NEGENTIENDE JAARGANG FEBRUARI 2024 # 1 Lichtevent Future Lighting 2023: de mens centraal Safety Day Kennisdelen helpt de transitie vooruit Domotica Slim, draadloos én energiezuinig USP BIM-gebruik in de installatiesector ONAFHANKELIJKE PRAKTIJKINFORMATIE VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE BRANCHE €15,00
Art. nr. Type Omschrijving 952121 DG M TT 2P ACI 275 FM Type 2+3, 2-polig, TT-/TN 952220 DG M TN 2P ACI 275 FM Type 2+3, 2-polig, TN 952330 DG M TNC ACI 275 FM Type 2+3, 3-polig, TNC 952341 DG M TT ACI 275 FM Type 2+3, 4-polig, TT-/TNS 952440 DG M TNS ACI 275 FM Type 2+3, 4-polig, TNS Art. nr. Type Omschrijving 952121 DG M TT 2P ACI 275 FM Type 2+3, 2-polig, TT-/TN 952220 DG M TN 2P ACI 275 FM Type 2+3, 2-polig, TN 952330 DG M TNC ACI 275 FM Type 2+3, 3-polig, TNC 952341 DG M TT ACI 275 FM Type 2+3, 4-polig, TT-/TNS 952440 DG M TNS ACI 275 FM Type 2+3, 4-polig, TNS
MODULAIRE DIMMERS STEL ZELF DE PERFECTE DIMMER SAMEN Dit concept omvat zowel basiselementen als bedieningsmodules die kunnen worden gecombineerd met een afdekraam. Met een moeiteloze installatie van de basismodule in de muur en de toevoeging van de bedieningsmodule krijg je niet alleen controle over de verlichting, maar ook intelligente functionaliteit binnen handbereik. 2 3 1 Onderdeel van elektrotechniek NIEUW Stap 1 - Basiselement Kies het juiste basiselement, wat wil je bedienen? Wil je schakelen of dimmen en wat is het vermogen? Bij dimmen kun je kiezen uit fase-afsnijding of DALI en voor schakelen en dimmen van fase-afsnijding is er ook de optie voor 2-polig schakelen om lekstroom problemen te voorkomen. Stap 2 - Bedieningsmodule Kies de juiste bedieningsmodule, hoe wil je bedienen? Geef je de voorkeur aan drukken of draaien? Verlang je naar extra functies zoals een nalooptimer, Astro-tijdschakeling en app-bediening met fade-opties bij uitschakeling? De keuze is aan jou, want met ons uitgebreide aanbod is er voor elk wat wils. Stap 3 - Afdekking De dimmers kunnen afgewerkt worden met een Lumiko afdekraam, maar vanwege de standaard afmeting van 55x55 mm passen ze ook in de afdekramen van veel andere merken. De bedieningsmodules zijn eenvoudig op de dimmer te klikken waardoor na montage de bediening eenvoudig uitgewisseld kan worden zonder hulp van een installateur.
#1 februari 2024 4 o l u m n C i n Wereldkampioen Nederland groeit uit tot wereldkampioen zonneenergie. Dat is de kop boven het persbericht over het Nationaal Solar Trendrapport 2024. Nederland heeft afgelopen jaar 4,8 gigawattpiek zonnestroomvermogen geïnstalleerd. Hierdoor kwam het totaal opgesteld vermogen uit op een kleine 24,4 gigawattpiek. Dat betekent per inwoner 1.386 wattpiek, ofwel 3,5 zonnepanelen . Nederland is daarmee Australië voorbij als wereldkampioen zonne-energie. Het rapport plaatst belangrijke kanttekeningen: zo kwam de groei volledig op het conto van het eerste halfjaar. Het tweede halfjaar van 2023 was er zelfs sprake van krimp. Volgens Daan Jansen, hoofdonderzoeker van DNE Research gaat de zonne-energiesector een nieuwe fase in. Door de koploperspositie heeft Nederland namelijk als een van de eerste landen op grote schaal te maken met uitdagingen rondom de verdere inpassing van zonnestroomvermogen in het energiesysteem. Anders gezegd: groei is niet vanzelfsprekend. DNE Research verwacht dat de krimp – zonder extra beleid en innovatie – de komende drie jaar zal aanhouden in de gehele zonne-energiesector. Jansen pleit daarom voor zowel het residentiële als zakelijke segment voor slimme projecten en ontwikkelingen, die veel waarde kunnen leveren met weinig netcapaciteit. “Om momentum te behouden zijn slimme innovatieve projecten en bijpassend beleid nodig”, aldus de onderzoeker. Loze woorden, preken voor eigen parochie? Zeker niet! Het Nationaal Plan Energiesysteem schetst een noodzaak van zo’n 59 gigawattpiek in 2030, 98 gigawattpiek in 2035 en 172 gigawattpiek zonnestroomvermogen in 2050. Tot 2030 is er daarom een gemiddelde groei nodig van 5 gigawattpiek per jaar en daarna zelfs 8 gigawattpiek per jaar richting 2035. Wijnand van Hooff, algemeen directeur van Holland Solar, windt er geen doekjes om. “We moeten ons energiesysteem verder verduurzamen, de energiekosten verder verlagen en we moeten onafhankelijker worden van landen waar we niet van afhankelijk willen zijn. Met slimme, innovatieve oplossingen gaan wij als sector ervoor zorgen dat ons energiesysteem echt schoon en goedkoop wordt.” Volgens Van Hooff wordt het spannend, “maar dat Nederland wereldkampioen zonne-energie zou worden, hadden ook weinig mensen voor mogelijk gehouden.” Doekle Terpstra pleit in het persbericht voor duidelijkheid over de salderingsregeling. “Die discussie duurt al veel te lang en brengt onzekerheid met zich mee. Consumenten stellen nu totaal onnodig de aanschaf van zonnepanelen uit. Ook na afbouw van de regeling blijft zonnestroom een interessante investering.” De voorzitter van Techniek Nederland ziet een belangrijke rol weggelegd voor installateurs: “Advies wordt steeds belangrijker, denk bijvoorbeeld aan het optimaal inzetten van de opgewekte stroom, batterijopslag en onderhoud van de installatie.” Ton Brands Hoofdredacteur Lichtevent Future Lighting 2023: de mens centraal In Gorinchem vond op 22 en 23 novmeber de Future Lighting plaats. Tijdens dit groots opgezette lichtevent lieten de ruim duizend bezoekers zich bijpraten over de actuele stand van zaken in de lichtbranche. Die bezoekers waren zonder uitzondering professionals zoals lichtontwerpers, architecten, adviseurs, facilitair managers en gebouwbeheerders. Easyfairs, die het tweedaagse event organiseerde, had voor hen een aantrekkelijk programma bedacht. 59 Exposanten uit binnen- en buitenland toonden hun meest innovatieve lichtoplossingen. Daarnaast was er een kennisprogramma met twaalf keynotes. Zeer gevarieerd en met een internationaal karakter. Future Lighting bood dus niet alleen een gelegenheid om te netwerken, maar ook een kans om kennis te verdiepen onder leiding van experts. Safety Day Kennisdelen helpt de transitie vooruit Afgelopen december, de 7e om precies te zijn, organiseerde Omega Energietechniek haar Safety Day. Een workshop-event waar bijna alle aspecten van de energieketen aan de orde kwamen: landelijke en lokale netwerken, PV-installaties, energieopslag en, trending topic: netcongestie. Daarnaast werd er ruime aandacht besteed aan de veiligheid en verzekerbaarheid van panelen en batterijen. Een uitgebalanceerd programma, gepresenteerd door de absolute top van de Nederlandse energieconsultancy, waaronder Dennis van der Meij, Henry Lootens en Jurjen Burghgraef. 18 14
