beter is het om van een risicoruimte te spreken. Die ruimte is er echter vaak niet, zeker niet bij oudere bedrijven.”
#2 april 2024 r t i k e l n a a m 21 cumentatie waarmee de volgende installateur aan de slag kan. Of er wordt getreuzeld met de Scope 12-controle bij oplevering (citaat verzekeraar: “Eerst laten keuren, pas dan de slotnota betalen!”). Kortom, ondeskundig opdrachtgeverschap mag dus ook als een factor genoemd worden. Wijnberg en Veltmaat: “Klopt, het beeld van ‘de beunhaas’ die bij de boer langskomt slaat eigenlijk nergens op. Agroinstallatiewerk is voor specialisten. De meeste veehouderijen zijn high tech. De cv-installateur uit het dorp legt echt geen luchtwasser aan, of een geavanceerde voederinstallatie.” Om daaraan toe te voegen: “Oké, misschien heeft niet elke installateur alle kennis en kunde paraat. Dat is tegenwoordig ook niet eenvoudig. Maar de opdrachtgever, de boer, heeft ook een rol. Hij zou bijvoorbeeld kunnen vragen aan de installateur of hij eigenlijk wel voldoet aan de eisen die gesteld worden. Die bewustwording bij de boer moet er ook zijn, daarmee voorkom je al veel ongelukken.” Adviezen uit Wageningen Dat het voorkomen van een stalbrand multifactorieel is, wordt ook duidelijk uit twee recente rapporten van Wageningen University & Research (WUR). Wetenschappers Hilko Ellen en Emma van Boxmeer deden onderzoek, en kwamen met aanbevelingen voor minister Adema. “Dat we nu die rapporten publiceren, is het voorlopige eindstation van een lange weg”, benadrukken Ellen en Van Boxmeer. “Eigenlijk is het al begonnen in 2010, met een studie van de HAS Leeuwarden. Daarin werd voor het eerst in beeld gebracht hoeveel stalbranden er zijn en hoeveel dieren daarbij omkomen. Dat bracht een schok teweeg. Vervolgens hebben organisaties als de Dierenbescherming en Wakker Dier het voortouw genomen om alle partijen te doordringen van het belang van dierenwelzijn in veehouderijbedrijven en de rest is geschiedenis. Maar we zijn wel weer veertien jaar verder.” Hoe dan ook hebben de dierenorganisaties veel bereikt. ”De aanpassing van het bouwbesluit, in 2012, was ook al een gevolg van de aandacht voor stalbranden van deze actiegroepen”, vullen Ellen en Van Boxmeer aan. Een van de adviezen is om alle elektra te concerteren, in een zogenaamde technische ruimte. Ellen en Van Boxmeer: Foto hieronder: Op 19 maart heeft een kamermeerderheid voorkomen dat er concrete, duidelijke en vooral wettelijke regels komen om het dierenwelzijn in de veehouderij te verbeteren. “Vaak wordt gezegd dat zo’n varkens- of kippenboer het puur voor het geld doet. En dat een brand een bedrijfsrisico is. Dat is niet zoals wij ze kennen. Ze hebben hart voor hun zaak en hun dieren.” Foto Links: “De opdrachtgever, de boer, heeft ook een rol. Hij zou bijvoorbeeld kunnen vragen aan de installateur of hij eigenlijk wel voldoet aan de eisen die gesteld worden. Die bewustwording bij de boer moet er ook zijn, daarmee voorkom je al veel ongelukken.” ‘Agro-installatiewerk is voor specialisten’