#1 februari 2024 5 n h o u d I o u d h Domotica Slim, draadloos én energiezuinig Mymesh, voorheen bekend als Chess uit Haarlem, heeft de kantoorruimten van het gloednieuwe logistieke centrum Ara Almelo uitgerust met een geavanceerd draadloos verlichtingssysteem dat wordt aangestuurd door slimme software. Hierdoor wordt de verlichting automatisch geregeld op basis van aan- of afwezigheid van personen en toetreding van natuurlijk daglicht. Zo wordt de kunstverlichting automatisch gedimd als er voldoende daglicht binnentreedt en uitgeschakeld als zich niemand in de ruimte bevindt. Naast werkcomfort levert dit aanzienlijke energiebesparingen op. USP BIM-gebruik in de installatiesector Gebouwen worden steeds complexer en hun installaties zijn steeds vaker met elkaar verbonden. Daardoor moeten verschillende partijen in het bouwproces ook intensiever samenwerken en efficiënter communiceren, waar Building Information Modelling (BIM) een oplossing voor biedt. Afgelopen jaren hebben we het gebruik van BIM de norm zien worden onder architecten en ook aannemers gebruiken BIM steeds meer. Maar hoe zit het met het BIM-gebruik van installateurs? En verder in dit nummer Unica neemt business unit Fire & Gas over van Dräger 7 ‘Krimp bouwproductie valt mee’ 7 Dura Vermeer neemt Boersema over 8 Nieuwe en verbeterde UOB 9 ISSO-Kleintje Zonnewarmte 9 Etteplan introduceert nieuw merk 11 VSK Awards 2024 11 Circulair rekenen 12 Verdienen met de thuisbatterij 13 NVDE-voorstellen gericht op schone en onafhankelijke economie 13 Column ROVC 25 Column Fedet 29 Column Berry van Egten 35 Productnieuws 36 Colofon 42 Adverteerdersindex 42 Een compilatie van foto’s die in deze uitgave van ElektroPraktijk zijn gebruikt en die in één oogopslag een indruk geven van de diverse onderwerpen. Hoge BIM penetratie Lage BIM penetratie et wat BIM is ebruikt BIM BIM penetratie onder installateurs in Europa Verenigd Koninkrijk 54% 16% België 44% 8% Frankrijk 48% 7% Nederland 69% 24% Duitsland 37% 5% Pole 41% 5% Bij de voorpagina 26 30
6 #1 februari 2024 EEN STILLE INSTALLATIE OP ALLE FRONTEN Ontdek de ultieme oplossing voor een rustiger binnenklimaat met de trillingsdempers van Canalit, voorzien van veervoet. Deze dempers zijn zorgvuldig ontworpen om vibraties en geluid van buitenunits van airco’s en klimaatinstallaties effectief te reduceren. Geschikt voor een breed scala aan toepassingen, inclusief luchtbehandelingskasten, ventilatiekasten en axiale ventilatoren, garanderen onze dempers met hun effectieve werking tot 1200 toeren per minuut een aanzienlijke vermindering van laagfrequente geluiden. Voor de beste prestaties is het essentieel dat de trillingsdempers uitsluitend verticaal worden gemonteerd. Meer weten: canalit.nl Onderdeel van elektrotechniek TRILLINGSDEMPERS
7 #1 februari 2024 a M r k t n i e u w s Unica neemt business unit Fire & Gas over van Dräger Foto: Unica ‘Krimp bouwproductie valt mee’ Foto: Oleg Gamulinskii Unica heeft een overeenkomst getekend voor de acquisitie van de business unit Fire & Gas van Dräger. Met die overname versterkt Unica zijn brandveiligheidsportfolio. Unica Fire Safety is met 450 specialisten een toonaangevende speler van integrale brandveiligheidsoplossingen. De business unit Fire & Gas van Dräger is een vooraanstaande speler op het gebied van brand- en gasdetectie projecten en onderhoud in Nederland, heeft circa 120 werknemers in dienst en behaalde vorig jaar een omzet van ruim 20 miljoen euro. De business unit Fire & Gas van Dräger richt zich op verkoop, ontwerp en ingebruikname van grootschalige brand-, gasdetectie- en ontruimingssystemen binnen de utiliteitsmarkt zoals hotels, kantoren, magazijnen, musea, overheidsgebouwen, parkeergarages, scholen, verzorgingstehuizen, winkelcentra en ziekenhuizen. Ook verzorgt het bedrijfsonderdeel het beheer en onderhoud van deze systemen plus de leveringen en het onderhoud aan brandblusmaterialen en noodverlichting. Groeistrategie Gerichte overnames zijn voor alle bedrijvenclusters van Unica onderdeel van de groeistrategie. Unica verwacht de komende jaren meerdere overnames per jaar te doen. De acquisitieagenda richt zich op het versterken van de specialismen en op uitbreiding van het landelijke vestigingennetwerk. Op de foto staan Marcel Hoogland, business unit manager Fire & Gas van Dräger, en Tom Verschoor, clusterdirecteur van Unica Fire Safety. De voorspelde forse krimp in de bouwproductie in het 4e kwartaal van 2023 lijkt mee te vallen. Dat blijkt uit het Economisch Dashboard Installatiebranche. Installateurs zien een lichte daling in de orderportefeuille en slagingskans van offertes, maar de gemiddelde resultaatverwachting blijft stabiel. Volgens cijfers van het CBS heeft de Nederlandse economie te maken gehad met drie opeenvolgende kwartalen van krimp van het bruto binnenlands product (bbp). De mindere economische omstandigheden lijken hun weerslag te hebben op een terugvallende bouwproductie, maar de eerdere voorspelde forse krimp door economen lijkt achteraf allemaal mee te vallen. Verder blijft de variabele rente nog steeds stijgen terwijl de rentes met een langere periode iets aan het dalen zijn en lijken de prijsontwikkelingen van zowel olie als koper redelijk stabiel. Stabiel De totale vergunningverlening voor de woningbouw laat een lichte daling zien ten opzichte van het vorige kwartaal en verder is het aantal verleende vergunningen voor huur- en koopwoningen in Nederland in het derde kwartaal van 2023 redelijk met elkaar in evenwicht. De afname in vergunningen heeft ook zijn uitwerking in de installatiesector, wat terug te zien is in de dalende orderportefeuille voor nieuwbouwwerkzaamheden in de woningbouw. De orderportefeuilles voor renovatie- en onderhoudswerkzaamheden binnen de sectoren woningbouw, utiliteitsbouw, industrie en infrastructuur blijven over het algemeen redelijk stabiel. Ook valt een lichte daling ten opzichte van het vorige kwartaal waar te nemen in het scoringspercentage van offertes, waarbij respondenten aangaven dat gemiddeld 49 procent van de offertes werden omgezet in opdrachten. Bij de resultaatverwachtingen is er in kwartaal 4 een stijging van het aandeel bedrijven die winst verwachten.
8 #1 februari 2024 a M r k t n i e u w s Beurs Elektro & Klimaat Dura Vermeer neemt Boersema over Foto: Gerd Altmann Een vernieuwde beurs op ET-gebied: van 17 tot en met 19 september kunnen belangstellenden terecht in Expo Houten voor de beurs Elektro & Klimaat. De organisatie is in handen van Henk & Fred. Elektro & Klimaat stelt actuele thema’s centraal: schakelmateriaal, laadpalen, verlichting, groepenkasten, (brand)veiligheid, gereedschap, kabels en domotica. Maar ook warmtepompen, infraroodverwarming en batterijopslag. Met ruim zeventig standhouders op het gebied van E-installatie geeft Elektro & Klimaat een veelbelovende aftrap. “Er is behoefte aan een specifieke E-beurs”, zegt beursmanager Matthea Kiemeney. “Henk & Fred organiseert een jaarlijks beursevent met een breed scala aan exposanten op het gebied van schakelmateriaal, verlichting, groepenkasten, kabels, domotica, laadpalen, (brand)veiligheid en gereedschap. Bij nieuwe technieken als de warmtepomp, infraroodverwarming en batterijopslag, wordt de E-installatie steeds belangrijker, daarom hebben we ook het segment ‘Klimaat’ toegevoegd aan de beurs van 2024.” De nadruk ligt deze editie nog meer op kennisoverdracht en netwerken. Bij de lezingen wordt ingespeeld op actuele thema’s, er kunnen dagelijks diverse cursussen worden gevolgd en certificaten worden behaald of verlengd. Naast installateurs behoren ook architecten, gebouwbeheerders en aannemers tot de doelgroep. Iedere beursdag opent Elektro & Klimaat met een spetterende openingsact of lezing. Bij voorgaande beursedities van Henk & Fred waren er bijvoorbeeld lezingen van Formule 1-analist Robert Doornbos, astronaut André Kuipers en scheidsrechter Bas Nijhuis. De woensdagavond wordt een ‘feestje voor de branche’, want op deze avond vindt de Grote Finale plaats van de Henk & Fred-verkiezingen ‘Monteur van het Jaar’ en ‘Installatiebedrijf van het Jaar’. Deze woensdagavond staat vooral in het teken van netwerken en bijpraten met collega’s uit het vak. www.elektro-klimaat.nl Bouwconcern Dura Vermeer heeft Boersema Installatie Adviseurs overgenomen ter versterking van haar Divisie Techniek. Topman Job Dura gaf vorig jaar al aan hij de Divisie Techniek verder wil uitbreiden. Streven is om binnen 3 jaar tijd de omzet naar 100 miljoen euro te laten stijgen en uiteindelijk naar 300 miljoen. Eerder werden in dat kader al technisch dienstverlener Nexton, Van Vuuren Elektrotechniek en softwareontwikkelaar BRControls overgenomen. Integrale duurzaamheid Wouter Blom, directeur Divisie Techniek: “Boersema Installatie Adviseurs en Dura Vermeer vullen elkaar aan op de thema’s die voor klanten van belang zijn. Beide organisaties streven naar integrale duurzaamheid, met een drive om circulair te ontwerpen en te bouwen. De strategie van beide bedrijven is erop gericht om vroegtijdig betrokken te zijn, zodat optimaal kan worden meegedacht bij het ontwerp.” Kees Boersema, directeur Boersema Installatie Adviseurs: “In Dura Vermeer hebben we een partner gevonden waarmee we de passie delen voor innovatie en duurzame oplossingen voor gebouwtechniek. We willen onze kennis en visie gezamenlijk verder uitdragen en versterken. Boersema Installatie Adviseurs blijft als onafhankelijk ingenieursbureau actief voor haar opdrachtgevers vanuit ons circulair ontworpen pand in Amersfoort.”
9 #1 februari 2024 a M r k t n i e u w s Nieuwe en verbeterde UOB ISSO-Kleintje Zonnewarmte Foto: Rohit Choudhari Foto: Vivint Solar Bespaar tijd, werk efficiënter en verlaag de foutenkans met de Open Objecten Bibliotheek waarmee E&W-installaties in 3D zijn te modelleren. De vernieuwde OpenUOB werd begin februari tijdens de VSK beurs gelanceerd. De OpenUOB gaat in februari 2024 live met een vernieuwde versie. Met de rijke, gestandaardiseerde en uitwisselbare 3Dmodellen zijn datagedreven processen te ondersteunen en is een flinke tijdbesparing te realiseren. Bovendien kun je efficiënter werken en de foutenkans verlagen. Het platform beschikt inmiddels over meer dan vierduizend generieke producten, tachtigduizend specifieke producten en achthonderd templates. Twintig fabrikanten en meer dan 35 merken zijn betrokken bij de OpenUOB en voegen hun productdata toe aan de bibliotheek. Met het verschijnen van het ISSO-Kleintje Zonnewarmte is veel kennis voor deze specifieke duurzame-energiesystemen gebundeld. Tot op heden maakten zonnewarmtesystemen deel uit van het Kleintje Zonne-energie. Deze uitgave is inmiddels vervangen door een Kleintje Zonnestroom en nu dus ook het Kleintje Zonnewarmte. Met het ISSO-Kleintje Zonnewarmte heeft de professional uitgebreide kennis over de montage van deze installaties. Naast de montage en inbedrijfstelling komen ook bouwkundige aspecten aan bod. Zo begint het Kleintje met een uiteenzetting van de soorten zonnewarmtesystemen en toepassingen. Ook is er een uitleg over de verschillen tussen vlakkeplaatcollectoren, vacuümbuizen en heatpipes, en over wat onafgedekte collectoren doen. Veiligheid Verder vinden vaklieden er informatie over de voorbereiding van een installatieklus. Hoe maak je een werkomschrijving en welk gereedschap heb je nodig? Een ander belangrijk aspect dat veel aandacht krijgt, is veiligheid op het werk. Het Kleintje biedt veel informatie over werken op hoogte en verticaal transport. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de randvoorwaarden en het gebruik van valbeveiliging, ladders, steigers, hijskranen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Plaatsbepaling op het dak Vervolgens behandelt het Kleintje de plaatsbepaling op het dak. Hoe weet de installateur welke belasting een dak aan kan en hoe houdt hij of zij rekening met bouwvoorschriften, vergunningseisen en windbelasting? De wijze waarop de professional de systemen moet plaatsen ten opzichte van obstakels op het dak, zoals ramen, schoorstenen en dakkapellen is ook opgenomen in deze uitgave. Zaken als de schaduwval op een dak en het beoordelen van de plaatsing op verschillende type daken spelen daarin een rol. Montage en inbedrijfstellen Daarna beschrijft het Kleintje de daadwerkelijke plaatsing van de thermische collectoren, de bevestiging daarvan op verschillende daken, het aanbrengen van de dakdoorvoer en de aansluitingen naar binnen toe. Het plaatsen van de zonneboiler in de woning of het gebouw komt ook aan de orde. Daarbij gaat het om de opstellingsruimte, het leidingwerk, de pomp, de regeling, de warmtewisselaar, de afsluiter en nog vele andere onderdelen. Ook bevat deze uitgave een checklist die de professional kan gebruiken bij de oplevering van zonnewarmtesystemen. Het nieuwe ISSO Kleintje Zonnewarmte is verkrijgbaar via https://open.isso.nl.