#2 april 2024 22 “Beter is het om van een risicoruimte te spreken. Die ruimte is er echter vaak niet, zeker niet bij oudere bedrijven. Logisch ook, als je ziet hoe een stal zich in de loop van de tijd ontwikkelt. Er wordt aangebouwd en aangebouwd, en de elektra gaat mee. Bovendien zijn er zoveel elektrische apparaten her en der, dat het een utopie is qua uitvoerbaarheid. Althans, tegen aanvaarbare kosten.” Een ander relevant advies is het compartimenteren van de stallen. Bandscheidingen kunnen levens redden, ook doordat rookontwikkeling tegenwerkt wordt en er meer tijd is om dieren uit belendende compartimenten te redden. Integrale benadering Ellen en Van Boxmeer zien wel een groot verschil tussen ‘bestaand’ en ‘nieuwbouw’. Een bestaand bedrijf ombouwen ten behoeve van de meest optimale dierveiligheid, dat is financieel gezien een station te ver. De ondernemer zal die investering nooit terug kunnen verdienen. Bij nieuwbouw zijn er wel kansen. Het dringende advies is dan ook om voorafgaand aan nieuw- of verbouw met alle stakeholders om de tafel te gaan zitten. Ellen en Van Boxmeer: “Er is tegenwoore b o u w a u t o m a t Het aantal stalbranden neemt niet toe, maar de impact is enorm – ook emotioneel – en de nieuwswaarde dus ook. Advertentie
#2 april 2024 23 dig steeds meer wet- en regelgeving die elkaar, qua uitvoering, beïnvloedt of zelfs tegenwerkt. Neem nu die compartimentering. Er zijn ook milieuvoorschriften als het gaat om luchtwassers en ventilatie. En die ventilatie kan, ook al ben je gecompartimenteerd, de rook naar andere ruimten brengen. Ook de overdekte uitloop voor vleeskuikens werkt in het nadeel van de brandveiligheid. Dit verkleint juist de afstand tussen de onderlinge stallen of compartimenten.” Stallen compartimenteren, centrale technische ruimten aanleggen: super noodzakelijk allemaal, maar toekomstmuziek. Het zal nog jaren duren voordat bestaande stallen vervangen zijn door nieuwe. Meer solaas mag verwacht worden van het advies om keuringen in te stellen. Een verplichte elektrakeuring die elke drie tot vijf jaar moet worden uitgevoerd, en een jaarlijkse brandveiligheidskeuring. Ellen en Van Boxmeer: “We moeten ons wel realiseren dat er zo’n 25.000 veehouderijbedrijven zijn. Keuring is echt van belang, ook als het gaat om preventieve bewustwording. Maar de mensen die het moeten doen zijn er nog niet, en de manier waarop we het gaan doen moet ook nog uitgewerkt worden.” De jaarlijkse brandveiligheidskeuring biedt op korte termijn het meeste perspectief, voor de dieren dan. “Wij stellen ons hier in ieder geval geen vinkjeskeuring bij voor”, benadrukken Ellen en Van Boxmeer. Dat heeft namelijk helemaal geen zin. Als je met een checklist een willekeurige, bestaande stal binnenloopt, wordt ie meteen afgekeurd. Beter is het om de bedrijven langs te gaan, en een gesprek te beginnen met de boer. Loop met hem door het bedrijf en bespreek elk jaar een ander thema: ventilatie, brandscheiding, elektra, chemie et cetera. En bespreek ook de samenhang met andere thema’s zoals de energietransitie en het milieu. Bij nieuwbouw is het de bedoeling om met alle stakeholders de samenhang te bespreken voordat de schop de grond ingaat, maar bij bestaande bouw kan die integrale aanpak, en dan met name de bewustwording, aangevlogen worden met dergelijke thematische ‘dierveiligheidsgesprekken’. x “De meeste veehouderijen zijn high tech. De cv-installateur uit het dorp legt echt geen luchtwasser aan, of een geavanceerde voederinstallatie.” “Keuring is echt van belang, ook als het gaat om preventieve bewustwording. Maar de mensen die het moeten doen zijn er nog niet, en de manier waarop we het gaan doen moet ook nog uitgewerkt worden.” ‘We moeten ons realiseren dat er zo’n 25.000 veehouderijbedrijven zijn. Keuring is echt van belang’ r t i k e l n a a m
www.elektropraktijk.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=