10 #1 februari 2024 Vele groothandels en installateurs zijn u al voorgegaan en profiteren van onze 200+ nieuwe producten. Scan de QR-code of ga naar ionindustries.com/catalogus en bekijk onze Product Catalogus voor 2024! DE SPECIALIST VAN UW SCHAKELMATERIAAL PRODUCT CATALOGUS Bied jouw klanten thuis en op het werk een duurzame oplossing voor afgedankte lampen, armaturen en ander elektrisch afval. Recycle lampen gratis via jouw technische groothandel of regel gratis afvoer samen met ander elektrisch afval via wecyclevoorbedrijven.nl. Ook voor bouw, sloop of andere projecten. Alle voordelen op een rij: ✓ Gemakkelijk elektrisch afval afdanken ✓ Bijdragen aan inzameldoelstelling en circulariteit ✓ Zelf demonteren? Dat kan met certificering ✓ Voldoen aan wet- en regelgeving ✓ Voor sommig elektrisch afval ontvang je een vergoeding ✓ Verlagen risico afvalbranden Regel gratis afvoer van lampen en ander elektrisch afval op de zaak MEER ELEKTRISCH AFVAL? GRATIS AFVOER REGEL JE VIA WECYCLE1380 Adv 1 - Elektropraktijk 185x132.indd 1 17-01-2024 10:53
11 #1 februari 2024 a M r k t n i e u w s Etteplan introduceert nieuw merk VSK Awards 2024 Foto: Diego PH Foto: Ruben Philipse Etteplan is actief in acht landen met meer dan tachtig kantoren. “De afgelopen 40 jaar zijn we uitgegroeid van een traditioneel technisch bedrijf tot een toonaangevend modern technologiebedrijf. Het is tijd voor ons om ook met ons merk een gedurfde stap voorwaarts te zetten”, zegt Juha Näkki, CEO en President van Etteplan. Etteplan is gespecialiseerd in software, embedded oplossingen, engineering en technische communicatie. In 2022 behaalde het concern een omzet van 350,2 miljoen euro. Het bedrijf heeft circa vierduizend mensen in dienst in Finland, Zweden, Nederland, Duitsland, Polen, Denemarken en China. “Het nieuwe merk van Etteplan weerspiegelt beter wie we als bedrijf zijn, ons uitgebreide aanbod en de toekomst die we voor Etteplan zien”, aldus Näkki. “We vernieuwen ons merk, doel, visie en waarden om te laten zien wie we vandaag de dag zijn: een veelzijdig samenwerkend technologiebedrijf dat uitdagingen oplost en gezamenlijk verandering teweegbrengt. Het nieuwe merk en waarden zijn ontstaan op basis van feedback van medewerkers, klanten en andere belanghebbenden”, zegt Outi Torniainen, Senior Vice President Marketing en Communicatie van Etteplan. De nieuwe merkvideo van Etteplan is te bekijken via deze link: https://www.youtube.com/watch?v=dPzdti5ORYs. Tijdens de feestelijke opening van de 26e vakbeurs VSK reikte een vakjury de tweejaarlijkse installatieprijzen uit. Eerder dit jaar nomineerde de jury tien kanshebbers in drie categorieën: Energietransitie, Gezond & Comfort en Installateurszaken. Juryvoorzitter Doekle Terpstra (Techniek Nederland): “De kwaliteit van de inzendingen neemt toe. De awards die we uitreiken zijn geen eindpunt, maar een startpunt voor de toekomst.” Daarnaast werd een publieksprijs uitgereikt. Circulaire materialen De jury waardeerde het dat de inzenders over de grenzen van hun eigen product heen kijken, het circulair materiaalgebruik in producten steeds hoger agenderen en meer en meer oog hebben voor de vakhelden die het moeten maken. Ook keek de jury naar de materiaalimpact van de inzendingen. Met name de inzendingen waarbij materialen hergebruikt werden of duurzaam geproduceerd zijn vielen op. De winnaars zijn: Categorie Energietransitie: 10 ampère woning van Eplucon BV. Categorie Gezond & Comfort: Orcon HRC OptiAir en Orcon 15RF CO2-sensoren van Groupe Atlantic Nederland. Categorie Installateurszaken: Super Stars ST-200U paraplu voor HVAC monteurs van Super Stars / MG Service BV. Uit alle genomineerde producten en diensten kon de sector via een online stemsysteem hun keuze bepalen voor de VSK Publieksprijs 2024. Deze is gewonnen door: Remeha Elga Ace all-in-one / Remeha BV. Circulaire Pluim De vakjury introduceerde dit jaar de Circulaire Pluim voor een partij die grote stappen heeft gemaakt op het gebied van duurzaamheid, maar niet in een specifieke categorie thuishoort. Deze waarderingsprijs voor een product dat van begin tot einde verduurzaamd is ging naar ‘Niets is te klein om impact te maken!’ / WAGO Nederland BV.
12 #1 februari 2024 a M r k t n i e u w s Circulair rekenen De Rekentool Losmaakbaarheid van ISSO is ontwikkeld om de losmaakbaarheid van verbindingen in een constructiedetail per bouwelement te bepalen. Elk element dat wordt ingevoerd krijgt een score tussen 1 en 0,1. Hoe hoger het getal, hoe eenvoudiger het bouwelement te demonteren is. De tool werkt op dit moment voor de meest gangbare verbindingen waaronder schroef-, gelijmde of ingestorte verbindingen. Noort Alders is kennisontwikkelaar bij ISSO en legt uit: “Per element moet je gegevens invoeren zoals het type verbinding, waar het element vastzit, hoe het vast zit – bijvoorbeeld met lijm, schroeven of klikverbindingen – en hoe toegankelijk de verbinding is. Op basis hiervan berekent de tool de losmaakbaarheidsscore die wordt weergegeven als getal én in een kleur.” Als basis voor de bepalingsmethode voor losmaakbaarheid gebruikt ISSO de meetmethodiek die Alba Concepts samen met DGBC en W/E adviseurs ontwikkelde in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie. Op het moment van ontwikkelen van de prestatielayers was dit de enige breed gedragen meetmethode voor losmaakbaarheid en demontage. Door het gebruik van de tool zien ontwerpers direct wat het effect is van bepaalde keuze op de bouwkundige detaillering, worden innovaties voor bevestigingsmethoden gestimuleerd en is het mogelijk een beoordeling te maken tussen de losmaakbaarheid en andere bouwfysische aspecten. www.isso.nl ENGINEERING, LEVERING EN MONTAGE INFO@ETEPRO.NL 078 681 15 10 WWW.ETEPRO.NL KABELDRAAGSYSTEMEN - BUSBAR/RAILKOKERSYSTEMEN LAADOPLOSSINGEN - PV OPLOSSINGEN
13 #1 februari 2024 a M r k t n i e u w s Verdienen met de thuisbatterij NVDE-voorstellen gericht op schone en onafhankelijke economie In een brief aan informateur Plasterk stelt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) dat zorgen over de energierekening niet nodig zijn wanneer er meer gedaan zou worden aan structurele verduurzaming en energiebesparing. “Hiermee vergroten we de bestaanszekerheid van alle Nederlanders,” zegt Olof van der Gaag, voorzitter NVDE. De vereniging stelt in de brief een aantal prioriteiten: 1. Zet het ‘werk in uitvoering’ voort en versnel en versimpel de uitvoering. 2. Hanteer een afbouwpad van fossiele energiebronnen en een opbouwpad van hernieuwbare energie. 3. Zet maximaal in op energiebesparing. Verder doet NVDE een drietal concrete voorstellen: 1. Pak woningverduurzaming in buurten en wijken met veel energiearmoede grootschalig aan. 2. Maakt de auto van de zaak verplicht emissieloos vanaf 2027. 3. Laat groei van het aanbod van hernieuwbare energie en van de vraag vanuit de industrie hand in hand gaan, onder andere voor elektrificatie en groene waterstof. www.nvde.nl Thuisbatterijen zijn niet alleen geschikt voor het opslaan van een overschot aan duurzaam opgewekte energie door – hoofdzakelijk – zonnepanelen. Ze zijn ook in te zetten voor het handelen in energie. Zonneplan maakt dit mogelijk met de Nexus thuisbatterij in combinatie met het AI-gedreven Powerplay energieplatform. Hoe werkt het? Gebruikers hoeven geen eigen zonnepanelen te hebben maar moeten wel klant zijn bij Zonneplan. Wanneer een overschot aan duurzaam opgewekte stroom op het net dreigt, dan schakelt Zonneplan de batterijen van haar klanten in door deze te laden. Wordt er juist minder stroom opgewekt dan verwacht, dan springen de batterijen bij en leveren de eerder opgeslagen duurzame stroom die anders door een gascentrale geleverd had moeten worden. Hiermee handelt de batterij niet enkel op basis van uurprijzen maar speelt in op de verschillende balanceringsmarkten. Om efficiënter gebruik te gaan maken van beschikbare stroom van windturbines en zonnepanelen wordt het de komende jaren essentieel om het verbruik beter af te stemmen op het aanbod van deze hernieuwbare energiebronnen. “We zitten de komende decennia in een overbruggingsfase naar het moment waarop we met grootschalige opslag of bijvoorbeeld kernenergie hele dagen op CO2vrije stroom kunnen leven. Thuisbatterijen kunnen daaraan een enorm belangrijke bijdrage leveren. Maar dan moet er voor de meeste consumenten wel een financiële prikkel zijn en die ontbrak tot nu toe”, aldus business developer Jochem van Vuren van Zonneplan. De Nexus thuisbatterij is beschikbaar in een 10, 15 en 20 kWh versie. Het energieplatform is ook geschikt voor het aansturen van laadpalen en omvormers van zonnepanelen. www.zonneplan.nl
#1 februari 2024 14 i L c h t e v e n t Future Lighting 2023: de mens centraal In Gorinchem vond op 22 en 23 november de Future Lighting plaats. Tijdens dit groots opgezette lichtevent lieten de ruim duizend bezoekers zich bijpraten over de actuele stand van zaken in de lichtbranche. Die bezoekers waren zonder uitzondering professionals zoals lichtontwerpers, architecten, adviseurs, facilitair managers en gebouwbeheerders. Easyfairs, die het tweedaagse event organiseerde, had voor hen een aantrekkelijk programma bedacht. 59 Exposanten uit binnen- en buitenland toonden hun meest innovatieve lichtoplossingen. Daarnaast was er een kennisprogramma met twaalf keynotes. Zeer gevarieerd en met een internationaal karakter. Future Lighting bood dus niet alleen een gelegenheid om te netwerken, maar ook een kans om kennis te verdiepen onder leiding van experts. Tekst: Martin Bongers Foto’s: Easyfairs elanie Coomans, marketingmanager van Easyfairs, concludeert dat het event ‘staat als een huis’. Het was zelfs dubbel zo groot als de vorige keer. Coomans: “De verlichtingsindustrie heeft Future Lighting nu wel volledig omarmd, daar zijn we als eventorganisator erg trots op.” Het aantal bezoekers en standhouders was bewust beperkt gehouden. Volgens Coomans “ging het niet om het aantal, maar om de kwaliteit.” Dus geen overvloed aan producten, geen massa’s onduidelijke bezoekers. Er moest ruimte M
#1 februari 2024 r t i k e l n a a m 15 zijn om rustig met elkaar van gedachten te wisselen, om duurzame contacten te leggen. John de Joode, voorzitter van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV), was er achteraf duidelijk over: “Het was een doorslaand succes.” Compacte opzet De kleinschalige opzet werd door de deelnemers op waarde geschat. Leon van Warmerdam, als lichtadviseur actief voor musea en theaters, beaamt dat. “Heel prettig dat het zo compact was. En dat ‘sales’ bij de meesten geen prioriteit had. De bedrijven die er waren, die hadden echts iets te vertellen. Je zag vooral ontwikkelaars en makers, mensen waarmee je kennis kunt uitwissen, waarmee je de diepte in kan gaan.” Gerben den Besten, marketing manager van Helvar, vond het een goed georganiseerd event, ook voor hem als exposant. “De combinatie beurs en kennisgedeelte was ook erg leuk. De bezoekers hebben dan altijd wat te doen. En de kwaliteit van die bezoekers was inderdaad top. Iedereen die langs de stand liep, was of een relatie of een potentiële klant.” John van Vugt, van Techniek Nederland: “De relevantie van het event was dat alle partijen in de keten elkaar konden ontmoeten. Dat daar tijd en gelegenheid voor was. Vaak zie je veel te grote beurzen. Dan zie je door het bomen het bos niet meer. Dus als je in de verlichtingssector actief bent, dan was dit wel een event waar je bij moest zijn.” De deelnemers en bezoekers waren dus eensgezind: goed dat iedereen puur voor de inhoud kwam. ‘Netwerken en kennisdelen’, daar ging het om. Dat leidde ertoe dat alle marktpartijen acte de préséance gaven. Met of zonder stand, of als bezoeker. Willem Dammers, CEO van Trilux Benelux en bestuurslid van de Nederlandse Licht Associatie (NLA): “Ik kan er alleen maar positief over zijn: we vierden het licht, samen met de branche.” Verlichting is maatwerk 59 Exposanten toonden hun paradepaardjes. Niet alleen ‘de grote jongens’ zoals Helvar, Trilux, Signify en ETAP, maar ook kleinere spelers kregen nu een platform voor innovatieve verlichtingsoplossingen. Een zeer divers aanbod al met al, wat ook gold voor het kennisprogramma: zo’n twaalf experts lieten hun licht schijnen op uiteenlopende thema’s als wet- en regelgeving, smart buildings, human centric lighting, artificial intelligence (AI), gezondheid en welzijn. Alles bij elkaar was het fascinerend om te ontdekken op welke uiteenlopende manieren licht een rol speelt binnen alle verschillende domeinen zoals zorg, ‘kantoren’, retail, overheid of onderwijs. Of je het nu hebt over verlichting voor een kantoor, een ziekenhuis of een museum, elke discipline heeft z’n eigen problematiek en vraagt dus om een specifieke oplossing. Maar als Future Lighting íets duidelijk maakte, was het wel dat de ‘We vierden het licht, samen met de branche’
#1 februari 2024 16 stand van de techniek inmiddels zo ver is, dat er inderdaad op maat verlicht kan worden – zelfs tot op het meest individuele niveau. Verlichting is een vak Leon van Warmerdam, van Lichtpunt Theatertechniek, liet aan de hand van een case zien dat moderne lichttechnologie hele grote stappen maakt. Nog maar een paar jaar geleden immers, was het Scheepvaartmuseum in Amsterdam voorzien van LED. Leon: “Kort geleden inderdaad, maar toch was het niet veel meer dan wat wij nu LED noemen. Gewoon: gloeilampen vervangende verlichting, zonder enige intelligentie, zonder enige visie.” Volgens Leon gaat de ontwikkeling zo snel, dat de wet van de remmende voorsprong voortdurend op de loer ligt. “Een simpel voorbeeld: dat museum heeft enorme witte, gestucte muren. Als je daar tien LED strijklichtlampen opzette, was het resultaat eigenlijk dramatisch. Geen twee lampen gaven hetzelfde effect. We zijn nu nog maar een paar jaar verder, maar nu kunnen we met geavanceerde software en gekalibreerde LEDs alles op elkaar afstemmen, zorgen dat elke lamp dezelfde intensiteit heeft.” Musea en theaters vragen sowieso om speciale oplossingen. We hebben er immers niet alleen te maken met medewerkers of bezoekers – zoals in elk gebouw – maar hier vraagt zo’n gebouw, meestal een monument, zelf ook om een speciale uitlichting. En de objecten binnen ook. Kortom, mensen, gebouw, objecten… alles moet in evenwicht zijn. Leon: “Licht is steeds meer een vak. Een high tech vak.” Helvar had, ter illustratie, op de beurs een mini-hotelkamer ingericht (“Hotels zijn een opkomende markt”). Gerben den Besten demonstreerde daarmee hoe een ruimte ‘meebeweegt’ en ‘meedenkt’ met de bezoeker: deur open, licht aan. Maar ook gordijnen automatisch open, als er nog daglicht is. Door data te verzamelen en te interpreten, met name de patronen die te maken hebben met de aanwezigheid van gebruikers, kan een lichtmanagementsysteem leren ‘welke knoppen aan of uit moeten’. Licht treedt op die manier langzaam maar zeer zeker de wereld van AI binnen. “Maar uiteindelijk gaat het er om dat we als branche een gezonde ruimte creëren”, zegt Den Besten. “Mensen moeten zich prettig blijven voelen.” Next step Ook Willem Dammers (Trilux en NLA) ziet daarin de missie van de lichtbranche. Dat alles qua normen oké moet zijn, is vanzelfsprekend. “Maar daarmee begint het pas. Een gezonde, fijne en veilige omgee b o u w a u t o m a t ‘Licht is een vak. Een high tech vak’
#1 februari 2024 r t i k e l n a a m 17 ving creëren, waar talenten graag in willen werken, daar moeten we zorgen.” Dammers liet het tijdens zijn keynote zien, aan de hand van zijn project Tripolispark. Met enige trots zegt hij daarover: “Niet meer te herkennen, dat oude gebouw. Ik denk dat het nu ‘t slimste gebouw is wat er op de markt is.” Net als bij Den Besten wordt de verlichtingsinfrastructuur er ingezet om, via sensoren in armaturen, parameters te verzamelen over de bezettingsgraad per ruimte. Het gebouw weet daardoor exact waar en hoeveel gebruikers er zijn. En met die wetenschap wordt niet alleen het licht op maat aangepast, maar ook het klimaat, de temperatuur, de ventilatie, de rolluiken... “Kijk”, zegt Dammers, “vroeger moest de gebruiker zich aanpassen aan het pand. Nu is dat andersom.” Volgens Dammers is echte AI the next step. “Op dit moment zijn we als branche in staat om data real time te verzamelen, te interpreteren en via dashboards een gebouw te laten aansturen. De volgende stap is dat we dat aansturen overlaten aan AI - en dan gaat er nog veel meer mee gebeuren!” Toekomstvisie Future Lighting: wat Dammers betreft mag het nog veel meer over toekomst gaan. “Producten... hm. Die laten toch vooral de status quo zien. We moeten misschien minder producten laten zien, en meer toekomst.” Dammers zou bijvoorbeeld best een stand willen zien waar je met VR-brillen virtueel in je eigen pand rondloopt en dat je dan verschillende lichtoplossingen kunt zien. “Een beetje meer emotie en beleving dus, niet alleen techniek. Techniek moet het instrument blijven, het hulpmiddel om iets anders te bereiken. Het gaat dan om het effect van licht op mensen, in termen van welzijn, gezondheid en productiviteit.” De verlichtingsindustrie heeft Future Lighting omarmd. Het event zal de komende jaren ongetwijfeld een boost geven aan deze bedrijfstak, die zich tijdens gebouwontwerpen steeds nadrukkelijker manifesteert – en terecht. Van Warmerdam: “Nederlands licht loopt internationaal voorop. In het buitenland kom je veel Nederlandse ontwerpers tegen. Of neem alleen al een producent als CLS Led, zij exporteren naar meer dan vijftig landen.” Nederlanders hebben volgens Dammers een bewezen trackrecord, ze zijn kritisch en hoog opgeleid. “De erfenis van Philips Lighting laat zich op de een of andere manier nog steeds gelden. Dit koesteren en uitbouwen, dat kan ons internationaal leidend houden.” Hoe dan ook, 34 van de 59 exposanten hebben al toegezegd er in 2024 weer bij te zijn. Die derde editie vindt dan plaats op 20 & 21 november 2024 in Gorinchem. Voor meer informatie en het terugkijken van de keynotes: https://www.future-lighting.nl/programma/. x ‘Vroeger moest de gebruiker zich aanpassen aan het pand. Nu is dat andersom’
18 #1 februari 2024 a S f e t y d a y h n i e k Omega Safety Day 2023: Kennisdelen helpt de transitie vooruit
19 #1 februari 2024 r t i k e l n a a m zich op de beursvloer laten voorlichten over installatiematerialen, onderhoudsoplossingen of inspectieapparatuur. “Ons gezamenlijke doel is het, om Nederland weer een stukje veiliger te maken”, aldus gastheer Allart de Jong, CEO van Omega Elektrotechniek. Wat de veiligheidsaspecten van pvinstallaties en batterijen betreft, daar waren sprekers Jacques van der Bijl (SolarEdge), Jurjen Burghgraef (Burghgraef van Tiel & Partners) en Berry Looijen (Interpolis en Avéro Achmea) tamelijk eensgezind over – daarover later meer in dit artikel. Maar wie de social media een beetje volgt, weet dat over veel andere energieonderwerpen nog helemaal geen consensus bestaat. Een simpele vraag als: ‘Wat is het nut van een batterij?’ kan op LinkedIn al gauw op honderden uiteenlopende reacties rekenen. Die pro’s en contra’s waren ook te horen tijdens de Safety Day, en dat maakte deze dag extra interessant. Vraag & aanbod Dennis van der Meij trapte af, en haalde daarvoor zijn stokpaardje van stal: de werking van vraag en aanbod op de energiemarkt. Wie wel eens een kennissessie van Van der Meij heeft meegemaakt, weet dat wat hem betreft de energietransitie alleen succesvol kan zijn als er sprake is van een organische marktwerking. Idealiter zijn vraag en aanbod dan (meestal) in evenwicht. Helaas is dat niet zo: interventies van ‘Europa’ en de Nederlandse overheid verstoren die marktwerking, en als de overheid het niet doet zorgen ‘we’ er zelf wel voor. Bijvoorbeeld door zoveel mogelijk zonnepanelen te leggen, en dan ook nog eens allemaal op het zuiden. Dat levert in de middaguren een overvloed op, waardoor de prijs daalt. Maar wat nog erger is: we kunnen het overschot niet eens kwijt. Het lokale, fijnmazige netwerk kan die ‘druk’ niet aan. En stel dat we er via teruglevering van af kunnen komen, dan zijn er geen klanten voor – we willen er op dat moment met ons allen immers alleen maar vanaf. Afgelopen december, de 7e om precies te zijn, organiseerde Omega Energietechniek haar Safety Day. Een workshop-event waar bijna alle aspecten van de energieketen aan de orde kwamen: landelijke en lokale netwerken, PV-installaties, energieopslag en, trending topic: netcongestie. Daarnaast werd er ruime aandacht besteed aan de veiligheid en verzekerbaarheid van panelen en batterijen. Een uitgebalanceerd programma, gepresenteerd door de absolute top van de Nederlandse energieconsultancy, waaronder Dennis van der Meij, Henry Lootens en Jurjen Burghgraef. Tekst: Martin Bongers Foto’s: Omega Energietechniek et delen van kennis stond centraal. Voor de ruim 250 aanwezige professionals – installateurs, aannemers, verzekeringsdeskundigen en inspecteurs – was er alle gelegenheid voor een goed gesprek met elkaar. Ook kon men H
20 #1 februari 2024 l e k t r o t e c h n i e k Marktverstoring Er schijnt een oplossing te zijn: tijdelijke energieopslag, in de vorm van (thuis) batterijen. Maar ook daarover is Van der Meij kritisch: het is niet meer dan een uitgestelde teruglevering en bovendien, dat ontladen, dat gaan ‘we’ dan vast ook weer allemaal min of meer tegelijkertijd doen. Lage prijzen dus alweer. Het ingecalculeerde rendement verdwijnt als sneeuw voor de zon, en bovendien – dat is het punt van Van der Meij – de energietransitie wordt er op geen enkele manier mee gediend. Zolang wij een paneel of een batterij kopen voor ons gewin, om handel te drijven, blijven we de markt verstoren. En de druk op het net blijft onvoorspelbaar, door ons eigen gedrag. Daar valt met congestiemanagement niet tegenop te roeien. Nee, advies nr. 1 van Van der Meij is en blijft, aan particulieren althans: inventariseer je behoefte, kijk vooral wanneer je energie verbruikt (vaak anders dan je dacht) en investeer op basis van die eigen behoefte – niet op basis van wat je denkt te kunnen verkopen. Van der Meij: “Het kan niet vaak genoeg verteld worden: verbruik wat je opwekt zo veel mogelijk zelf!” Verdienmodel Interessant was het om te constateren dat Alexander Sredanovic en Mohamed Moutauoakkil (beiden van Memodo) een heel ander geluid lieten horen. In hun workshop was ‘verdienmodel’ juist het meest gebruikte woord. Enthousiast braken de heren een lans voor de zakelijk en bedrijfsmatige opslag van energie in batterijen, waarvoor ze, vanuit hun oogpunt, een serie valide argumenten aanvoerden. Argumenten, die terug te voeren zijn op de specifieke eigenschappen van Memodo’s oplossingen. Zo zijn de batterijen plug & play. “Er wordt desnoods een kant-en-klare container voorgereden; kabel naar het net en ready.” Dat maakt een snelle ‘commisioning’ (het in bedrijf nemen) mogelijk. Daarnaast zijn ‘Er kan veel geld verdiend worden als je het in één keer goed doet’
21 #1 februari 2024 r t i k e l n a a m de batterijunits schaalbaar: door unitmodules aan elkaar te koppelen ontstaat er vermogen naar behoefte, ad hoc. Dit maakt de batterijen volgens Sredanovic en Moutauoakkil bij uitstek geschikt voor bedrijven die hun productie willen opschroeven en op bepaalde uren extra energie nodig hebben, maar van de netbeheerder een ‘Nee’ te horen krijgen. Ook kunnen pieken worden opgevangen, bijvoorbeeld als er meerdere auto’s tegelijkertijd geladen moeten worden. Met de energie in een batterijunit kan dan een aantal uren per dag vermogen ‘bijgeplust’ worden. Daarnaast wordt een bedrijf beter beschermd tegen spanningsfluctuaties in het net. Expansievat Tot zo ver de apparaatgebonden USP’s. Maar Sredanovic en Moutauoakkil gingen verder: met gedetailleerde rekenmodellen wezen zij het publiek op de diverse verdienmogelijkheden, die voorbijgaan aan de primaire functie van een batterij. Zo zou een flinke batterij handig zijn voor het aftoppen van piekafnames, het zgn. ‘paeakshaven’. De batterij wordt dan precies op die momenten ingezet. Dit aftoppen kan positieve gevolgen hebben voor de energienota, die steeds vaker op basis van die pieken gebaseerd wordt. Een ander verdienmodel is het inzetten van de batterij ten behoeve van energy trading: via een soort veilingsysteem kan de exploitant van de batterij pakketten energie aanbieden aan het net, of juist afnemen. Het idee is dat daarmee een tijdelijke onbalans in (een gedeelte van) het netwerk opgeheven wordt. In deze laatste twee voorbeelden lijkt de functie van een batterij dus een beetje op die van het expansievat in een CV. Zakelijk versus particulier Over de oorzaken en mogelijke remedies voor netcongestie en onbalans waren de meningen dus verdeeld. Aan de ene kant de heren van Memodo die de batterij een gouden toekomst toedichten (en de exploitant ook), aan de andere kant Van der Meij en Henry Lootens die er juist beducht voor zijn. Althans: niet zozeer voor de technologie zelf, maar voor het gebruik ervan, voor het menselijk gedrag. Lootens en Van der Meij onderkennen zeker de mogelijkheden van grootschalige, zakelijke batterijexploitatie, mits vraag en aanbod slim gemanaged wordt. Maar de combinatie van ongecontroleerde, lokale energieproductie door particulieren met een even onvoorspelbare particulie- ‘Ga niet samenwerken, maar los het samen op’ re opslag en teruglevering, resulteert in een verlies aan power quality – en dus in instabiliteit en onbalans. Regelgeving of verzekeraar? Over de veiligeheid en verzekerbaarheid van pv-installaties en batterijen bestaat zoals gezegd eensgezindheid: hou je aan de regelgeving zoals het bouwbesluit en de (NEN)normen. Zorg dat er geïnspecteerd wordt, als het om zakelijke toepassingen gaat. Wat die normen betreft, werden er een paar handige tips gedeeld. Kennisdeling
22 #1 februari 2024 Ik voelde direct een klik met Bals Wim | Installateur Als je contact maakt, doe het dan goed www.bals.nl Kies voor duurzame verbindingen met INNOLINQ, recyclebaar en loodvrij Kies voor VARIABOX met recyclebare en loodvrije QUICK-CONNECT CEE-contactdozen. 40005 BALS innolinq-variabox Advertentie 90x130.indd 1 15-01-2024 09:45 NOODSTROOM VOOR KRITIEKE TOEPASSINGEN HELUKABEL, VOOR ALLE KABELS DIE JIJ NODIG HEBT Als internationaal leidende kabelfabrikant en leverancier van kabel, snoer en kabelaccessoires zijn wij een betrouwbare partner voor jouw bedrijf. Met meer dan 33.000 producten op voorraad zijn we in staat om snel je bestelling af te leveren. HELUKABEL® B.V. • Randweg Zuid 19 • 6021 PT • Budel • tel 0495 - 499 049 • info@helukabel.nl • helukabel.nl
23 #1 februari 2024 r t i k e l n a a m was tenslotte het motto. Bijvoorbeeld: plaats panelen altijd conform NEN 7250, ondanks het feit dat deze norm niet is opgenomen in het bouwbesluit. Steeds vaker echter wordt de conformiteit wel beschreven in polisvoorwaarden. Burghgraef: “Het doel is altijd om een object te verzekeren tegen de ‘normale’ condities.” Anders gezegd: luister goed naar de verzekeraar, want nog niet alles is opgenomen in wet- en regelgeving, nog niet alles is genormeerd. Nog anders gezegd: bij absentie van eenduidige, allesomvattende regelgeving is het verstandig om de verzekeraar als autoriteit te accepteren. Je moet wat. Burghgraef: “Sterker nog, voldoen aan de regelgeving geeft geen garantie dat het ook verzekerbaar is of blijft.” Vakkennis Daarnaast is het verstandig om ons ‘boerenverstand’ te blijven gebruiken. Een batterij in de gangkast, in de stoppenkast of op zolder? Doe het niet. Zorg voor vrije ruimte, zorg voor een stabiele ondergrond. Want veiligheid begint bij vakkennis. Allart de Jong: “Zestig procent van alle installaties vertoont een serieus gebrek.” Daarmee doelt De Jong niet op de hardware, maar op de manier van installeren. Kan gaan om grote dingen zoals het niet incalculeren van brandgangen tussen de panelen, of om iets kleins zoals twee stekkers van een verschillend merk. Het is allebei net zo gevaarlijk. De standaard aanbeveling van Van der Meij is dan ook: “Certificeer alle monteurs hoofdelijk. Laat ze minimaal een training volgen bij de fabrikant.” Zeker als het om batterijen gaat. Door de komst van die batterijen wacht de branche een lucratieve toekomst, maar – om met Allart de Jong te spreken – alleen als je het in één keer goed doet! x “Congestie zit in de kabel, maar (on)balans zit in het land”, zegt Lootens samenvattend.
WEEGSCHAALSTRAAT 50 7324 BH APELDOORN T. 055 5998200 F. 055 5998219 van AtotZ www.geyer.nl Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een duidelijk persoonlijk advies spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit. OP ZOEK NAAR EEN VERDEELKAST VOOR UW PV INSTALLATIE...? Kijk voor onze vacatures www.geyer.nl of scan de QR-code.
#1 februari 2024 25 0 C l u m n a m Dat was even schrikken Ik zat onlangs in een meeting waar het ging over het opleiden van mensen in de laadpaalbranche. Al jaren wordt de noodklok geluid want er moeten honderdduizenden laadpalen de grond in en waar halen we de mensen vandaan? We zaten met opleiders uit zowel het bekostigde onderwijs als NRTO- opleiders (commerciële opleiders dus), met installateurs (echt grote) en fabrikanten (en die heeft Nederland voldoende). Als we het dan toch over duurzaam installeren en solarsolutions hebben: ik moest er tijdens de bijeenkomst opeens aan denken. Ik heb lang gedacht dat het wel mee zou vallen met het aantal laadpalen. In mijn omgeving hoor ik weinig enthousiasme voor elektrisch rijden. Ja, rijd je in een leaseauto van de zaak, dan is het een serieus onderwerp aan het worden. Maar privé: het elektrisch rijden wordt toch door velen als ver van mijn bed show gezien. En onzeker. Wat gaat de regering doen die mogelijk niet echt veel op heeft met de klimaatdoelen? Ook de zonnepanelen leken even in de ban. Door berichtgeving over extra betalen, de saldering die afgebouwd wordt: ook weer die onzekere zaken. Opeens kreeg onze opleiding tot laadpaalmonteur (4 dagen) een boost want zonnepaneelbedrijven zaten ineens met monteurs die minder werk hadden. Dus bijscholen tot laadpaalmonteur maar. Tijdens de bijeenkomst met installateurs en fabrikanten werd grote zorg uitgesproken over de inzet van personeel bij de installaties van laadpalen. Onder de meter, in het openbare terrein, is het aardig ingeregeld want daar waken de netbeheerders wel voor kwaliteit van de mensen. Daar is verplichte certificering echt een eis. Maar boven de meter, in de meterkast bij de mensen thuis, is het wat anders. Daar vindt het werk vaak plaats door onbevoegde mensen. Een fabrikant stond op (het was een zitten en staan van mensen die iets kwijt wilden). Hij hield een heel betoog over de gevaren die iedereen lijkt te onderschatten. Want een laadpaal in een meterkast aansluiten waarbij contacten slecht worden aangedraaid, waarin verkeerde kabels worden gebruikt en onjuiste componenten, dat is ECHT gevaarlijk zo waarschuwde hij. Er lopen gedurende vele uren, vaak in de nacht, grote stromen constant door de bedrading en contacten. En dat is heel wat anders dan bijvoorbeeld een inductiekookplaat die veel korter zijn werk doet. Het greep mij wel aan. Het werd me heel duidelijk dat kwaliteit van de monteur echt een ding is. Ook als je praat over de combi met de zonnepanelen en….de thuisbatterij die zijn weg gaat vinden. Ook geen ongevaarlijk ding. Nu zal ik per 1 juni elektrisch gaan rijden. Proactief liet ik 8 extra zonnepanelen installeren. Door een erkend installatiebedrijf die blij was met werk. Ik wilde zien hoe zij mijn meterkast aansloten. Dat ging heel vakkundig. Toen het werk klaar was, vroeg ik hem of hij geen meting moest doen. Als inspectie. Hij, de erkende installateur keek me aan of ik gek was geworden. Waar ik me mee bemoeide. Ik zag het hem denken. Zijn antwoord luidde nee. Nergens voor nodig. Ik schrok. En wilde gewoon de verplichte meting. Dat had vervolgens nog de nodige discussie tot gevolg. Ik bedoel maar. Duurzaam installeren is voor mij ook een veilige installatie. Van zon- laad- en opslag technologie. En daar moet nog veel gebeuren. Ervaarde ik aan den lijve. Nico van Leeuwen ROVC
www.elektropraktijk.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=